Tasdiqlayman’’ Oltiariq sanoat texnikumi direktori ­­­­­­­­ ­­­­­­­­­­­­­ U. Jomiyev

Maqsad va vazifaning belgilanishi:
(2.2-ilova)
Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi va yozib olishlarini aytadi.



yANGI Mavzu: O‘zgarmas tok elektr zanjirlari
Reja:

1. 
   . O’zgarmas tok ta’rifi, elementlari, iste’molchilarini turlari.
   
2. 
   2. O’zgarmas tok manbaalari, qarshiliklarni ketma-ket va parallel ulash.
   
3. 
   3. Zanjirdagi elektr tokniing ishi va quvvati.
   
4. 
   4. Elektr zanjirlarining ish rejimlari
   
5. 
   

O’quvchilar faoliyatini faollashtirish:
(2.3-ilova)
Tezkor so’rov usuli orqali bilimlarni faollashtiradi.



Tezkor so’rov uchun savollar

1. 
   O’zgarmas tok deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   EYK nima?
   
3. 
   Elektr zanjiri deb nimga aytiladi?
   
4. 
   Shatrli belgilarni yozib bering?
   

Yangi o’quv materiali bayoni:
(2.4-ilova)
Nazariy darsning asosi bayon qilinadi.

1. 
   O‘zgarmas tok elektr zanjiri.
   

Elektr tokini hosil qiluvchi va uning oqib o‘tishini ta‘minlovchi qurilmalar yig‘indisi elektr zanjiri deyiladi (6-rasm ). Elektr zanjirining asosiy qismlari manba (generator), iste‘molchi va biriktiruvchi o‘tkazgichlar(simlardan) iborat. Elektr zanjiridan o‘tayotgan tok:

1-rasm. Elektr zanjirining eng sodda chizmasi.

Vaqt birligida miqdori va yo‘nalishi o‘zgarmaydigan elektr toki o‘zgarmas tok deb ataladi. Zanjirdan vaqt birligi 1 sekund ichida kuchi 1 Amper (1 A) ga teng bo‘lgan tok o‘tsa, zanjirga zaryadlar miqdori 1 Kulon (1 C) ga teng bo‘lgan elektr zaryadlari keltirilgan hisoblanadi. Elektr energiya manbai bir necha xil bo‘lishi mumkin. Birinchisi, elementlar manbai hisoblanib, iste‘molchilarni elektr energiyasi bilan ta‘minlaydi. Ikkinchisi, elektr energiyasini boshqa turdagi energiyalarga aylantirib beradi (mexanika, issiqlik, yorug‘‘lik, kimyoviy va boshqalar). Uchinchisi, elektr energiyasini manbadan elektr iste‘molchilarga yetkazib beradi (o‘tkazgichlar, uskunalar va boshqalar). O‘zgarmas tok manbalari galvanik elementlar, elektr akkumulyatorlar, fotoelementlar, elektromexanikaviy generatorlar, termoelektr generatorlardan iborat (2-rasm ).

2-rasm. O‘zgarmas tok manbalarining shartli belgilari:

a—galvanik va akkumulyator elementlari; b—elektr mexanikaviy generator; d— termoelektr generator (termopar); e-fotoelement; f-—o‘zgarmas tok elektr yurituvchi kuch (E.Yu.K.) manbasining umumiy belgisi.

O‘zgarmas tokni mexanikaviy (elektrodvigatellar), issiqlik, yorug‘‘lik, elektrolizga aylantiruvchi uskunalar iste‘molchilar deb ataladi (9-rasm ).
3-rasm. O‘zgarmas tok iste‘molchilarining shartli belgilari: a—elektrodvigatel; b—rezistor; d—isitish elementi; e—elektr pechkasi; f —yoritish lampasi

1.