Tayyorladi: 63-20 gurux talabasi Komilov Zafarbek Mavzu: Gidrostatika

Gidrostatik bosim formulasi :
4. Gidrostatika asosiy tenglamasining tahlili bo’yicha xulosalar
aniqlangan bo‘lsa, u holda
bosim va aksincha atmosfera bosimisiz aniqlangan bosim ortiqcha bosim deb ataladi.
bosimidan kichik bo‘lishi mupmkin; agar p ning sonli qiymati atmosfera bosimini hisobga olib
 p0   gh

• 
  gidrostatik bosim suyuqlikning erkin sirtiga ta’sir etayotgan p0 – tashqi bosim va suyuqlik-
  ning h balandlikli ustuni og‘irligi natijasida paydo bo‘ladigan ρgh – og‘irlik bosimi yig‘indisiga teng: p  p0   gh ;
  
• 
  p0 – tashqi bosim qaralayotgan nuqtaning koordinatalaridan bog‘liq, ya’ni u tinch holatdagi suyuqlikning barcha nuqtalariga o‘zgarishsiz bir xil uzatiladi, shuning uchun amaliyotda suyuqlik bosim uzatuvchi muhit sifatida qaraladi, masalan, gidravlik mashinalar (gidrozich- lagichlar, siquvchi silindrlar, gidroko‘targichlar)ning ishlash jarayoni suyuqlikning ana shu xossasiga asoslangan;
  
• 
  ρgh – og‘irlik bosimi nuqtaning koordinatalari funksiyasi, nuqtaning suyuqlik sathidan cho‘kish chuqurligi oshishi bilan bu bosim oshib boradi;
  
• 
  p0 – tashqi bosim atmosfera bosimidan katta, atmosfera bosimiga teng va atmosfera
  

formula bo‘yichapaniqlangan bosim absolyut

 gh
5. Ekvipotensial va bir xil bosimli sirtlar
Gidrostatika asosiy tenglamasining ba’zi amaliy tadbiqlari:
•
•
•
•
tutash idishlar; differensial manometer; sifon, ochib-yopiluvchi gidroromexanizmlar; rezervuar va gidrosig’imlardagi suyuqlik miqdorini pnevmatik o’lchash;
gidrostatik mashinalar (gidravlik zichlagich);
suyuqlikning idish tubiga va devoriga beradigan bosimi va boshqa.
Har bir nuqtasida  const bo‘lgan sirtlar ekvipotensial sirtlar deb ataladi. Xususiy holda, bosimi teng bo‘lgan sirtlar, ya’ni har bir nuqtasida p const bo‘lgan sirtlar ekvipotensial sirtlar bo‘ladi. Bunday holda dp 0 bo‘ladi va dp  Xdx  Ydy  Zdz tenglama quyidagicha yoziladi:
 Xdx  Ydy  Zdz0 . Ammo,  0 va bundan kelib chiqadiki, Xdx  Ydy  Zdz 0.
(2.8)
(2.8) tenglama teng bosimli sirt tenglamasi deb ataladi. Agar suyuqlikka massaviy kuchlardan faqat og‘irlik kuchi ta’sir etsa, u holda X Y 0 ; Z  g (bunda og‘irlik kuchi koordinat o‘qiga qarama- qarshi yo‘nalganligi uchun minus ishora olingan) ;  gdz 0 va z C const , ya’ni tinch holatdagi suyuqlikning gorizontal sirt tekisligi – bu bosimi nolga teng bo‘lgan tekislik yoki sath sirti (tekisligi) deyiladi.
Sath sirti xossalari: ikkita sath sirtlari o‘zaro kesishmaydi; massaviy kuchlar sath sirtiga normal yo‘nalgan. Suyuqlik va gazsimon muhitni ajratib turuvchi sath sirti erkin sirt deb ataladi.

Umumiy xulosalar:

1) Suyuqlik va gazlarda bosim barcha tarafga o’zgarishsiz bir xil uzatiladi.
5) Suyuqlikning bosimi miqdori uning zichligidan bog’liq.
2) Suyuqlikning idish tubiga va devoriga beradigan bosimi idishning shaklidan bog’liq emas.
3) Suyuqlikning idish tubiga beradigan bosimi uning chuqurligidan bog’liq.
4) Suyuqlikning idish devoriga beradigan bosimi chuqurlikning oshishi bilan ortib boradi.
19
http://fayllar.org