Tayarlag’an: fm-22/05-23-Massaj topari oqiwshilari Alliyarova Almagul, Abilaeva Guljamal Ас сицириў системасы

Жууан ишек.
Жууан ишек жинишке ишектен кейин дауам етип, арткы шыгарыу тесиги менен тамамланады. Узынлыгы 1-1,5 метр

Жууан ишек 6 болимнен ибарат.

1. 
   Сокыр ишек хам онын курткаусаган осимтеси, орташа узынлыгы 5-7 см.
   
2. 
   Котерилиуши жууан ишек узынлыгы 18-20 см.
   
3. 
   Конделен жууан ишек, узынлыгы 30-40 см.
   
4. 
   Тусиуши жууан ишек, узынлыгы 10-15 см.
   
5. 
   8 — симан жууан ишек, узынлыгы 10-12 см.
   
6. 
   Тууры ишек, 15-20 см.
   

Сокыр ишек жууан ишектин баслангыш болими болып, он жанбас болиминде жайласкан. Онын узынлыгы хар кимде хар турли болады. Орташа 5-7 см. Котерилиуши жууан ишек - тикке котериледи хам он кабырга асты болимине шекем жетеди. Бауыр он болиминин жузесине тийеди хам шеп тарепке бурылып, конделен жууан ишекке отеди. Конделен жууан ишек шеп тарепке бурылыуды пайда етеди хам томенге тусиуши ишекке отеди. Тусиуши ишек карын дийуалынын шеп тарепи бойлап, харекетленеди хам 8-симан ишектин басланыуына шекем дауам етеди. 8-симан ишек жокаргы шегарасы думгоза хам жамбас суйеклеринин косылган жеринен басланып, 3-думгаза омырткасы туурысында тамамланады хам тууры ишекке отеди. Айырым жагдайларда бул ишек оралып калганда хажет тууры ишекке отпей, натийжеде кери тарепке карай киыкарыу (антиперистальтика) жузеге келип, дарет жинишке ишекке, оннан асказанга хам кызыл онешке котериледи, ауыз аркалы сыртка шыгады, бундай дарет - месерия (дарет кысыу) деп агалады. Тууры ишек ас синириу системасынын болып, ол арткы шыгарыу тесиги менен сыртка ашылады. Тууры ишск синуслары веналарынын кенейип кетиуи бабасыр (геморрой) деп аталады. Ас синириу процессинде бауыр хам асказан асты безиде катнасады.


Асказан асты бсзи.
Асказан асты бези - карын бослыгынын арка тарепинде 1-2 бел омырткапары туурысында, асказаннын аркасында кесесине жайласкан. Асказан асты безинин кобирек болими жокары карын болиминде, азырак болими шеп кабырга астында жайласкан болып, улкенлиги жагынан бауырдан кейин 2- орындатурады. Узынлыгы 16-22 см, ени 3-8 см, калынлыгы 2-3 см, ауырлыгы 70-90 грам. Ол жумсак кул ренли. Ислеп шыгарыу онимине коре аралас безлерге киреди. Ол он еки бармак ишекке куятугын ширеден тыскары инсулин гормонын ислеп шыгарады хам оны туурыдан-тууры канга жибереди. Бул гормон аркалы организмде кант (глюкоза) бир нормада услап турылады.



Бауыр.
Бауыр - карын бослыгынын жокары болиминде жайласкан болып, диафрагмага тийип турады. Бауыр организминдеги ен улкен без есапланады, ауырлыгы 1500 грамм. Бауыр жумсак, кызгыш кулрен. Узынлыгы 20-22 см, ени 10-12 см, калынлыгы 7-8 см, бауырдын хызмети от ислеп шыгарыу. От ашшы дамли кислоталы, кулрснли суйыклык болып, организмде майларга тасир корсетеди. Асказан асты безинин ширелеринен бири липаза ферменти тасиринде жане баска нарселерге майдаланып кетеди. Ишеклер аркалы сорылган углеводлар бауырда гликогенга айланады. Гликоген организмнин талабына карап ислеп шыгарылады. Бауыр гликогсн депосы есапланады. Бауыр зат алмасыу натийжесинде жузеге келген захарли затларды зыянсызландырады хам бауыр капиллярларынын ишки жузслериндеги клеткалар микробларды жутады хам жок кылады. Бауыр бир суткада 700-800 грамм от ислеп шыгарады.



От калта.
От калта - бауырдын он болегинин томенги жузесинде от капы шукыршасында жайласкан. От найынын узынлыгы 3-3,5 см конделен болими 3-4 мм. От жолы он еки бармак ишек тусиуши болиминин жокары 1/3 болиминдеги улкен соргышка ашылады.
От жолы отти он еки бармак ишекке узликсиз куйып турмайды, тек керекли уакытта гана куяды. Себеби онын 12 бармаклы ишекке куятын жеринде жаксы рауажланган кысыушы мускул, одди Сфинктери бар, от калта бауырда ислеп шыгарылган оттин артыкша мугдары сакланатугын орын болып,сыйымлылыгы 40-60 см, бирак ози от ислеп шыгармайды.

1