Tasdiqlayman “ Avtomatlashtirish va boshqarish” kafedrasi Mudiri: “ ” 20 yil Kurs ishi

Asosiy qism
Shtangensirkulning metrologik xaraktiristikasi o’lchash deapazonnini topish

Shtangenserkul o’lchash vositasi yordamida o’lshashlar amalga oshirildi hamda natijalari olindi.

X₁=91 X₁₁=90

X₂= 90,73 X₁₂=90,55
X₃= 90,82 X₁₃=90,09
X₄= 90,55 X₁₄=91
X₅= 90,64 X₁₅=90,36
X₆= 90,46 X₁₆=90,82
X₇= 90,36 X₁₇=90,18
X₈= 90,36 X₁₈=90,63
X₉= 90,18 X₁₉=90
X₁₀= 90,45 X₂₀=90,45

Ampermetr yordamida amalga oshirilgan o’lchashlar natijalari qayta ishlanadi.

Dastlab olingan natijalarning o’rta arifmetigi qiymati hisoblaymiz:
= = =

Endi har bir o’lchash natijasi uchun absolut xatolik ∆X_i topamiz:
∆X_i=X_i-
∆X₁=X_i- =0.52
∆X₂=X_i- =0.25
∆X₃=X_i- =0.34
∆X₄=X_i- =0.07
∆X₅=X_i- =0.16
∆X₆=X_i- =-0.02
∆X₇=X_i- =-0.12
∆X₈=X_i- =-0.12
∆X₉=X_i- =-0.3
∆X₁₀=X_i- =-0.03
∆X₁₁=X_i- =-0.48
∆X₁₂=X_i- =0.07
∆X₁₃=X_i- =-0.39
∆X₁₄=X_i- =0.51
∆X₁₅=X_i- =-0.12
∆X₁₆=X_i- =0.34
∆X₁₇=X_i- =-0.3
∆X₁₈=X_i- =0.15
∆X₁₉=X_i- =-0.48
∆X₂₀=X_i- =-0.03


O’lchash natijalarining o’rtacha kvadratik xatoligi va o’rta arifmetik qiymati bo’yicha o’rtacha kvadratik xatoligi σ va σ_n ni topamiz:
σ= ;
σ_n= = .
σ= = = =0.3

σ_n= = =0.067

20 ta natijadagi qo’pol xatoliklarni topish uchun biz “uch sigma” mezonkdan foydalanamiz.

Agar o’lchashlarning absolyut xatoligining absolyut qiymati (moduli) 3σ qiymatidan oshib ketgan bo’lsa, ushbu natija qo’pol xatolik hisoblanadi.

3*σ=3*0.3=0.9

X_i qiymatlarining hech biri o’rtacha arifmetik 0,9 dan ko’proq farq qilmaydi. Shuning uchun noto’g’ri kuzatishlar yo’q deb taxmin qildm.

Ehtimoliy xatolik Styudent koiffitsenti yordamida aniqlanadi:

∆X=t_n*σ_n

Bu yerda t_n Styudent koiffitsenti bo’lib, uni quyidagi maxsus jadvaldan o’lchashlar soni (n=20) va qabul qilingan ishonchli ehtimollik (texnik o’lchashlarda P=0.95 ehtimollik olinadi) qiymatlariga qarab olindi.

N	P
	0.6	0.7	0.8	0.9	0.95	0.98	0.99
2	1.38	2	3.1	8.3	17.7	31.8	63.7
5	0.94	1.2	1.5	2.1	2.8	3.7	4.8
10	0.88	1.2	1.4	1.8	2.3	2.8	3.3
20	0.86	1.1	1.3	1.7	2.1	2.5	2.9
40	0.85	1.2	1.3	1.7	2.0	2.4	2.7
60	0.85	1.0	1.3	1.7	2.0	2.4	2.7
120	0.85	1.0	1.3	1.7	2.0	2.4	2.6

∆X=t_n*σ_n=2.1*0.067=0.14

Bu holda o’lchanadigan kattalikning haqiyqiy qiymati (ishonchlilik intervali) quyidagi formula bo’yicha hisoblab topiladi.
X= ±∆X= ± t_n*σ_n
X= ±∆X=90,48±0.14 X E
Normal taqsimot bo’yicha taqsimlanish qonunyati tuzildi:

y_i=

y₁= 0.3 y₁₁= 0,37

y₂= 0.94 y₁₂= 1,3
y₃= 0.7 y₁₃= 0,57
y₄= 1.3 y₁₄= 0,3
y₅= 1.15 y₁₅= 1,2
y₆= 1.31 y₁₆= 0.7
y₇= 1.22 y₁₇= 0,8
y₈= 1,22 y₁₈= 1,2
y₉= 0,8 y₁₉= 0.37
y₁₀= 1,3 y₂₀= 1.3






Xulosa.
Men bu kurs ishimda Sohaning texnologik o’lchashlari va asboblari fanidan matematik hisob kitoblarni ishlab chiqishni berilgan qiymatga qarab ifoda tuzishni o’rgandim.
Men o’rganayotgan Sohaning texnologik o’lchashlari va asboblari dan Styudent koefsenti orqali qiymatni aniqladim. Bundan tashqari hosil bo’lgan qiymatlar orqali kerak bolgan natijalarni olishni o’rgandim o’rgandim va hosil bo’lgan qiymatlar orqali grafik chizishni o’rgandim.

Foydalanilgan adabiyotlar.

Charles К. Alexander Matthew N.O. Sadiku “Fundamentals of Electric Circuits” NEW YORK, 2014.-458 p

John Bird. "Electrical and Electronic Principles and Technology" LONDON AND NEW YORK, 2014.-455 p

Каримов A.C. Электротехниканинг назарий асослари. Дарслик. -Т.: Укитувчи, 2003. - 422 б.

Рашидов И.Р., Aбидов K.F., Колесников И.К. Электротехниканинг назарий асослари 1. II. III кисмлар (Маъруза матинлари туплами), ТДТУ, 2002. - 250 6.

Amirov S.F.. Yoqubov M.S., Jabborov N.G. Elektrotexnikaning nazariy asoslari.I-III qismlar. Toshkent; 2007,- 426 b.

Amirov S.F., Yaqubov M.S., Jabborov N.G'., Sattorov X.A., Balg’ayev N.E. Elektrotexnikaning nazariy asoslaridan masalalar to’plami.-T.: Adabiyot uchqunlari, 2015. -420 b.