Tarmoqlararo dinamik balans tаrmоqlаrаrо bаlаnsni tuzish tаmоyillаri. Tahlili

4. Milliy boylik tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi
Milliy boylik insoniyat jamiyati taraqqiyoti davomida ajdodlar tomonidan yaratilgan va avlodlar tomonidan jamg‘arilgan moddiy, nomoddiy va intellektual hamda tabiiy boyliklardan iboratdir.
Milliy boylikni shartli ravishda quyidagi uchta yirik tarkibiy qismlarga ajratish mumkin:
1. Moddiy-buyumlashgan boylik.

2. Nomoddiy boylik.

3. Tabiiy boylik.
Moddiy-buyumlashgan boylik oxir-oqibatda ishlab chiqarishning, unumli mehnatning natijasi hisoblanadi. U ishlab chiqarish yaratilganda mahsulotlarning joriy iste’mol qilishdan ortiqcha qismini jamg‘arish oqibatida vujudga keladi va o‘sib boradi .
Ammo moddiy-buyumlashgan boylikni qator yillardagi yillik yalpi mahsulotlar yig‘indisi sifatida tasavvur qilish noto‘g‘ri bo‘lar edi. Chunki bu boylikning bir qismi har yili ishdan chiqarib, qaytadan yangilanib turadi (ishlab chiqarish vositalari, iste’mol buyumlari). Shu sababli ishlab chiqarish vositalarining o‘rnini qoplash bilan bir vaqtda yalpi mahsulotning faqat bir qismi moddiy-buyumlashgan boylik sifatida jamg‘arilib boriladi. Demak, qoplash fondi va moddiy buyumlashgan boylikning o‘sishi yalpi milliy mahsulot hisobiga amalga oshiriladi.
Milliy boylikning inson mehnati bilan yaratilgan moddiy qismi qiymat shakliga ega bo‘lib, tarkibiy tuzilishi bo‘yicha qo‘yidagilarni o‘z ichiga oladi:
- ishlab chiqarish xususiyatidagi asosiy kapital (fondlar);
- noishlab chiqarish xususiyatidagi asosiy kapital (fondlar);
- aylanma kapital (fondlar);
- tugallanmagan ishlab chiqarishning moddiy-buyumlashgan qismi;
- moddiy zahiralar va ehtiyojlar;
- aholining uy, tomorqa va yordamchi xo‘jaligida jamg‘arilgan mol-mulk.
Moddiy-buyumlashgan boylik o‘sishining asosiy omillari sifatida quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin:

• mehnat unumdorligining o‘sishi;

  
  

• ishlab chiqarish samaradorligining ortishi;

  
  

• milliy daromadda jamg‘arish normasining ortishi.

  
  

Moddiy-buyumlashgan boylik ishlab chiqarishning natijasi va shart-sharoiti hisoblanadi. Buning ma’nosi shuki, bir tomondan mahsulotdan milliy boylik tomon harakatda boylikning iste’mol qilingan qismining qoplanishi va uning ko‘payishi ro‘y beradi. Boshqa tomondan milliy boylik ishlab chiqarishning moddiy shart-sharoiti, uning moddiy-texnikaviy asosi hisoblanadi. Bunda ishlab chiqarishning o‘sish sur’ati va miqyosi milliy boylikdan foydalanish xususiyatiga bog‘liq bo‘ladi.

Milliy boylikning boshqa qismi tabiiy boyliklar ishlab chiqarishning omili bo‘lib ishtirok etadi, uning shart-sharoitini va inson faoliyatining tashqi muhitini tashkil qiladi. Tabiiy boylikning asosi tabiat mahsuli bo‘lib, uning vujudga kelishi tabiat qonunlari asosida ro‘y bersada, ulardan foydalanish jamiyat rivojiga ham bog‘liq bo‘ladi. Foydali qazilma boyliklar, o‘rmonlar, suv va yer resurslari tabiatan mavjud bo‘lsada, ishlab chiqarishda faol qatnashadi.

