JISMNING TEKIS AYLANMA HARAKATI Agar moddiy nuqta aylana bo‘ylab ixtiyoriy teng vaqtlar orasida teng uzunlikdagi yoylarni bosib o‘tsa, bunday harakat tekis aylanma harakat deyiladi. |r| = const = const Chiziqli tezlik va burchak tezlik Aylanma harakat qilayotgan moddiy nuqtaning vaqt birligi ichida yoy bo‘ylab bosib o‘tgan yo‘liga son jihatdan teng bo‘lgan katalikka chiziqli tezlik deyiladi. - Burilish burchagi radian (rad) yoki
gradus (°) birliklarida o‘lchanadi.
Δs
Δ˘s = R da Δφ = 1 rad bo‘ladi. 1 rad ≈ 57°. Δφ = 3,14 rad = π yani 180° ga teng. Jism bir marta aylanganda aylana uzunligi s = 2πR ga tеng bo‘lgan masofani bosib o‘tadi. burchak tezlik = Aylanish davri va aylanish chastotasi = = AYLANMA HARAKATNI TAVSIFLAYDIGAN KATTALIKLAR ORASIDAGI MUNOSABATLAR - υ va ω orasidagi munosabat: υ
- T va V orasidagi munosabat: T = yoki V =
- T va υ orasidagi munosabat: T = yoki =
- T va ω orasidagi munosabat: T = yoki ω=
- V va υ orasidagi munosabat: V = yoki υ =
- V va orasidagi munosabat: V = =
- Radiusi 20 sm bo‘lgan ventilyator parragining uchi 25 m/s chiziqli tezlik bilan aylanmoqda. Ventilyator parragining aylanish davri, chastotasi va burchak tezligini toping.
- Soatning minut strelkasi sekund strelkasidan 3 marta uzun. Strelkalar uzunligining chiziqli tezliklari nisbatini toping.
- Barabanining diametri 12 sm bo‘lgan chig‘ir yordamida yuk 1 m/s tezlik bilan ko‘tarilmoqda. Chig‘ir barabanining aylanish chastotasini toping.
- Yer shari ekvatorida turgan jismning chiziqli va burchak tezligini hisoblang. Yerning radiusini 6400 km ga teng deb oling.
- Istirohat bog‘idagi charxpalak savatlari aylanish o‘qidan 20 m uzoqlikda o‘rnatilgan. Charxpalak savati bir marta to‘liq aylanishiga 10 minut vaqt ketadi. Savatning chiziqli tezligi va burchak tezligi qancha bo‘ladi?
MARKAZGA INTILMA TEZLANISH Aylana bo‘ylab tekis harakatda tezlikning yo‘nalishi 1. Haydovchi avtomobilga radiusi 30 sm bo‘lgan g‘ildiraklar o‘rniga 32 sm li g‘ildiraklar o‘rnatib oldi. Agar spidometr 60 km/soat tezlikni ko‘rsatayotgan bo‘lsa, aslida, bu avtomobil qanday tezlikda harakatlanayotgan bo‘ladi. 2. Radiusi 12 sm bo‘lgan charx diski 1 minutda 1200 marta aylanmoqda. Charx aylanish o‘qidan eng uzoq nuqtasining markazga intilma tezlanishini aniqlang. 3. Avtomobil 90 km/soat tezlik bilan harakatlanganda g‘ildiraklarining aylanish chastotasi 10 1/s bo‘lsa, g‘ildirakning yerga tegadigan nuqtalarining markazga intilma tezlanishi qancha bo‘ladi. 4. 0,4 m/s2 tezlanish bilan tekis tezlanuvchan harakat qilayotgan jismning ma’lum vaqtdagi tezligi 9 m/s ga teng. Jismning shu vaqtdan 10 s oldingi paytdagi tezligi qancha bo‘lgan (m/s)?
Do'stlaringiz bilan baham: |
