Tekshirdi : Toshkent 2023 Mavzu: Dispersiyani kamaytirish usullari Reja: Optik toladagi dispersiya hodisasi va uning turlari

Dispersiyani kamaytirish usullari
Dispersiya qiymatlari minimal boigan DSF, N ZD SF tolalarini qoilash dispersiyani kamaytirish usullaridan biridir. 0 ‘zbekiston Respublikasi tolali optik aloqa liniyalarida eng ko‘p yotqizilgan bu SF - standart tolali kabellardir. SF tolalarida yuqorida aytib o'tilgandek xromatik dispersiya qiymati katta. Standart tolali ka-beUarni olib tashlab, o‘rniga dispersiya qiymati kichik bo‘lgan DSF, N ZD SF tolali optik kabellami yotqizish iqtisodiy jihatdan qimmatga tushadi. Shuning uchun bu usuldan yangi qurilayotgan tolali optik aloqa liniyalarini tuzishda foydalangan ma’qul.Eng ko‘p yotqizilgan standart tolali kabellar bo‘lgani uchun, bu tolalar qo‘llanilganda DSF (Dispersion Compensating Fiber) dispersiyani kompensatsiya qiluvchi tolallardan foydalanish kerak.

DSF — dispersiyani kompensatsiyalovchi tolalardan, asosan, xromatik dispersiyani kamaytirishda, regeneratsiyalash seksiyasi uzunligini oshirishda, past tezlikdan yuqori tezlikli tizimlarga o ‘tishda, toTqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirilgan TOATda foydalaniladi. DSF tolalarida dispersiya qiymati manfiy katta qiymatlarga ega bo'ladi. Xromatik dispersiyasi musbat ishchi tolaga dispersiyasi manfiy DSF tolalarini ulash natijasida dispersiya nolga yaqinlashadi, ya’ni kompensatsiya qilinadi.

DSF tolalari «Corning», «Lucent Technologies», «Sumitomo Electric» kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilmoqda.
Lekin DSF tolalarini qoMlash bir qancha muammolarni tug‘-diradi:
— dispersiyasi musbat va manfiy turli tolalami ulash, montaj va ta'mirlashni murakkablashtiradi;
— DSF tolalari ishchi tolaga qaraganda katta yo‘qotishlarni yuzaga keltiradi, bu yo'qotishlar a = 0,4 — 1,0 dB/km boMib, uzatish liniyasining umumiy yo‘qotishlariga qo‘shiladi;
— 10 — 12 km ishchi tolaning dispersiya qiymatini kompensa-tsiyalash uchun 1 km atrofida DSF tolalari talab etiladi;
— nochiziqli effektlarning oshishiga olib keladi. Kompensatsiyalash samarali boMishi uchun ishchi tolaning

umumiy dispersiya qiymati va DSF tolasining dispersiya para-metrlarini oMchash kerak.

Kamchiliklarni yo‘qotish maqsadida D SF tolalari maxsus modullarga joylashtirilib, ular uzatish tizimlarining ustunlariga yoki optik kuchaytirgichlarning 1 va 2 kaskadlari orasiga qo‘yiladi. Bu dispersiyani kompensatsiyalovchi modullar DCM (Dispersion Sompensating Module) deyiladi. Dispersiyani kompensatsiya qiluvchi modullarning DCM o ‘lchamlari har xil bo‘lishi mumkin. Masalan, «Corning» B turdagi modullari 235x235x40 mm, D turdagi 267x267x40 m m , C turdagi 278x432x44mm, «Sumitomo» fir-masining 228x202x41 mm.

Lekin, DCM qo‘llanilganda ham kamchiliklar mavjud:

— qo‘shimcha yo‘qotishga olib keladi;

— qutblangan moda dispersiyasi QMD qiymati oshib ketadi. To‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirilgan tizimlarda va yuqori

tezlikli tizimlarda QMD qutblangan moda dispersiyasi 0,1 — 0,2 ps/km — 1/2 dan oshmasligi kerak.DCM modullari qoMlanganda yuqoridagi kamchiliklarni e’ti-borga olish zarur.Vazifasiga ko‘ra tolali optik kabellar (TOK) magistral, hududiy va shahar kabellariga boMinadi. Yotqizish sharoitlariga bog‘liq holda stansiya va liniya optik kabellari telefon kanalizatsiyasi kanallari, grunt, suv ostida yotqiziladigan; ustunlarga osiladigan turlarga bo‘linadi.Tolalarning tuzilishiga ko‘ra monotolali va jgutli TOK ga bo‘li-nadi. Aloqa texnikasida faqat monotolali TOK qo‘llaniladi. Optik tolani tayyorlash uchun ishlatilingan materialga bogTiq holda, «kvars-kvars» (OTning o‘zak va qobig‘i l
Xulosa:
Biz mavzuni o’rganish davomida dispersiya qiymatlari minimal boigan DSF, N ZD SF tolalarini qoilash dispersiyani kamaytirish usullaridan biridir. 0 ‘zbekiston Respublikasi tolali optik aloqa liniyalarida eng ko‘p yotqizilgan bu SF - standart tolali kabellardir. SF tolalarida yuqorida aytib o'tilgandek xromatik dispersiya qiymati katta. Standart tolali ka-beUarni olib tashlab, o‘rniga dispersiya qiymati kichik bo‘lgan DSF, N ZD SF tolali optik kabellami yotqizish iqtisodiy jihatdan qimmatga tushadi. Shuning uchun bu usuldan yangi qurilayotgan tolali optik aloqa liniyalarini tuzishda foydalangan ma’qul.Eng ko‘p yotqizilgan standart tolali kabellar bo‘lgani uchun, bu tolalar qo‘llanilganda DSF (Dispersion Compensating Fiber) dispersiyani kompensatsiya qiluvchi tolallardan foydalanish kerak. DSF — dispersiyani kompensatsiyalovchi tolalardan, asosan, xromatik dispersiyani kamaytirishda, regeneratsiyalash seksiyasi uzunligini oshirishda, past tezlikdan yuqori tezlikli tizimlarga o ‘tishda, toTqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirilgan TOATda foydalaniladi. DSF tolalarida dispersiya qiymati manfiy katta qiymatlarga ega bo'ladi. Xromatik dispersiyasi musbat ishchi tolaga dispersiyasi manfiy DSF tolalarini ulash natijasida dispersiya nolga yaqinlashadi, ya’ni kompensatsiya qilinadi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Landsberg G.S. Optika. –T.: «O’qituvchi» nashriyoti, 1981.
2. Raxmatullaеv. M. Umumiy fizika kursi. -T.: 1995.
3. Гуревича С.Б. Оптическая обработка информации. –М.: 2007.
4. Ионов А.Д., Попов Б.В. Волновые линии связи. –М.: «Радио и связь», 2006.
5. http://www.Ziyonet.uz
6. http://www.Atdt.tuit.uz/dl
7. http://www.fizika.ayp.ru›
8. http://www.dic.academic.ru
9. http://www.optika.ucoz.ru›index