Tema : Mámleketimizdiń jas awladtı tárbiyalaw hám salamatlıǵın qorǵaw jolında alıp baratılıp atırǵan jumısları

Tema : Mámleketimizdiń jas awladtı tárbiyalaw hám salamatlıǵın qorǵaw jolında alıp baratılıp atırǵan jumısları.


Reje :


1. Jáhán Densawlıqtı saqlaw shólkeminiń Salamatlıq haqqında kózqarasları


2.Mámleketimizdiń jas awladtı salamat etip tárbiyalaw jolında alıp baratılıp atırǵan jumısları.
3. Jas awladtı salamat etip tárbiyalaw boyınsha húkimler, qararlar hám
nızamlar.


Salamatlıq (sawlıq ) — hár qanday tiri organizmniń ózi jáne onıń barlıq aǵzaları óz wazıypaların tolıq atqara alatuǵın jaǵdayı : kemshilikler, keselliklerdiń joq ekenligi (salamatlıq túsiniginiń tolıq tariypi tómende keltirilgen). Salamatlıqtı úyrenetuǵın pánlerge dietologiya, farmakologiya, biologiya, epidemiologiya, psixologiya (salamatlıq psixologiyasi, rawajlanıw psixologiyasi, eksperimental hám klinikalıq psixologiya, social (sotsial) psixologiya), psixiatriya, pediatriya, medicinalıq sotsiologiya hám medicinalıq antropologıya, psixoxigina, defektologiya hám basqalar kiredi. Insan salamatlıǵın qorǵaw (den sawlıqtı saqlaw) — mámlekettiń wazıypalarınan biri bolıp tabıladı. Dúnya kóleminde insan salamatlıǵın saqlaw menen Jáhán den sawlıqtı saqlaw shólkemi (JDSSh) shuǵıllanadı.
Salamatlıq túsinigi JDSSh qaǵıydalarına kóre, «salamatlıq — tek ǵana kesellik hám fizikalıq kemshiliklerdiń joq ekenligi, bálkim tolıq fizikalıq, psixikalıq jáne social párawanlıq jaǵdayı». Biraq, bul tariypni populyatsion hám individual kólemde salamatlıqtı bahalaw ushın isletip bolmaydı. JDSSh maǵlıwmatlarına kóre, mediko-sanitar statistikada salamatlıq túsinigi astında insanda kesellikler hám buzılıwlar anıqlanbawı, populyatsion kólemde bolsa — ólim, keselleniw hám mayıplıq kórsetkishiniń tómenlewi procesi túsiniledi.
Mektep oqıwshıları salamatlıǵın qorǵaw jáne onı rawajlandırıw jaslar ulıwma salamatlıǵı diagnostikası, profilaktikası hám de tikkeley emleniwi tarawlarında ámeliy tásirge iye zárúrli bir buwın esaplanadı. Orta ulıwma bilim beriw mekteplerinde oqıwshılarǵa individual jantasıw ayriqsha psixo-pedagogikalıq process bolıp, ol tómendegi tiykarlarda óz hákisin tabadı :
- oqıwshı ushın oǵan tán bolǵan barlıq tárepler, álbette, jeke mazmunda bolıp, oǵan qopal aralasıp bolmaydı ;
- etikalıq hám huqıqıy tárepten barlıq oqıwshılar, álbette, teń haqılı bolıp tabıladı;
- oqıwshılardıń hár birine olardı ajratmasdan isenim, húrmet hám shın júrektenlik menen mámilede bolıw ;
- hesh kim hesh qashan oqıwshınan óz maqseti jolında nápsiqaw paydalanıwǵa haqqi joq ;
- hár bir oqıwshı hár qanday máselede erkin tańlaw múmkinshiligine ıyelewi kerek; 10 - mektep oqıwshısı shaxsınıń rawajlanıwına tosıq bolmay onı rawajlandırıwı kerek. Oqıwshı salamatlıǵın qorǵaw ortalıǵın jaratıwdıń bas maqseti onı sırtqı unamsız tásirinlerden (jaman etikalıq ortalıqtan, avtoritar munasábetlerden, málim bir gúdibuzar gruppa basımınan, jınayatlı xarakter degi zorlıqshılıqtan, qızıqlı, lekin unamsız informaciya tásirinlerinen, balalardı ózine tartiwshı zıyanlı ádetlerden) qorǵaw zárúr boladı. Sol menen birge oqıwshılardı kózge kórinbesada, lekin olar tárbiyasın hám álbette sog'ligiga zálel jetkiziwshi ruwxıy kemshiliklerden (menmenlik, kibru-hawa, náps bálesi, menmenlik, nadanlıqparastlik, ruwxıy noqislik, etikalıq buzıqlıq, jaǵımpazlıq v. t.b. z ) qorǵaw da, álbette, zárúrli áhmiyetke iye boladı. Oqıwshılar salamatlıǵı qáliplesiwi hám rawajlanıwına tásir etiwshi faktorlar tábiyiy, social, psixofiziologikalıq, shólkemlestirilgen pedagogikalıq hám basqarıw -basqarıw jónelislerde boladı. Odaǵı shólkemlestirilgen pedagogikalıq jumıslar tiykarlanıp oqıwshılarda saw rawajlanıw, saw turmıs tárizi kónlikpelerin qáliplestiriwge qaratılǵan boladı. Pedagogikalıq iskerlikte bolsa ol tómendegi wazıypalar orınlanıwında ámeliy kórinetuǵın boladı :- tazalıq, tártip-ıntızam hám ózine isenim sezimlerin qáliplestiriw; - oqıwshılarda salamatlıq motivatsiyası, óz sog'ligining qadriga etiw, salamatlıqqa tiyisli bilimlerge qızıǵıwshılıq, sawlıqqa paydalı maǵlıwmatlardı toplap óz turmısında oǵan ámel etiwdi úyretiw; - oqıwshılarda tábiyiy ámeldegi bolǵan sawlıq múmkinshiliklerin ańlap, onı kópaytirib barıwlarına olardı jóneltiriw. Oqıwshılar salamatlıǵın qáwipsizlik etiwshi jáne onı bekkemlewge qaratılǵan shárt-sharayat mekteplerde tómendegilerden ibarat bolıwı múmkin:
