Tashqi omillar natijasida zarar yetishi,inson omilli tufayli o’g’irlanishi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

“Axborot xavfsizligi xavflarni boshqarishga kirish”

fanidan

AMALIY ISH 1
Bajardi: 071-19-guruh talabasi
Mirzakulov Sanjarbek
Qabul qildi: GANIYEV.A

Toshkent 2023
RISK MODELI

Tijorat Banklari
N	AKTIVLAR	RISKLAR	YECHIMLAR
1	Tashkilotning buyum va jihozlari	Tashqi omillar natijasida zarar yetishi,inson omilli tufayli o’g’irlanishi	Buyum va jihozlarga mas’ul shaxsni tayinlash,nazorat o’rnatish.
2	Dasturiy ta’minot	Dastur ishdan chiqishi yoki zararli virus tushishi	Dasturiy ta’minotga antivirus o’rnatish va dasturiy ta’minotni yangilab turish
3	Tashkilot Kompyuterlari va noutbooklari	Elektr toki o’zgarishi va o’chishi natijasida ishni to’xtashi	Zaxira elektr toki UPS qurilmasi va Generatorlardan foydalanish
4	Bank mijozlarining ma’lumotlari	Mijozlarning shaxsiy ma’lumotlari uchinchi shaxsga yetib borishi	Ma’lumotlarni sir saqlash va ishchi xodimlarga tushuntirish
5	Bankomat va terminallar	Bankomat va terminallarni notog’ri ishlatish natijasida ishdan chiqishi	Ushbu qurilmalar mutahasisi yordamida ishni amalga oshirish
6	Tashkilotni video kuzatuv kameralari	Kuzatuv kameralari ishdan chiqishi	Kuzatuv kameralariga mas’ul xodimga topshirish va tashkilotni xavfsizligini ta’minlash

Nazorat savollari
1.“Galstuk-babochka” tahlili tushunchasiga ta’rif bering.
2.“Galstuk-babochka” tahlilida kо‘rsatilgan omillarini tushuntiring.


Javoblar
1.Xavflarni baholash usullari turli kutilgan va kutilmagan vaziyatlarni o'rganish uchun kuchli vositadir. Keyinchalik, kiberxavfsizlik asoslari kursining bir qismi sifatida ba'zi amaliy mashg'ulotlarda foydalaniladigan xavflarni baholash usullari tavsiflanadi.
1-savol. “Galstuk-babochka” tahlili tushunchasiga ta’rif bering:
“Galstuk-babochka” tahlil usuli
Ushbu usul o'rganilayotgan salbiy hodisaning sababdan oqibatga qadar rivojlanishini grafik tavsiflash va tahlil qilishdir. Ushbu usulning asosiy yo'nalishi tekshirilayotgan hodisaga qarshi choralar va uni keltirib chiqaradigan sabablarga qaratilgan.
Ushbu usulni amalga oshirish quyidagi bosqichlarni ajratishi mumkin:
1. Grafik markazida tahlil qilish uchun hodisani aniqlash.
2. Tekshirilayotgan hodisaga olib kelishi mumkin bo'lgan sabablar ro'yxatini tuzish.
3. Tekshirilayotgan voqea oldidan vaziyatning rivojlanish mexanizmini tahlil qilish
4. Hodisaning rivojlanishiga olib keladigan omillar va uning oqibatlari tavsiflanishi mumkin.
5. Hodisadan oldin deb ataladigan sabablarning rivojlanishiga to'sqinlik qiladigan to'siqlarni namoyish qilish profilaktika choralari. Eskalatsiya omillari uchun to'siqlarni ham ko'rsatishingiz mumkin.
6. Tekshirilayotgan voqea sabab bo'lishi mumkin bo'lgan oqibatlar ro'yxatini tuzish.
7. O'rganilayotgan voqeaning oqibatlarini rivojlanishiga to'sqinlik qiladigan to'siqlarni namoyish qilish.Noto’g’ri ovqatlanish
"Galstuk-babochka" tahlilini o'tkazish orqali biz xavfli hodisalar va ularning oqibatlarning oldini olish , yumshatish yoki kutilayotgan hodisalarni kuchaytirish, tezlashtirishga yo'naltirilgan xavfli voqealar va to'siqlarning asosiy yo'llarini aniq ko'rsatadigan oddiy diagramma kiritamiz (tekshirilayotgan voqea ijobiy bo'lgan taqdirda).
2. Yuqoridagi misolda hodisa sifatida kompyuter qurilmasiga virus tushish hodisasi olingan.
"Galstuk-babochka" tahlilini o'tkazish orqali biz xavfli hodisalar va ularning oqibatlarning oldini olish, yumshatish yoki kutilayotgan hodisalarni kuchaytirish, tezlashtirishga yo'naltirilgan xavfli voqealar va to'siqlarning asosiy yo'llarini aniq ko'rsatadigan oddiy diagramma hosil qilish orqali bo’lishi mumkin bo’lgan xavf-xatarlardan yetkaziladigan zarar miqdorini kamaytirish imkoniyatiga ega bo’lamiz. Ma’lumot turlari:
Chiquvchi ma’lumotlar - “galtuk-babochka” diagrammasini va ishlov berilgan ma’lumotlarni о‘z ichiga oladi.
Kiruvchi ma’lumotlar – tо‘siqlar, xavf-xatarlar hamda xavfli hodisa oqibatlari va sabablari haqidagi ma’lumotlardir.
Usulning afzalligi:
- muammoga qaratilgan fikrni beradi;
- xavfli hodisalarni oldini olish va /yoki oqibatlarini kamaytirish hamda ularni samaradarligini baholashga qaratilganligi;
- foydali oqibatlar uchun qо‘llanilishi mumkinligi;
- yuqori malakali mutahasislarga ehtiyoj yо‘qligi.
Usulning kamchiligi:
- bu usulda bir vaqtning о‘zida yuzaga keladigan va noxush oqibatlarga olib keladigan sabablar yig‘indisini kо‘rsatib berish imkoni yо‘qligi;
- ushbu usulda murakkab vaziyatlar haddan tashqari soddalashtirilgan bо‘lishi mumkinligi. 2.2-rasmda gasltuk-babochka usuliga misol keltirilgan.