Tabiat in’omlari o‘zlarining dastlabki ko‘rinishida tabiiy boylik bo‘lib, shu holatida inson faoliyatining natijasi hisoblangan ijtimoiy boylik tarkibiga kirmaydi. Buning ma’nosi shuki, tabiiy boyliklar jamiyat uchun faqatgina potentsial boylik hisoblanadi. Ular inson mehnatining ta’siri oqibatida real boylikka aylanadi.
Milliy boylik nafaqat moddiy ishlab chiqarish sohalarida yaratiladi. Uning bir qismi nomoddiy ishlab chiqarish sohalarida vujudga keltiriladi va jamiyatning nomoddiy boyligi hisoblanadi. Nomoddiy sohalarda ashyoviy-buyum shakl bilan bog‘liq bo‘lmagan alohida turdagi iste’mol qiymatlar hosil qilinadi. Ular ham moddiy ishlab chiqarish sohalarining faoliyat qilishi va rivojlanishi uchun, shuningdek bevosita aholining turmush darajasini ta’minlash va oshirib borish uchun zarur bo‘ladi. Bunday boyliklarga ta’lim, sog‘likni saqlash, fan, madaniyat, san’at, sport sohalarida vujudga keltiriladigan nomoddiy qimmatliklar kiradi. Uning tarkibida tarixiy yodgorliklar, arxitektura obidalari, noyob adabiyot va san’at asarlari alohida o‘rin tutadi.
Jamiyatning nomoddiy boyliklarida madaniyat va san’atning rivojlanish darajasi, jamiyat a’zolarining to‘plagan ilmiy bilimlari va intellektual darajasi, ishlovchilarning ixtisosligi va malakaviy bilim darajasi, sog‘liqni saqlash, ta’lim va sportning rivojlanish darajasi o‘z ifodasini topadi.
SHunday qilib, milliy boylik moddiy buyumlashgan va tabiiy boyliklardan ancha keng tushuncha bo‘lib, o‘z tarkibiga jamiyatning nomoddiy tavsifdagi qimmatliklarini ham oladi.
Ma’naviy boylik – ashyoviy-buyum ko‘rinishiga ega bo‘lmagan nomoddiy qimmatliklardan va insoniyatning intellektual salohiyati natijalaridan iborat.
tarmoqlararo balans usuli - iqtisodiy tahlilchilar eng muhim unsurlaridan biri. Bu tanlangan sazovor hokimiyati foydalanish resurslarni iste'mol aks koeffitsiyentlarini bir Matrix hisoblanadi. Kimning hujayralar qoidalarga bilan to'lib, bir jadval hal qilish uchun to'g'ridan-to'g'ri xarajatlar ishlab chiqarish bir birlik ishlab chiqarish uchun.
tizimining murakkabligi har qanday bir korxona haqiqiy ish faoliyatini foydalanish tufayli u mumkin emas. Shuning uchun, koeffitsientlari (stavkalari) bo'ysunadigan yoki mulkchilik shakliga munosabat holda barcha ishlab chiqarish ob'ekti integratsiya deb atalmish "toza sanoat", ya'ni. E. Bir kuni hisoblanadi. Bu uchun axborot tarkibiy qismi tayyorlash muhim muammo yaratadi , iqtisodiy modellar tizimlari.
o'rganib Sovet iqtisodchilar taklif turli tarmoqlarida ishlab chiqarish o'rtasidagi muvozanatni topish kerak ustida birinchi marta statistika 1923-1924 yillar davomida iqtisodiy rivojlantirish. birinchi takliflar ishlab chiqarish tarmoqlari va bu mahsulotlar foydalanish orasidagi ulanishlar sifatini haqida faqat ma'lumot mavjud.
Lekin bu g'oyalar real amaliy dastur topilmadi. Bir necha yil o'tgach, iqtisodchi V. V. Leontev iqtisodiyotida tarmoqlararo aloqalarni ahamiyati belgilab oldi. Uning ish yaratish bag'ishlangan qilingan matematik model AQSh nafaqat milliy iqtisodiyotni bugungi holatini tahlil qilish imkonini beradi, balki mumkin bo'lgan senarist taqlid qilish.
jahon "Kiritish-chiqarish" usuli deb ataladi yilda tarmoqlararo balans edi. Va 1973 yilda, olim amaliy modellari tarmoqlararo tahlil rivojlantirish uchun iqtisodiyot bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'ldi.
Leontief Kiritish-chiqarish balansi modeli AQSh iqtisodiyotining holatini tahlil qilish qo'llaniladi. vaqtga kelib nazariy varsayımları haqiqiy chiziqli tenglamalar formasini qabul. Ushbu hisob tarmoqlari o'rtasidagi munosabatlarni ko'rsatkichlari sifatida olimlar tomonidan taklif stavkalari, ancha barqaror va doimiy ekanligini ko'rsatdi. Ikkinchi jahon urushi paytida, fashistlarning Germaniyaning iqtisodiyoti Leontief Kiritish-chiqarish muvozanatni tahlil qilindi. Ushbu tadqiqot natijalariga ko'ra, AQSh harbiy strategik muhim maqsadlarni belgilab. Va urush, Lend-ijara sifati va hajmi keyin yana hali Leontief Kiritish-chiqarish balansi modeli orqali olingan ma'lumotlar asosida aniqlanadi.
Sovet Ittifoqi 1959 yildan buyon modelini 7 marta qurilgan. Olimlar o'tgan besh yil davomida, iqtisodiy munosabatlar barqaror ko'rib chiqilishi mumkin, deb taxmin qilgan, va shuning uchun barcha sharoitlar statik deb hisoblanadi. Biroq, uslub, t keng tarqatilishini qabul qilmadi.. Munosabatlar ishlab chiqarish tarmoqlarini ko'p jihatdan siyosiy vaziyatni ta'sir qilish. real iqtisodiy aloqalar o'rta sifatida ko'rib chiqildi.
Tarmoqlararo balans modeli - bu mahsulot ishlab chiqarish bilan shug'ullanuvchi barcha tarmoqlarida tovarlar bir xil sanoatida mahsulot ishlab chiqarishga va xarajatlar va iste'mol o'rtasidagi munosabatlar ta'rifi. Misol uchun, ko'mir ishlab chiqarish uchun, po'lat vositalari zarur; Shu bilan birga, po'lat eritish uchun ko'mir kerak. Shunday qilib, kiritish-chiqarish balansi qiyinchilik iqtisodiy natija Yoyib o'tadigan ko'mir va po'lat bir nisbati, topish.
k eng ma'noda, biz barpo modeli natijalari narxlash optimal usullarini topish, umumiy ishlab chiqarish samaradorligini aniqlash mumkin, deb aytish va iqtisodiy o'sishning eng muhim omillarni aniqlash mumkin. Bundan tashqari, bu usul prognozlash bilan shug'ullanish imkonini beradi.