Tema: Bahalawdin’ ma’nisi ha’m a’hmiyeti Reje

Bahalawdin’ ma’nisi
Bazar ekonomikası sharayatında buxgalteriya esabınıń teoriyalıq tiykarları Bazar munasábetlerine ótiwdiń joqarıdaǵı tiykarǵı principlerı buxgalteriya esabın reformalawda hám kárxananıń esap sistemasın bazar ekonomikası talapları tiykarında tashkil qlishda da bólek áhmiyetke iye.
Sonin’ ushın da buxgalteriya esabın reformalawda, áwele, onıń házirgi sistemanı saqlap qalǵan halda az-azdan evolyusion jol menen metodologik, shólkemlestirilgen hám texnikalıq ózgerisler ámelge asırila baslandı. Bunda ǵárezsizligimizdin’ dáslepki jıllarında ámelge asırılǵan ilajlar bólek áhmiyetke iye boldı.
Sonday ilajlardan biri Mámleket múlki bolǵan obiektlerdi mámleket qalewinen shıǵarıw hám jekelashtirishni ámelge asırıw edi. Sol maqsette húkimet ekonomikanıń túrli tarmaqlarında jekelestiriwge tiyisli 20 den artıq qararlar qabılladı. Bul qararlardı ámelge asırıw múlkshilik formalarınıń rawajlanıwına jáne bul tikkeley buxgalteriya esabınıń stilistik tiykarların rawajlandırıwdı da talap eter edi.
Buxgalteriya esabın reformalawǵa tiyisli 1994 jılda qabıl etilgen mámleket programmasında reformalardı ámelge asırıwdan gózlengen tiykarǵı maqset tómendegilerden ibarat etip belgilendi:
-Ózbekstan Respublikası reformalar arqalı kapitaldıń rawajlanıwı, jekelestiriw, ishki hám sırtqı investitsiyanıń kirip keliwi múmkinshiliklerin kóbeytiw, jeke sektor iskerligine nátiyjeli ataq beriw;
-xalıq aralıq finans bazarları resurslarınan nátiyjeli paydalanıw, xalıq aralıq ekonomikalıq munasábetlerdi rawajlandırıw, sırt ellik sherikler menen teń munasábette hám baylanısda bolıw ;
-Ózbekstan Respublikasındaǵı buxgalteriya esabı sistemasın xalıq aralıq buxgalteriya esabı standartları menen salıstırıwlaw múmkinshiliklerin jaratıp, sırt ellik sheriklerge zárúr ekonomikalıq informaciyalardı óz vahtida sapalı jetkizip beriw bolıp tabıladı.
Islep shıǵarıw tarawına materiallıq baylıqlardı óndiriwshi hám de materiallıq baylıqlardı óndiriwshilerden tutınıwshılarǵa jetkizip beriw menen bánt bolǵan tarmaqları kiredi. Social ónimdi tákirar islep shıǵarıw - kárxananıń fondlarınan, yaǵnıy islep shıǵarıw iskerligi ushın zárúr bolǵan materiallıq hám pul qarjilarınan paydalanıw jolı menen ámelge asıriladı.
Múlkshiliktiń hár túrlı formaları daǵı kárxanalarǵa zárúr bolǵan aqshalar málim derekler esabınan qáliplesedi. Islep shıǵarıw - bólistiriw, aylanıw hám tutınıw processlerine xızmet ete turıp, kárxanalar qarjiları úzliksiz sheńberde aylanıwdı ámelge asıradı.Sonin’ ushın buxgalteriya esabı bul erda materiallıq baylıqlardı jaratılıwma jóneltirilgen dóńgelek aylanıw processindegi kárxana qarjilarınıń jaǵdayları hám olardan paydalanıwdı nátiyjeli basqarıw ushın zárúr bolǵan informaciyanı qáliplestiredi.
Óndirislik emes salasın xalıqqa xızmetler kórsetiwshi tarmaqlar payda etedi. Bularǵa den sawlıqtı saqlaw, xalıq tálimi, kórkem óner hám de mámleket basqarmaları.
Buxgalteriya esabında jumısshı kúshin tákirar islep shıǵarıw, miynet kúshin tayarlaw menen baylanıslı bolǵan hár túrlı qa’rejetlerdi hám de mıynet haqı hám olardıń hár qıylı daǵı dáramatları háreketin esaplap tabıw jolı menen anıqlanadı. Jumısshı kúshin tayarlaw qa’rejetleri, mıynet haqın tólew hám xojalıqlardıń dáramatların bólistiriw, materiallıq bahalıqlar hám pul qarjiların jumsawdı an’latadi.

Juwmaqlaw

Juwmaqlap aytqanda Jáhán talaplarına juwap beretuǵın, xalıq aralıq principler hám qaǵıydalarǵa uyqas keletuǵın, Ózbekstanda buxgalteriya esabın rawajlanıwın huqıqıy tiykarların támiyinleytuǵın nızam zárúr edi.
1 Nızam buxgalteriya esabın shólkemlestiriw, buxgalteriya hújjetleri hám registirlari, aktiv hám minnetlemelerdi inventarizatsiya qılıw hám bahalawdıń tiykarǵı principleri hám qaǵıydaları, óz hám qarızǵa alınǵan kapitaldıń esabı, finanslıq esabatlar aldına qoyılǵan wazıypalar, maqset hám talaplardı belgilep beriwin talap etedi.
Ózbekstan Respublikası aymaǵında ámel qılıp atırǵan nızamlı hám normativ hújjetler barlıq xojalıq jurgiziwshi subiektlar ushın esap siyasatı normaların huqıqıy támiyinleytuǵın tiykarǵı hújjet bolıp esaplanadı.
Sol sebepten, bul hújjetler hám bazar munasábetleri talaplarınan kelip shıǵıp, buxgalteriya esabı, ekonomikalıq analiz hám audit qániygelikligi boyınsha maman kadrlar tayarlaw hám de olardı oqıtıwdı talap etedi.