+tdr 08 Investitsiya

qo‘shma loyihalarni moliyalashtirish korporatsiyasi, to‘lov balansi barqarorligini 
ta’minlash uchun AND zaxira fondi tashkil qilindi. 
Osiyo-Tinch okeani mintaqasida mintaqaviy investitsion kelishuvlar. Janubiy-
sharqiy Osiyo hamjamiyati – ASEAN. Janubiy-sharqiy Osiyo hamjamiyati – ASEAN 
1967-yil 8-avgustda tashkil etilgan bo‘lib, u Janubiy-sharqiy Osiyoning10 ta davlatini 
o‘z ichiga oladi. 
Bular Bruney, Birma, Kambodja, Indoneziya, Laos, Malayziya, Filippin, 
Singapur,Tailand, Vetnam davlatlaridir. 
Hamkorlari (10 ta): Avstraliya, Kanada, Xitoy, Hindiston, Yaponiya, Janubiy 
Koreya, Yangi Zelandiya, Rossiya, AQSh. 
ASEAN tarkibida erkin savdo hududi AFTA tashkil qilingan bo‘lib, AFTAdagi 
erkin savdo imkoniyatlari 2 guruhga ajratilgan: 
1. Bojxona tariflari so‘zsiz qisqartirilishi lozim bo‘lgan tovarlarga (o‘zaro 
kelishilgan tovarlarga).
2. Bojxona tariflari qisqartirilishi lozim bo‘lgan tovarlar guruhi, lekin ularning 
kuchga kirishi ma’lum bir vaqt oralig‘iga kechiktirilishi mumkin bo‘lganlari (bir yil, 
chorak).
Muhokama predmeti hisoblangan tariflar:
ASEAN davlatlarining ayrimlari uchun ushbu guruh tovarlarining tashqi 
raqobatga ta’sirchanligi sababli ularni erkinlashtirish birmuncha muddatga 
kechiktirilgan (masalan, avtomobilsozlik sohasi).
Erkinlashtirishga zarurat bo‘lmagan bojxona tariflari (qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlariga) ASEAN hamjamiyatining 2020-yilgacha o‘z oldiga qo‘ygan 
vazifalari:
1. Makroiqtisodiy va moliyaviy hamkorlikni kuchaytirish.
2. Savdo-sotiq va iqtisodiy hamkorlikni yanada chuqurlashtirish.
3. Ilm-fan va texnikaviy rivojlanishni ta’minlash, axborot kommunikatsiya 
texnologiyalarini rivojlantirish va umummintaqaviy axborot kompyuter tarmog‘ini 
yaratish. 
4. Ijtimoiy sohada rivojlanishga erishish, ayniqsa, moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozlar salbiy ta’sirini yengib o‘tish bo‘yicha.
5. Ishchi kuchi resurslari sifatini oshirish va ularning erkin harakatini 
ta’minlash.
6. Mintaqaviy tinchlik, haqqoniy rivojlanish va modernizatsiyani ta’minlashda 
ASEAN rolini oshirish.
7. ASEANning tuzilish mexanizmlarini takomillashtirish.
Osiyo-Tinch okeani iqtisodiy hamkorlik hamjamiyati (OTIH). OTIH 1989-yil 
7-noyabrda Avstraliya bosh vaziri B. Xoukning tashabbusi bilan tashkil qilingan 

---

102 
bo‘lib, Osiyo-Tinch okeani havzasiga kiradigan 21 ta davlatni o‘z ichiga oladi. 
Afrika mintaqasidagi investitsion kelishuvlar va ularning o‘ziga xos 
xususiyatlari. G‘arbiy Afrika davlatlari iqtisodiy hamjamiyati – EKOVAS. EKOVAS 
1975-yil 28-mayda tashkil qilingan bo‘lib, tarkibiga 15 ta Afrika davlatlari kiradi. 
Bular Benin, Burkina Faso, Kabo Verde, Kot-divuar, Gambiya, Gana, Gvineya, 
Gvineya-Bisau, Liberiya, Mali, Niger, Nigeriya, Senegal, Serra-Leone, Togo 
davlatlaridir. EKOVAS doirasida Hamkorlik, qoplash va rivojlanish fondi tashkil 
qilingan (FKKD, Togodagi Lomo shahrida joylashgan).  
Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti: investitsiyalarni tartibga 
solishning asosiy qoidalari. Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti rivojlangan 
mamlakatlarni birlashtiradi va boy mamlakatlar klubi hisoblanadi. O‘n yil davomida 
24 ta davlat a’zo bo‘ldi. 1995-yildan keyin iqtisodiy rivojlanish va hamkorlik 
tashkiloti a’zolari soni 30/7 ga yetdi, bu jarayon mazkur tashkilotga bozor iqtisodiyoti 
rivojlangan mamlakatlar – Meksika, Vengriya, Polsha, Chexiya, Koreya 
Respublikasi, Slovakiya a’zo bo‘lishi hisobidan sodir bo‘ldi. 
IHRT(iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish tizimi)ning investitsion sohadagi 
hujjatlari. IHRT faoliyati asosiy yo‘nalishidan biri ishtirokchi mamlakatlar o‘rtasida 
investitsiyalarni erkinlashtirishga ko‘maklashish hisoblanadi. IHRTning investitsion 
rivojlanish bo‘yicha asosiy hujjatlariga quyidagilar kiradi: 
– kapitallarini erkinlashtirish kodeksi; 
– joriy operatsiyalarni erkinlashtirish kodeksi; 
– xorijiy investitsiyalar va ko‘p millatli korporatsiyalar to‘g‘risidagi 
deklaratsiya va ko‘p millatli korporatsiyalar uchun rahbarlik tomonlari;  
– milliy rejim vositasi;  
– amaldorlar o‘rtasida korrupsiyani taqiqlash bo‘yicha konvensiya;
– xususiy mulkchilikni joriy qilish bo‘yicha konvensiya loyihasi. 
Bunda tashkilotning investitsiyalarni tartibga solish va xalqaro valuta fondi 
yondashuvining evolyutsiyasi aks ettiriladi, uzoq muddatli kapitallarni 
erkinlashtirishga erishiladi. 
Kapitallar harakati va joriy ko‘rinmas operatsiyalarni erkinlashtirish kodekslari 
1961-yilda qabul qilingan. Keyin ularning ta’sir doiralari kengaytirildi. 1986-yilda 
(kompaniya tashkil qilish to‘g‘risida) va 1992-yilda (xalqaro moliya xizmatlari 
to‘g‘risida) kodekslarga qo‘shimchalar kiritildi. Sug‘urta va professional xizmatlarni 
erkinlashtirish ishlari olib borilmoqda.