Tdpu univers mvi-305-guruh talabasi Yuzboyeva Durdonaning Fizika fanidan Tayyorlagan Mustaqil ishi

TDPU universiteti MVI-305-guruh talabasi Yuzboyeva Durdonaning Fizika fanidan Tayyorlagan Mustaqil ishi

Mavzu : Radioaktivlik. Radioaktivlikning kashf etilishi. Radioaktiv yemirilish qonuni

• Mavzu : Radioaktivlik. Radioaktivlikning kashf etilishi. Radioaktiv yemirilish qonuni
• Reja:
• 1. Radioaktivlik haqida ma’lumot
• 2.Radioaktivlikning tarixi
• 3.Radioaktiv yemirish qonuni

Radioaktivlik yoki yadroviy parchalanish, yadro, zarrachalar yoki elektromagnit nurlanish yoki o’z-o’zidan parchalanish natijasida kuchli quvvat ajralish jarayoni. Bu yadro reaktsiyasi paytida yuz beradi. Radioaktiv nurlar inson tanasidan, shuningdek ko’plab narsalardan o’tishi mumkin. Ular tuproqdan, toshlardan va ayniqsa qo’rg’oshindan osonlikcha o’tib keta olmaydi. Radiatsiya chiqaradigan ob’ektlarga radioaktiv deyiladi.

• Radioaktivlik yoki yadroviy parchalanish, yadro, zarrachalar yoki elektromagnit nurlanish yoki o’z-o’zidan parchalanish natijasida kuchli quvvat ajralish jarayoni. Bu yadro reaktsiyasi paytida yuz beradi. Radioaktiv nurlar inson tanasidan, shuningdek ko’plab narsalardan o’tishi mumkin. Ular tuproqdan, toshlardan va ayniqsa qo’rg’oshindan osonlikcha o’tib keta olmaydi. Radiatsiya chiqaradigan ob’ektlarga radioaktiv deyiladi.

Radioaktivlikning turlari
β (Beta) nurlanish
γ (Gamma)
nurlanish
A (Alfa) nurlanish
a (Alfa) nurlanish: Ikki neytron va ikkita protondan iborat, +2 zaryadli geliy yadrosini chiqarishi. Ushbu nurlanish natijasida proton va neytronlar soni har biri ikki birlikka kamayadi. Ushbu zarrachalar +2 zaryadlanganligi sababli, ular elektromagnit tortishga uchraydi. Ushbu nurlanishni to’xtatish juda oson. Masalan, hatto bir varaq qog’oz ham etarli bo’ladi.
β (Beta) nurlanish: Bu pozitron yoki elektron emissiya. Pozitron elektronning antimateriyasi bo’lib, u elektron emissiyasiga teskari holatda bo’ladi. Beta nurlari alfa zarralaridan tezroq. Ularni to’xtatish qiyinroq. Ular zaryadlanganligi sababli ular magnit maydonda og’ishadi.
γ (Gamma) nurlanish: Bu foton emissiyasi hisoblanadi. Foton bo’lgani uchun u yorug’lik tezligida harakatlanadi. U kuchli kirib boradi. To’xtatish juda qiyin. U zaryadsiz boʻlganni sababli, magnit maydonda og’ishmaydi. Foton bo’lgani uchun u massaga ega va shu massa tufayli u tortishish kuchiga qoladi.

Radioaktivlikning kashf etilish tarixi

Ushbu hodisa birinchi marta 1896-yil 1-martda frantsuz fizigi Anri Bekkerel tomonidan uran birikmalarida aniqlangan. Bekkerel 1898-yilgacha o’z kashfiyotini Bekkerel nurlari deb nomlagan, shundan so’ng u ushbu kashfiyotni radioaktivlik deb atagan.

Radioaktivlik tarixi

• Radioaktivlik 1896-yilda olimlar Genri Bekkerel va Mari Sklodovska-Kyuri tomonidan fosforli moddalar bilan ishlash jarayonida kashf etilgan.Ushbu materiallar yorugʻlik taʼsiridan keyin qorongʻida porlaydi va Bekkerel katod nurlari naychalarida rentgen nurlari bilan hosil boʻlgan porlash fosforessensiya bilan bogʻliq boʻlishi mumkinligiga shubha qilgan. U fotografik plastinkani qora qogʻozga oʻrab, ustiga turli fosforli tuzlarni joylashtirdi. Uran tuzlarini ishlatmaguncha barcha natijalar salbiy edi. Uran tuzlari plastinkaning qora qogʻozga oʻralganligiga qaramay, uning qorayishiga sabab boʻlgan. Ushbu nurlanishlarga „Bekkerel nurlari“ nomi berildi.

Avvaliga yangi radiatsiya yaqinda kashf etilgan rentgen nurlariga oʻxshab tuyuldi. Bekkerel, Ernest Ruterford, Pol Villar, Per Kyuri, Mari Kyuri va boshqalar tomonidan olib borilgan keyingi tadqiqotlar radioaktivlikning bu shakli sezilarli darajada murakkabroq ekanligini koʻrsatdi. Rezerford birinchi boʻlib bunday elementlarning barchasi bir xil matematik eksponensial formulaga muvofiq parchalanishini tushundi. Ruterford va uning shogirdi Frederik Soddi birinchi boʻlib koʻplab parchalanish jarayonlari bir elementning boshqasiga oʻtishiga olib kelishini tushunishdi. Keyinchalik, alfa va beta parchalanish mahsulotlarini tasvirlash uchun Fajans va Soddining radioaktiv joy almashish qonuni ishlab chiqilgan

• Avvaliga yangi radiatsiya yaqinda kashf etilgan rentgen nurlariga oʻxshab tuyuldi. Bekkerel, Ernest Ruterford, Pol Villar, Per Kyuri, Mari Kyuri va boshqalar tomonidan olib borilgan keyingi tadqiqotlar radioaktivlikning bu shakli sezilarli darajada murakkabroq ekanligini koʻrsatdi. Rezerford birinchi boʻlib bunday elementlarning barchasi bir xil matematik eksponensial formulaga muvofiq parchalanishini tushundi. Ruterford va uning shogirdi Frederik Soddi birinchi boʻlib koʻplab parchalanish jarayonlari bir elementning boshqasiga oʻtishiga olib kelishini tushunishdi. Keyinchalik, alfa va beta parchalanish mahsulotlarini tasvirlash uchun Fajans va Soddining radioaktiv joy almashish qonuni ishlab chiqilgan

Per va Mari Kyuri Parijdagi laboratoriyalarida, 1907 yilgacha

Radioaktivlik va aniqlangan ionlashtiruvchi nurlanish oʻrtasidagi munosabatlarni koʻrsatadigan grafik