Tasdiqlayman” Tarix fakulteti dekani V. Ishquvatov

XIX асрнинг ўрталарида АҚШ томонидан босиб
олинган худудлар

Худудлар	Кимга тегишли эди	Қачон АҚШ га қўшилган	Қандай усул билан
Луизиана	Францияга	1803	20 минг долларга ўзлаштирилган
Флорида	Испанияга	1810-1821 йй (1819 йилда шартлашилган)	Босиб олинган
Дарё юқорисидаги худудлар Миссисипи	Англияга	1818 йил	ўзлаштирилган
Техас	Мексикага	1845 йил	Босиб олинган
Орезона	Англияга	1846 йил	Англия томонидан топширилган
Янги Мексика	Мексикага	1848 йил	Босиб олинган

АҚШ худудий майдонининг кенгайиши

Йиллар	Худудлар минг кв.км.
1776	1000
1803	2149
1848	7720
1867	9369 (1867 йилда АҚШ мулкига айлантирилган, Аляскани ҳам ҳисоблаганда)

АҚШ нинг юзага келиши, давлат сифатида мустаҳкамланиши ва тараққиёт сари юз тутишида бир қатор омиллар борки, улар Ғарбий ярим шардаги воқеа-ходисаларнинг Европадаги анъанавий шакллардан фарқ қилишини таъминлади. Аввало, Америка қитьасига бориб ўрнашган европаликлар ўзлари учун янги маконни ишончли тарзда ўзлаштиришлари лозим бўлди. Бунинг учун қитьанинг туб аҳолсига нисбатан геноцид уюштириш биринчи галдаги вазифа бўлди. Лекин, эгаллаб олинган улкан худудларда босқинчилик йўли билан орттирилган бойлик ва мол-мулкларни ҳимоя қилиш масаласидан қитьага келган барча қатлам аҳоли манфаатдор эди. Шу сабабли АҚШнинг ташкил топиши жамиятнинг бошқаришни тубдан ўзгартирган. Қонун асосида иш кўрадиган, фуқаролик хуқуқлари билан боғлиқ меъёрларга амал қиладиган инқилобий ўзгариш деб бахоланади. Ушбу инқилобий негиз ўз моҳияти билан мулкдорларнинг ҳимоясига қаратилган эди. Шу туфайли АҚШ давлатининг ижимоий асосида мулкдорлик ва хусусий хуқунинг давлат томонидан кафолатланиши ғояси турган. Ўз навбатида АҚШ ижтимоий муаммоларини ҳал қилиш воситалари ва чоралари муътадил (юмшоқ) йўлда турган. Турли фитна-иғволар, тўнтаришлар, қирғин-баротларга йўл қўйилмаган. Хусусан, Европадаги буржуа инқилобларидаги каби қатли омлар, дорлар, гильотина (қатл жодилари) каби усул ва воситалар бўлмаган. Бунинг ўрнига АҚШ жамиятида музокарачилик, ўзаро битишув ва келишувлар сиёсий муҳокама ва музокаралар оқилона ва маъқул ҳисобланган.

АҚШ қонун-қоидалари ва конституцияси кенг маънода фуқаролик эркинликларининг реал асосини юзага келтирган. Улардан фойдаланишдаги оғишлар эса қорланган ва жазоланган.
АҚШ да бошиданоқ фуқаролик муносабатлари қарор топа бошлаши мамлакат сиёсий жараёнларида ҳамда иқтисодий – ижтимоий ҳаётида қулай ва нисбатан барқарор шароитларни таъминлашга хизмат қилди. Бу деган сўз АҚШ идеал жамият яратди дегани эмас эди. Лекин XVIII-XIX аср I ярми учун бу ҳодиса илғор тажриба сифатида катта аҳамиятга эга эди. XIX аср I ярми АҚШ ижтимоий-иқтисодий ҳаётида муҳим давр бўлди. Энг муҳими айни шу даврда демократик партия ва республикачилар партияси (1828-1834) ташкил топиши, қулчиликнинг жамият тараққиётига тўсқинлик қилувчи омилга айланиши ва унга қарши кураш масалалари етакчи тарихий воқеаларга айланди.
Бу даврда иқтисодий ҳаётда ҳам катта силжишлар бўлди. Саноат ва транспорт жадал ривожланди. Аввало дарёлардан фойдаланилган бўлса, 1820-1830 йилларда барча штатларни бир бирига боғловчи тош йўллар қуришга алоҳида эътибор қаратилди. 1828 йилдан бошлаб темир йўл қурилишлари бошлаб юборилди.
Фабрика, завод саноат ишлаб чиқариш, хом ашё захираларини жадал ишга тушуриш ички иқтисодий салоҳиятни кучайтирди. АҚШнинг ташқи савдоси ҳам тез ривожланди. Лекин АҚШ ҳўжалик тизимида нотекислик бор эди: ғарбий штатлар аграр соҳага, шарқий штатлар саноатга кўпроқ мослаштирилган эди. Хукумат ушбу нотекисликларни юқотиб, текис ривожланиш йўлларини излаб топишга ҳаракат қилди. XIX аср I ярми АҚШ нинг жанубий штатлари ва саноатлашган шимол ўртасида кураш кучайиб борди. Бу эса оқибатда 1865 йилдаги фуқаролар урушига ва шимолнинг ғалабасига олиб келди. АҚШ да қулчилик бекор қилинди. Ижтимоий ҳаётда қоунун устуворлиги сари йўл тутилди.

МАЪРУЗА МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ

1.1. Таълим бериш технологиясининг модели