"Tarixi Fargʻona" qoʻlyozma asarida yozilishicha, shaharga 883 yilda asos solingan

Kichkina Vatan - bu insonning tug‘ilgan, o‘sgan, o'qigan, qarindoshlari yashaydigan joy. Bu joy, unga bo'lgan muhabbat inson qalbida abadiy joylashadi. Lekin o‘z vatanini anglash, unga muhabbat tuyg‘ulari darhol paydo bo‘lmaydi. Va har bir kishi uchun bu jarayon boshqacha tarzda sodir bo'ladi. Bolalik davridagi bola uchun eng muhimi ona va otadir. U ulg‘aygan sari do‘stlariga, tug‘ilib o‘sgan ko‘chasiga, daryosiga, o‘rmonlariga, dalalariga, qishlog‘i yoki shahriga mehrini his qila boshlaydi. Sizning vataningiz qanday bo'lishi muhim emas: yirik sanoat shahri yoki kichik qishloq va bu shahar yoki qishloq qanday ko'rinishga ega. Asosiysi, bularning barchasi sizga bolalikdan tanish bo'lgan onalikdir.
Ota va ona kabi vatan tanlanmagan. Siz uni qabul qilasiz, uni qanday bo'lsa, shunday seving. Inson ulg‘ayib borar ekan, ona-Vatanga mansubligini, uning uchun mas’uliyatni, eng muhimi, unga bo‘lgan beqiyos mehrini asta-sekin anglab yetadi. Fuqaro shunday tug'iladi, vatanparvar shunday shakllanadi.
O'zining kichik vatanidagi har bir inson uchun u haqida aytmoqchi bo'lgan narsa bor. Shunday ekan, men o‘z Vatanimni o‘ziga xos kelib chiqish tarixi va tabiati, unutilmas maskanlari bilan ta’riflamoqchiman.
Mening kichik vatanim – bu Marg‘ilon shahri. Marg‘ilon shahri Farg‘ona vodiysidagi Farg‘ona viloyatining tarixiy shaharlaridan biridir.
Margʻilon toʻgʻrisidagi dastlabki yozma maʼlumotlar 10-asrga taalluqli. Oʻsha davrlarda shahar “Margʻinon” deb atalgan va keyinchalik har ikki nomi ham ishlatilib kelingan. Margʻilon nomining kelib chiqishi haqida aniq bir maʼlumot yoʻq. Ayrim toponimistlar “marg” — “maysazor”, “oʻtzor”dan deb taxmin qiladilar. Margʻilon “murg” va “yunon” soʻzlaridan degan mahalliy toʻqima rivoyat ham bor. Ibratniig “Tarixi Fargʻona” qoʻlyozma asarida yozilishicha, shaharga 883 yilda asos solingan. Arxeologik topilmalar Margʻilon oʻrnida milodiy yilning boshlaridan aholi yashab kelayotganligini, 10-asrda u katta qishloq boʻlganligini, 11 — 12-asrlarda esa shaharga aylanganligi tasdiqlamoqda. V.V.Bartold “Moʻgʻullar istilosi davrida Turkiston” asarida Qoraxoniylar davrida ham Margʻilon viloyatning bosh shahri hisoblanganligini qayd etgan. “Boburnoma”da Margʻilon Fargʻonadagi 8 ta shahardan biri ekanligi, shaharning obodligi, shirin mevalari haqida soʻz yuritilib, uning “donai kalon” deb ataluvchi anori va “subhoniy” navli oʻrigi maqtaladi. Shaharning qadimgi qismida oʻtkazilgan arxeologik qazilmalar natijasida Margʻilonga bundan 2 ming yil avval asos solinganligi aniqlandi. Mahalliy maʼlumotlar boʻyicha shaharning 12 darvozasi boʻlgan. Buyuk ipak yoʻlida joylashgan Margʻilon aholisi qadimdan atlas toʻqish bilan shugʻullanib kelgan va shu tariqa uni jahonga mashhur qilgan. Margʻilonning shoyi matolari Misr, Eron va Yunoniston, Qashgʻar savdogarlari tomonidan koʻplab xarid qilingan. Shuningdek, Margʻilonda doʻppidoʻzlik, misgarlik rivojlangan, shaharda vaqt-vaqti bilan tanga ham zarb qilingan. Shahar turli davrlarda Temuriylar, Shayboniylar davlatlari, keyingi davrda Qoʻqon xonligi tarkibida boʻlgan. 1875-yilda rus qoʻshinlari tomonidan bosib olingan. Margʻilonda oq podsho maʼmurlari zulmiga qarshi qaratilgan, tarixda maʼlum boʻlgan «Poʻlatxon qoʻzgʻoloni” (1873-76), mahalliy aholini Rossiyadagi front orti ishlariga zoʻrlab olib ketilishiga qarshi koʻtarilgan xalq qoʻzgʻoloni (1916) boʻlib oʻtgan. Margʻilon 1876-1926-yillarda Fargʻona viloyatining uyezd shahri boʻlgan, soʻngra Fargʻona okrugi miqyosidagi shaharga aylantirilgan. 1927-yilda Margʻilonda birinchi pillakashlik fabrikasi qurildi. Bundan tashqari, ikkita elektr stansiyasi, bosmaxona, mexanika ustaxonasi, non va limonad zavodlari bor. Keyinroq mexanizatsiyalashgan koʻnchilik zavodi, taxta tilish sexi, poyabzal fabrikasi foydalanishga topshirilgan. Shoyi toʻqish artellari yiriklashtirildi, bir qancha yangi hunarmandchilik korxonalari ishga tushirilgan. 1963-yilda badiiy gazlamalar ishlab chiqaruvchi hunarmandchilik artellari negizida “Atlas” firmasi vujudga keldi. Shaharda 20 ga yaqin sanoat, 8 avtotransport korxonalari, 17 qurilish tashkiloti bor. Margʻilonda savdo, madaniy va maishiy xizmat koʻrsatish shoxobchalari, hunarmandchilik ayniqsa, doʻppidoʻzlik, tandirchilik, misgarlik rivojlangan. 34 umumiy taʼlim maktabi, milliy xunarmandchilik va aniq fanlar litseylari mavjud. 2 ta musiqa, 2 ta kasb-hunar maktabi va qurilish, tijorat, hisob-kredit, tibbiyot va pedagogika texnikumlari, maxsus maktab, “Shoyi” kompaniyasining ipakchilik instituti faoliyat koʻrsatadi.
Margʻilon vodiydagi yirik shaharlar bilan avtomobil yoʻllari orqali bogʻlangan. Shaharda “Atlaschi” va “Turon” stadionlari, 33 ta sport zali, koʻplab voleybol, basketbol va futbol maydonlari, 3 ta bolalar va yoshlar sport maktabi bor. 56 ta jismoniy tarbiya jamoasida 43 ming nafardan ziyod yoshlar shugʻullanmoqda.