Taroqlilar (ctenophora) tipi
Download 95.76 Kb.
|
taroqlilar
- Bu sahifa navigatsiya:
- TAROQLILAR (CTENO PHO RA) SINFI
- Nerv sistemasi
TAROQLILAR (CTENOPHORA) TIPI Taroqlilar - dengizlarda yakka yashovchi hayvonlar. Ko ‘pchilik turlari suv qa’rida, boshqalari suv tubida o ‘rmalab hayot kechiradi. Tanasi bo'shliqichlilarga o ‘xshash ikki qavatdan, ya’ni ektoderma va endoder- madan iborat. Bu qavatlar o ‘rtasida mezogleya bo‘ladi. Ko'pchilik taro qlilaming yopishuvchi hujayralari bo‘ladi. Shaklan o'zgargan kipriklar yordamida harakatlanadi. 90 ga yaqin turlari bitta sinfni tashkil etadi.
Tanasi odatda xaltaga o ‘xshash bo‘lib, uning bir chetida og‘iz teshigi (oral qutbi), ikkinchi chetida chiqaruv teshigi (aboral qutbi) joylashgan. Tananing asosiy o ‘qi ana shu ikki qutbi orqali o'tadi. Asosiy o ‘q orqali ikkita har xil simmetriya yuzasini o ‘tkazish mumkin. Ana shuning uchun taroqlilami ikki nurli simmetriyali hayvonlar deyish mumkin. Ammo ko'pchilik organlar (taroq plastinkalar, radial naylar, jinsiy bezlar) asosiy tana o'qi bo'ylab 8 tadan joylashadi. Shuning uchun taroqlilarda ikki nurli va sakkiz nurli simmetriya belgilari mujassamlashgan. Taroqlilarda birin chi marta dastlabki embrion yaproqlari va alohida muskul to'qimasi pay do bo'ladi; taroqsimon plastinkalar yordamida harakat qiladi. Muvozanat vazifasini maxsus aboral organ bajaradi Taroqlilar tanasining ikki yonida shoxlangan ikkita uzun paypaslagichlari joylashgan. Paypaslagichlar cho'zilishi yoki maxsus xalta ichiga joylashib olib, qisqarishi mumkin. Paypaslagichlarda joylashgan juda ko'p yopishqoq hujayralar o'ljasini ushlab turish uchun xiz mat qiladi. Ayrim taroqlilaming paypaslagichlari bo'lmaydi Taroqlilar tanasi sirtida oral qutbidan aboral qutbi yunalishida 8 qator taroqsimon plastinkalar joylashgan. Har bir taroq plastinka asoslari orqali bir-biri bilan yopishgan qator kipriklardan iborat. Taroqchalami bir me’yorda silkinishi tufayli hayvon harakat qiladi. Mezogleyasi tiniq quyuq moddadan iborat. Mezogleyada muskul hujayralari to‘p bo'lib, taroq plastinkalari va paypaslagichlari ostida joylashgan. Hazm qilish sistemasi. Og'iz teshigi ektodermal yassi halqumga ochiladi. Halqum endodermal oshqozon bilan tutashgan. Oshqozon xalta ga o'xshab halqumga perpendikulyar yo'nalishda yassilashgan. Pay paslagichlari ana shu yuzada joylashganidan tananing bu qismi pay paslagichlar yuzasi deyiladi. Oshqozondan beshta nay boshlanadi. Shu jumladan ikkita uchi berk naylar halqumning ikki yoni bo ‘ylab og ‘iz teshi gi tomonga yo'naladi. Bitta ingichka nay aboral tomonga ko'tariladi. Bu yerda ikki marta shoxlanib, to'rtta kalta va ingichka naylarni hosil qiladi. Ulardan ikkitasining uchi berk; ikkitasi esa ayirish teshigi orqali tashqari ga ochiladi. Oshqozonning yana ikkita nayi ikkita paypaslagichlar yuzasi tomonga (tana o'qiga perpendikulyar yo'nalishda) tarqaladi. Ular shox lanib, ikkitadan juft vabittadan toq naylarni hosil qiladi. Ikkita juft naylar yana bir marta dixotomik shoxlangach, sakkizta uchi berk meridional nay- larga ochiladi. Meridional naylar taroqsimon plastinkalar ostiga joylash gan. Toq naylar esa paypaslagichlar asosiga keladi. Shunday qilib, halqum va oshqozonning yassilashganligi, oshqozondan boshlanadigan naylar vapaypaslagichlaming joylashuvi taroqlilarda sim- metriyaning ikki yuzasi borligini, ya’ni ular simmetriyasi ko'p nurli emas, balki ikki nurli simmetriyaga yaqin turishini ko'rsatadi.
Taroqlilar nerv sistemasi ektodermada joylashgan nerv to'ridan iborat. Nerv hujayralari taroqsimon plastinkalar ostida tig'iz joylashib, aboral tomonga yo'nalgan nerv zanjirini hosil qiladi. Aboral or gan murakkab tuzilgan statotsistdan iborat. Uning statoliti kalsiy karbon- at zarrachasidan iborat bo'lib, kiprikchalaming bir-biriga yopishishidan hosil bo'lgan to'rtta kamarchada osilib turadi. Ustki tomondan statolit qopqoqcha bilan yopilgan. Statolit kamarlaridan chiqadigan to'rtta egatcha dixotomik shoxlanib, sakkizta taroqsimon plastinkalarga keladi. Aboral or gan tana muvozanatmi saqlash va harakatni boshqarish vazifasini bajaradi. Download 95.76 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling