“Tasdiqlayman” Toshkent tibbiyot akademiyasi o„quv ishlari bo„yicha prorektori professor Boymurodov sh. A. “ ” 2019

Diuretik preparatlar alohida guruhlari xususiyatlari 
Fakultativ diuretiklar 
Koptokcha sohasida tasir qiluvchilar:
a) 
Yurak glikozidlari (YUG); 
b) Metilksantin unumlari 
YUG umumiy va buyrak gemodinamikasini oshiradi, buyrakga qon oqimini 
oshiradi va yurak etishmovchiligida koptokcha filtratsiyasini oshishiga olib keladi. 
Metilksantin unumlari (teofillin, teobromin, kofein) buyrak tomirlarini 
kengaytiradi, buyrak qon aylanishini yaxshilaydi va koptokcha filtratsiyasini 
oshiradi (A/B 100 mm.sim.ust bo„lsa). Yuqoridagi mexanizmlar tufayli bu 
preparatlar diurezni biroz oshiradi. Biroq ko„p hollarda faqat koptokcha 
filtratsiyasining oshishi nefron distal qismlarida intensiv natriy reabsorbsiyasi 
tufayli diurezning sezilarli oshishiga olib kelmaydi. Kuchli diurezni faqat 
kanalchalarda natriy va suv reabsorbsiyasini bloklashi orqali olish mumkin. 
Shunday ekan, bu preparatlar asosiy diuretiklar sifatida qo„llanilmaydi, faqat 
ularga 
maxsus 
ko„rsatmalar 
bo„lganda 
ishlatiladi. 
Masalan, 
yurak 
etishmovchiligida YUG diurezning oshishiga olib keladi. Ksantin unumlari bilan 
diuretik sifatida monoterapiya hozirda qo„llanilmaydi. Ammo koptokcha qismi 
ishemiyasida qovuzloqli diuretiklar bilan birga kuchli diuretik effekt beradi. 
Xozirgi kunda fakultativ diuretiklarga kalsiy antagonistlari, AO„F ingibitorlari, 
dopamin agonistlarini ham kiritish mumkin. 
Nefronning proksimal kanalchalarida tasir qiluvchi diuretiklar. 
Nefron proksimal kanalchalarida natriy va suv reabsorbsiyasini amalga 
oshiruvchilar: 

---

9 
-osmotik diuretiklar (mannitol, mochevina, sorbitol); 
-karboangidraza ingibitorlari (atsetazolamid). 
Osmotik diuretiklar: mannitol, mochevina, sorbitol 
Mannitol chiqish shakli - 15% li 200-400 ml flakonda, vena ichiga tomchilatib 
yuboriladi. Mochevina, sorbitol koptokcha filtridan oson o„tadi, kanalchada deyarli 
reabsorbsiyalanmaydi va farmakologik jihatdan nofaol xisoblanadi. Plazma 
osmolyalligini oshirish maqsadida katta dozalarda buyuriladi. 
Osmotik diuretiklar nefron barcha qismlarida ta‟sir qiladi, lekin asosan proksimal 
sohada 
ta‟siri 
yuzaga 
keladi. 
Ular 
osmotik 
faol 
modda 
bo„lib, 
reabsorbsiyalanmaydi, shuning uchun suvning interstitsiyga o„tishiga to„sqinlik 
qiladi (osmotik gradientga ko„ra). Buning natijasida natriyning kanalchadagi 
konsentratsiyasi kamayadi, shu sababli reabsorbsiyalanmaydi. Osmotik diuretiklar 
qon 
plazmasi 
osmolyarligini 
oshirib 
hujayra 
ichi 
kompartmentlarini 
degidratatsiyasiga olib keladi (hujayradan suvni “sug„uradi” – “bosma qog„oz” 
effekti), sirkulyasiyalanuvchi qon hajmini oshiradi (gipervolemik faza) va natijada 
qon qovushqoqligini pasaytiradi.