«tasdiqlandi»

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


MIRZO ULUGʻBEK NOMIDAGI
O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI

		«TASDIQLANDI» O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor ______________________ 2022-yil “_____”__________

“YADRO ASTROFIZIKASI”
FANINING


ISHCHI O‘QUV DASTURI

Bilim sohasi:	500000 – Tabiiy fanlar, matematika va statistika
Ta’lim sohasi:	530000 – Fizikaga oid fanlar
Magistratura mutaxassisligi:	70530902- Yadro fizikasi va yadro texnologiyalari (qo‘llash sohalari bo‘yicha)

O‘quv soatlari hajmi:	150 soat
Ma’ruza	30 (2-semestr - 30 s.)
Seminar mashg‘ulot	30 (2-semestr - 30 s.)
Mustaqil ta’lim	90 (2-semestr - 90 s.)

Toshkent 2022
Fanning ishchi o‘quv dasturi 70530902 - Yadro fizikasi va yadro texnologiyalari (qo‘llash sohalari bo‘yicha) mutaxasisligi Malaka talablari va ishchi o‘quv rejasida ko‘rsatilgan soat hajmiga mos holda ishlab chiqilgan.

Mazkur fanning ishchi o‘quv dasturi “Yadro fizikasi” kafedrasining 2022-yil 20-iyundagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan (22 – sonli bayonnoma).

Mazkur fanning ishchi o‘quv dasturi “Fizika” fakulteti O‘quv - Uslubiy Kengashining 2022-yil 21-iyundagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan (7 – sonli bayonnoma).

Mazkur fanning ishchi o‘quv dasturi O‘zbekiston Milliy universiteti O‘quv - Uslubiy Kengashining 2022-yil 23-iyundagi 8–sonli bayoni bilan tasdiqlangan.

Tuzuvchilar:
Ahmedov B.J.		O‘zFA Astronomiya instituti yetakchi ilmiy xodimi, fizika-matematika fanlari doktori, professori
Polvonov S.R.		Yadro fizikasi kafedrasi mudiri, fizika-matematika fanlari nomzodi, professor
Taqrizchilar:
Xolboyev I.		Yadro fizikasi kafedrasi professori, fizika-matematika fanlari doktori
Ruzimov Sh.M.		Yadro fizikasi kafedrasi, fizika-matematika fanlari nomzodi, dosent

Fizika fakulteti dekani: ________________ Gʻ.Eshonqulov
“Yadro fizikasi” kafedrasi mudiri: _________________ S.Polvonov
Magistratura bo‘limi boshlig‘i __________________N.Majidov

Fan/modul kodi MYAT2315		O‘quv yili 2022-2023	Semestr 2	ECTS - Kreditlar 5
Fan/modul turi Tanlov fani		Ta’lim tili O‘zbek/rus		Haftadagi dars soatlari 4
1.	Fanning nomi		Auditoriya mashg‘ulotlari (soat)	Mustaqil ta’lim (soat)	Jami yuklama (soat)
	Yadro astrofizikasi		60	90	150

1. 
   Fanning mazmuni
   

“Yadro astrofizikasi ” fanining asosiy maqsadi – talabalarda mikro fizika olamining turli masala va muammolarini tahlil qilish ularning natija va xulosalarini astrofizika muammolarini yechishga tadbiq etish bo‘yicha bilim, malaka va ko‘nikmani hosil qilishdan iborat.
Fanning vazifasi - sayyora va yulduzlardagi atom yadrosi va elementar zarralar ishtirokida kechadigan turli jarayonlarni hisoblash, mustaqil fikrlash, yadro fizikasi sohasida elementar zarralar va og‘ir yadrolarning, zarralar va atom yadrosi bilan o‘zaro ta’sirni o‘rganish bo‘yicha dunyo miqyosida o‘tkazilayotgan yirik astrofizik kuzatish va eksperimentlarning borishi, ularda olinayotgan natijalarni mohiyati, ahamiyatini o‘rganish bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlarni shakllantirishdan iborat.


II. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)
Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:
1-Mavzu. Kirish.
Yadro astrofizikasi fanining mazmuni, predmeti va metodi. Yadro astrofizikasi fanining paydo bo‘lishi va rivojlanishi. Zamonaviy astrofizika haqida qisqacha ma’lumot. Katta portlash. Buyuk portlash nazariyasining asosiy tushunchalari, Olamning rivojlanishidagi hal qiluvchi bosqichlar, barion moddaning ustunligi (ortib borishi). Materiya taqsimoti haqida ma’lumotlar. Mikroto‘lqinli fon. Xabbl doimiysi. Olamning yoshi.
2-Mavzu. Fundamental o‘zaro ta’sirlar.
Fundamental o‘zaro ta’sirlar. Kuchli, kuchsiz elektromagnit va gravitasion o‘zaro ta’sir va unda ishtirok etuvchi elementar zarralarning xossalari. Kuchlarni birlashtirishni yagona nazariyasi. Standart model va uning Olam evolyusiyasidagi ahamiyati.
3-Mavzu. Koinotning inflyasion modeli.
Koinotning inflyasion modeli. Kvark-glyuon plazmasi, yadrolar, mezonlar va leptonlar. Birlamchi yadro reaksiyalari hamda dastlabki nukleosintez. ⁴Ne, ²N, ³Ne, ⁷Li elementlarining tarqalishi. Gamov oynasi. Yadrolarning bog‘lanish energiyasi va yadrolarning hosil bo‘lish jarayonlari. Berilliy muammosi.
4-Mavzu. Koinotda yulduzlarning paydo bo‘lishi va evolyusiyasi.
Birlamchi yulduz va galaktikalarning paydo bo‘lishi. Zamonaviy relyativistik kosmologiya materiyaning yangi formalari: Hozirgi etapda koinotning tezlanish bilan kengayishi. Yulduz va galaktikalarning shakllanishi. Gershdprung-Rassel diagrammasi. Bosh ketma-ketlik. Yulduzlar klassifikasiyasi.