Telekommunikaciya tiykarları hám kásiplik tálim” fakulteti «Informacıya qáwipsizligi» baǵdarı

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI


MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI NÓKIS FILIALÍ
“Telekommunikaciya tiykarları hám kásiplik tálim” fakulteti
«Informacıya qáwipsizligi» baǵdarı
4 – kurs 305 – 19 toparı student
Dosnazarov Daniyardıń
«Ashıq kodlı operatsion sistemalar qáwipsizligi»
páninen


ÓZ BETINSHE JUMÍSÍ
Tema : Paydalanıwshılar hám gruppalar belgilengenler jazıwları menen islew

Tayarlaǵan: _________________ D.Dosnazarov
Qabıllaǵan: _________________ M.Faizullayeva


Nókis – 2022

Tema : Paydalanıwshılar hám gruppalar belgilengenler jazıwları menen islew
Jumıstıń maqseti: Buyrıqtıń qatarı hám grafik interfeysi járdeminde lokal paydalanıwshı hám gruppa belgilengenler jazıwların basqarıwdıń ayriqsha qásiyetlerin úyreniw.
Qısqasha teoriyalıq maǵlıwmatlar
Astra Linux bul kóp paydalanıwshılardan ibarat operatsion sistema (OS), sol sebepli paydalanıwshı belgilengenler jazıwı kirisiwdi basqarıwdıń pútkil sistemasınıń tiykarǵı elementi esaplanadı. Linux shańaraǵınıń barlıq operatsion sistemalarında bolǵanı sıyaqlı Astra Linuxda paydalanıwshı hám gruppa belgilengenler jazıwların anıqlaw ushın uyqas túrde uid hám gid isletiledi. Hár bir paydalanıwshı esabı keminde bir gruppaǵa - tiykarǵı gruppaǵa tiyisli bolıwı kerek. Paydalanıwshı esabı adduser buyrıǵı járdeminde yamasa fly-admin-smc grafik járdem programması járdeminde jaratılǵanda, onıń atı paydalanıwshı esabınıń sistema atına sáykes keletuǵın gruppa jaratıladı. Bul gruppa tiykarǵı gruppa retinde isletiledi hám /etc/passwd faylında jaylasqan paydalanıwshı esabındaǵı identifikator tárepinen kórsetiledi. Paydalanıwshı belgilengenler jazıwı bir neshe gruppaǵa tiyisli bolıwı múmkin, keyin bunday gruppalardıń atları (Astra Linuxda bul gruppalar ekinshi dárejeli dep ataladı ) /etc/group faylında boladı.
Paydalanıwshı esapları hám gruppa maǵlıwmatları uyqas túrde /etc/passwd hám
/etc/group fayllarında saqlanadı. Eger birpara paydalanıwshı esapları ushın
/etc/passwd faylında parol ornına " x" belgisi kórsetilgen bolsa, ol jaǵdayda parol /etc/shadow faylında boladı. Onıń dúzilisi dizim bolıp, onıń hár bir qatarı ":" belgisi menen ajıratılǵan elementlerden ibarat bolıp, olar arasında tómendegi sazlanmalar boladı : parol aqırǵı ózgertirilgen kunge shekem bolǵan kún sanı, paroldıń ámel etiwiniń minimal kúnleri, aqırǵı ózgertirilgen kúnden baslap, paroldıń ámel etiwiniń maksimal kún sanı, parol tawısıwına neshe kún qalǵanında Astra Linux eskertiwlerdi beriwdi baslawı, paroldı ózgertiw zárúr bolǵan kúnden baslap paydalanıwshı belgilengenler jazıwı ashılgunga shekem sáne, paydalanıwshı belgilengenler jazıwı qulflangan kún.
Paydalanıwshı belgilengenler jazıwlarınıń parametrlerin basqarıw ushın tómendegi buyrıq hám járdemshi programmaları isletiledi:
• useradd hám adduser - paydalanıwshı belgilengenler jazıwın qosıw buyrıqları ;
• passwd - paydalanıwshı belgilengenler jazıwınıń parolın ózgertiw buyrıǵı ;
• usermod - ámeldegi belgilengenler jazıw parametrlerin ózgertiw buyrıǵı ;
• userdel - paydalanıwshı belgilengenler jazıwın óshiriw buyrıǵı ;
• gpasswd - gruppanı basqarıw buyrıǵı ;
• addgroup - gruppa jaratıw buyrıǵı ;
• delgroup - gruppanı óshiriw buyrıǵı ;
• fly-admin-smc - wazıypalar kompleksin sheshiwge múmkinshilik jaratıwshı grafik járdemshi programma paydalanıwshılar hám gruppa belgilengenler jazıwların basqarıw, sonday-aq mandatlı kirisiwdi baqlaw hám mandatlı pútinlikti basqarıw parametrlerin óz ishine aladı.