- mektepte adamgershilikli ortalıq jaratılıwı ;
- oqıwshılar individual qásiyetlerin esapqa aparıw ;
- mektepte erkin dóretiwshilik ortalıǵın jaratıw ;
- profilaktika jumısların tiyisli talaplar tiykarında tuwrı jolǵa qoyıw ;
- oqıwshılar múmkinshiliklerin júzege shıǵarıw ushın jeterli sharayatlar jaratıw ;
- sanitariya -gigiena normaların mudamı saqlaw ;
- dene tárbiyasın nátiyjeli shólkemlestiriw;
- oqıwshılar densawlıǵındaǵı ózgerislerdi turaqlı gúzetip barıw, anıqlaw hám tiyisli sharalardı kóriw;
- oqıwshılar salamatlıǵın qorǵaw boyınsha qızıqlı jarıslar, sayaxatlar hám kórkem kesheler programmaların islep shıǵıw. Bulardıń barlıǵı júdá keń kólemdegi islerdi talap etkeni sebepli oǵan shólkemlestirilgen sheshimi tárepinen diferrentsial jaqınlaw maqsetke muwapıq boladı. Ol jaǵdayda baslanǵısh shólkemlestirilgen jónelisler tálim processinde hám tárbiya processindegi individual jantasıwlardan ibarat boladı. Tálim processinde oqıwshılar salamatlıǵın qorǵaw procesi arnawlı bir wazıypalar atqarıwı arqalı támiyinlenedi.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoyev parlamentke usınıs etken Bildiriw xatında jaslar máselesine bólek pát berdi.
Bul múrajatnamada jaslar haqqında keltirilgen maqtawlar hám biz jaslarǵa bolǵan isenim kúshimizge-kúsh hám de ǵayratimizǵa- ǵayrat qosdı, desem asıra aytqan bolmaymız.
Bildiriw xatında jaslardı saw hám bárkámal tárbiyalaw boyınsha belgilengen ilajlar, atap aytqanda, Nókis qalasında Olimpiada hám milliy sport túrlerine qánigelestirilgen joqarı sport uqıpı mektep, Urǵanchda “Jaslıq” sport kompleksi, Tashkent, Andijan, Samarqand, Buxara qalalarında universal sport kompleksleri, Qarsı qalasında sport -salamatlandırıw kompleksi, kóp tarmaqlı jabıq júziw háwizi júzege keliw etiliwi kelesinde sport salasında kóplegen jaslarımızdı jurtımız bayraǵın kókga kóteriwge jay jaratılıwması shubhasız.
Shette islep atirǵan hám oqııp atırǵan jaslar boyınsha El basshısımız tárepinen berilgen usınıslar Ózbekstan jasları xalıq aralıq assotsiatsiyasini dúziw jáne onıń nátiyjeli xızmet kórsetiwi ushın tiyisli sharayat jaratıw, Samarqand qalasında Oraylıq Aziya jasları forumın ótkeriw hám de sırt ellerde jasap atırǵan hám islep atirǵan watanlaslarımız menen óz-ara sheriklik salasında mámleket siyasatı konsepsiyasın islep shıǵıw sıyaqlılar, oylayman shet el degi jerleslerimiz bolǵan jaslardı patriotlıq sezimin saqlap qalıw menen bir qatarda tájiriybe almaslaw maydanın payda qılıwda tiykar wazıypasın oteydi.
Sonıń menen birge, jas isbilermenler ushın 2018 jıldıń “Aktiv isbilermenlik, innovciyalıq ideyalar hám texnologiyalardı qollap-quwatlaw jılı” dep daǵaza etiliwi orınlı boldı. Bildiriw xatında kelesi jıldan baslap, isbilermenlik sub'ektleri ushın bajıxana ko'riginde qáwip-qaterden asraw sisteması, yaǵnıy, isbilermenler qanshellilik hadal ekenine qaray, olardı “jasıl” hám “qızıl” koridorlar arqalı ótkeriw engiziliwi, barlıq isbilermenlik sub'ektleriniń finanslıq -xojalıq iskerligin tekseriw eki jılǵa toqtatılıwı, internet tarmaǵında elektron sawdalar hám auksionlar arqalı jer uchastkaların, atap aytqanda, isbilermenler ushın ajıratıwdıń birden-bir tártibi ornatılıp, 2018 jıldan elektron sawda maydanları arqalı mámleket aktivlerin satıw boyınsha elektron sistema dúziliwi hám sol sıyaqlı bir qatar jeńillikler berilgeni isbilermenler, ásirese jas hám jańa innavatsion ideyalar menen óziniń ǵárezsiz isbilermenligin jolǵa qoyıwqálewinde bolǵan jaslarımız ushın úlken múmkinshilikler esigin ashtı.


Ádebiyatlar.


1. Sadıqov K. S. “Oqıwshılar fiziologiyasi hám gigiyenasi” T. Oqıtıwshı 1992 jıl.
2. Galperin S. N. “Balalardıń fiziologikalıq qásiyetleri” M. Prosveshenie.
3. Temkin B. N. “Mektep gigiyenasi” T. Oqıtıwshı 1972 jıl.


Internet saytlar
https://Ziyo.uz
https://fayllar.org