Tashqi, ichki va aralash sekretsiya bezlari haqida umumiy tushuncha

Ichki sekretsiya bezlari
Reja:

1. 
   Tashqi, ichki va aralash sekretsiya bezlari haqida umumiy tushuncha.
   
2. 
   Gipofiz va epifiz bezlari.
   
3. 
   Buyrak usti, me'da osti va jinsi bezlar.
   

Odam organizmida ueh xii bez bo'ladi:
1. Tashqi sekretsiya bezlariga tetidagi ter, yog', sut, so'lak (quloq oldi, til osti va jag' osti) hamda me'da va ichak shilliq qavatidagi shira ajratuvehi bezlar kiradi. Bularda ishlab ehiqariladigan suyuqliklar tashqi muhitga chiqariladi. Shuning uehun bu bezlar tashqi sekretsiya bez/ari deb ataladi. Ba'zi olimlaming fikrieha, jigar ham eng katta tashqi sekretsiya bezi hisoblanadi, ya'ni ishlab ehiqariladigan o't suyuqlig'i iehakka quyiladi va najas bilan tashqariga ehiqariladi.
2. Ichki sekretsiya bezlari. Bular odam tanasining turli qismlarida joylashgan bo'lib, ularda ish lab ehiqariladigan suyuqliklar organizmning ichki muhitiga, ya'ni qon va limfaga quyiladi. Shuning uchun bu bezlar ichki sekretsiya bez/ari deb ataladi. lehki sekretsiya bezlariga gi pofiz, epifiz, qalqonsimon, qalqon oldi, ayrisimon, buyrak usti bezlari kiradi.
Aralash bezlar. Bularning to'qimasi ikki qismdan iborat.
. bo'lib, bir qismida ishlab ehiqariladigan suyuqlik xuddi tashqi sekretsiya bezlariga o'xshab tashqi muhitga ehiqariladi, ikkinehi qismida ishlab ehiqariladigan suyuqlik esa xuddi iehki sekretsiya bezlari singari organizmning iehki muhitiga, ya'ni qon va limfaga quyiladi. Aralash bezlarga oshqozon osti va jinsiy bezlar kiradi (1-rasm



1-rasm. Odam lanasidagi icbki sekrelsiya bezlarining jaylasbuvi:
1- epiftz; 2- gipoftz; 3- qaiqon oldi bezi; 4- jigar; 5- o'n ikki barmoq ichak; 6¬ buyrakning po'st qismi; 7- moyak; 8-qalqonsimon bez; 9- ayrisimon bez; 10- me'da (oshqozon); 11- buyrak usti bezi; 12- me'da osti bezi; 13- tuxumdon.


Ichki sekretsiya bezlari ahamiyati - Ichki sekretsiya bezlari odam tanasining turli qismlarida joy¬lashgan bo'lib, ularda ishlab ehiqariladigan suyuqlik gormon deb ataladi. Bezlarda ishlab ehiqariladigan gormon bevosita bezning to'qimasidan o'tayotgan qon va limfaga quyiladi.
lehki sekretsiya bezlarida ishlab ehiqariladigan gormonlar ni¬hoyatda oz miqdorda, ya'ni grammning milliard qismiga teng. Ammo shunga qaramay, ular odam organizmidagi bareha moddalar almashinuvi jarayonlarida, to'qima va organlar funk¬sivasininl! boshaarilishida. bolalar hamda o'smirlar organizmining o'sishi va rivojlanishida, ular balog'atga yetishida, odam nasi qol¬dirishida muhim ahamiyatga ega. Ichki sekretsiya bezlarining hammasi birga qo'shilgan holda organizmning endokrin sistemasini tashkil etadi. Bu bezlar odam tanasining turli qismlarida joylashgan bo'lsa ham, ularning funksiyasi bir-biriga chambarchas bog'liq. Shuning uchun odam organizmining endokrin sistemasini orke¬strga o'xshatish mumkin, ya'ni har qaysi bezning ish faoliyati boshqa bezlarning funksiyasi bilan chambarchas bog'liqdir. Bu bog'liqlikni gipofiz bezi boshqaradi, ya'ni uni «orkestr»ning dirijyoriga o'xshatish mumkin.