Tarix-7 2017.(Uzb). indd

24-§. YUZ YILLIK URUSHNING
BOSHLANISHI VA UNING
DASTLABKI DAVRI
Yuz yillik urush và uning sà-
bàblàri. Àng 
liya và Fransiya o‘rtà-
sidà XIV àsrning 30-yillàrida bîsh-
làngàn urush 
làr tànàffuslàr bilàn 
yuz yildàn îrtiq dàvîm etib, tà-
ri õdà «yuz yillik urush» nîmini 
(1337–1453) îlgàn.
Filiðp IV ning o‘limidàn so‘ng 
tàõtgà da’vîgàr erkàk zurriyot qol-
maydi. X asrdan buyon davom etayotgan Kapetinglar 
vorisi deb Valualar oilasi tan olinadi. Ammo inglizlar 
qiroli Edu ard III, Fi 
liðp IV ning qizidan nabirasi, o‘zini 
har qanday valualardan taxtga haqliroq deb e’lon qiladi.
Vorislik haqidagi bahs qurol yordamida yechila boshla-
nadi. Fransiya qiroli 1337-yilda inglizlarning mamlakatning 
ja 
nubidagi Àkvitàniya yerlarini o‘z tasarrufiga olganini 
e’lon qiladi. Bunga javoban Eduard III Fransiyaga qarshi 
urush bosh laydi.
76-rasm. Yuz yillik 
urush jangchilari

---

94
IV BÎB. YEVROPADÀ MARKAZLASHGAN DÀVLÀTLÀRNING TÀSHKIL TÎPISHI
77-rasm. Puate
yaqinidagi jang
Urushning bîrishi. Angliya va Fransiya urushi tez orada 
umumyevropa mojarosiga aylanadi. Yevropaning barcha 
hududlaridan ritsarlar kelib yo ing 
lizlar, yo fransuzlar xiz-
matiga o‘ta boshlaydilar. Inglizlàr 
Fransiya dångiz flîtini 1340-yilda 
yångib, quruqlikdà hujumga o‘tadi-
lar. Dàstlàbki yirik jàng 1346-yilda 
Kråsi yaqinidà bo‘lib, undà fran-
siyaliklàr qo‘shini màg‘lubiyatgà 
uchràydi. Ingliz qo‘ 
shinlàrining in-
tizîmi, sîn jihàtidàn us 
tun bo‘li-
shi, puõtà tày 
yorgàrligi Àng 
liya 
ustunli 
gini ta’minlàydi. Erkin dåh-
qînlàrdàn tuzilgàn kàmînchilàr 
bo‘linmàsi hàm g‘àlàbà îmil 
làridàn biri bo‘làdi. Inglizlàr 
qo‘shini qiroldan maosh olgan hàrbiy bîsh 
liqlàr buyrug‘ini 
so‘zsiz bàjàrgàn. Fransiya qo‘shini àlîhidà ritsàrlik bo‘lin-
màlàridàn tàshkil tîpgàn bo‘lib, hàr bir ritsàr mustàqil 
hàràkàt qilgàn. Qo‘shindà yagona bîshqàruv và hàrbiy 
intizîm bo‘lmàgàn.
1356-yilda Fransiyaning son jihatidan ikki ba 
ravar katta 
qo‘shini – Angliya shahzodasi Eduard bo‘linmasini ta’qib 
etib, unga Puate yaqinida yetib oladi.
Eduard, agar fransuzlar uni qo‘shini bilan o‘tkazib 
yuborishsa, barcha o‘lja va asirlarni, qo‘lga kiritgan 
qal’a va qasrlarini be 
rishga tayyorli 
gini bildiradi. Lekin 
Fransiya qiroli shahzodaning o‘z a’yonlari bilan asirlikka 
tushishga rozi bo‘lishini talab qiladi. Natijada Eduard 
jang qilishdan boshqa chora qolmaganiga ishonch hosil 
qiladi. 
Jang davomida fransuzlarning birikmay harakat qi-
lishi eng sara ritsarlarning halokatiga sabab bo‘ladi. 
Fransiya qiroli Ioann Saxiy va o‘g‘li Filiðp asirga tu-
shadi.