II Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)
2.1. Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:
1-mavzu. KIRISH. Shevashunoslik fani haqida umumiy ma`lumot
O‘zbek dialektologiyasi fanining maqsadi talabalarni o‘zbek tilining dialektlariga xos fonetik, grammatik belgilar bilan tanishtirish. Ularda dialektologik tadqiqot o‘tkazish malakasini hosil qilish. Xalq shevalarini o‘rganish, to‘plangan materialni tahlil eta olish ko‘nikmasini shakllantirish.
2-mavzu. Lingvistik geografiya atamasi va unga bog’liq tushunchalar
Lingvistik geografiya -tilshunoslikning har bir alohida til hodisalarining hududiy tarqalishini o‘rganuvchi bo‘lim hisoblanishi. Bu sohaning o‘rganish obyekti dialekt(lar) hisoblanadi. Lahja va shevalarga xos lisoniy unsurlar va hodisalarning hududiy tarqalishini oʻrganilishi.
3-mavzu. O‘zbek shevalarini tasnif qilinishi..
Hozirgi zamon o‘zbek adabiy tili hozirgi bosqichga qadar uzoq tarixiy taraqqiyot yo‘lini bosib o`tishi. Urug‘-qabila, qabila-qabila bo‘lib hayot kechirganlaridan so‘ng, asta-sekin elat, xalq bo‘lib tashkil topishi. Tilning taraqqiyoti, ularning tarkibi va guruhlarga bo‘linishi qadimgi davrlardanoq olimlar diqqat-e’tiborida bo‘lganligi.
4-mavzu. Transkripsiya va uning turlari Transkriptsiya haqida umumiy ma‘lumot berish. Transkriptsiya dialekt va shevalarda uchraydigan tovushlarning turli ko‘rinishlarini yozuvda ifodalash. Til tovushlarini aniq ifodalash uchun qo‘llanadigan ma’lum belgilar sistemasidir ekanligi.
5-mavzu. O‘zbek shevalari fonetikasi
O‘zbek adabiy tilinig shakllanishida bevosita ishtirok qilgan ba’zi shevalarning unlilari o‘ziga xos bir qator xususiyatlarga ega ekanligi. Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Buxoro tipidagi shahar shevalari hamda shahar shevalariga o‘xshash bo‘lgan qishloq shevalari adabiy tilning shakllanishida yetakchi rol o‘ynashi. O‘zbek tili taraqqiyotinig barcha davrlarida vujudga kelgan va eng progressiv xususiyatlarni o‘zida aks ettirganlagi sababli shahar shevalari yetakchi sheva hisoblanishi
Do'stlaringiz bilan baham: |
