Tema: Baslawısh klass sabaqlıqlarında m

1. Matematika sabaqlıqlarındaǵı máseleler haqqında túsinik
Matematika pánin oqtıwdıń negizin máseleler quraytuǵını hámmemizge belgili. Usıǵan qaramastan, biz ayırım pikirlerimizdi keltiriw lazım dep taptıq.
Birinshiden, oqıwshılarda matematikaǵa bolǵan qızıǵıwın arttırıw, tayanısh kompetensiyalarǵa erisiw ushın tálim prosesinde ámeliy hám standart emes xarakterdegi máselelerden paydalanbastan erisip bolmaydı. Bunday máselelerdi sheshiw oqıwshılarda analiz, sintez, analogiya, ulıwmalastırıw, deduksiya hám induksiya sıyaqlı logikalıq pikir júritiw iskerligin, intuisiya, maslasıw sıyaqlı pazıyletlerdi rawajlandırıp, oqıwshılardı alınǵan nátiyjeler ústinde kritikalıq pikirlewge úyretedi. Kóbinese ámeliy hám standart emes xarakterdegi máselelerdiń sheshimi birden tabılmastan, bir neshe ret urınıwlar nátiyjesinde ǵana anıqlanıwı sebepli, bul maqsetke erisiw ushın umtılıwshań bolıwdı, yaǵnıy shaxstıń sabırlılıq sıyaqlı júdá áhmiyetli sıpatların payda etiwge imkan beredi. Eń tiykarǵısı, bunday máselelerdiń sheshiliwi oqıwshılarǵa nátiyjege erisilgenlik penen, sonday-aq sheshim jolınıń gózzallıǵı hám dástúriy emesligi menen baylanıslı bolǵan úlken emosional zawıq beriliwi úlken áhmiyetke iye. Bunday máseleler barlıq dárejelerde kiritiliwi lazım.
Ekinshiden,matematikalıq máselelerge oqıtıwdıń quralı sıpatında qaralsa oǵan eki túrli kóz qaras penen qaraw múmkin:
Máselege dástúriy jaqtan qaraw usılı: Tayar másele shártlerin analiz qılıw.

Bilimlendiriw basqıshları	Pitkeriwshiler	Standart dárejeleri
Ulıwma orta bilim	Baslawısh klass (4-klass) pitkeriwshileri	A1
	Matematika tereńlestirip oqıtılatuǵın qánigelestirilgen mekteplerdiń baslawısh klass (4-klass) pitkeriwshileri	A1+
	9-klass pitkeriwshileri	A2
	Matematika tereńlestirip oqıtılatuǵın qánigelestirilgen mekteplerdiń 9-klass pitkeriwshileri	A2+
Orta arnawlı, qásip-óner bilimi	Anıq pánlerge qánigelestirilgen akademiyalıq liseyler pitkeriwshileri	B1
	Kásip-óner kollejleri pitkeriwshileri
	Anıq pánlerge qánigelestirilgen akademik liseyler pitkeriwshileri	B1+

Bul standart tiykarında matematika boyınsha bilimlendiriw mekemesi ózgesheliklerin inabatqa alǵan halda mámleketlik attestasiya ushın baqlaw-bahalaw kórsetkishleri, oqıw dástúrler islep shıǵıladı hám tiyisli ministrliklerdiń buyrıqları menen tastıyıqlanadı.
Mámleketimizde júz berip atırǵan sosiallıq-ekonomikalıq qatnaslar, xalıq bilimlendiriw sistemasında bolıp atırǵan ózgerisler «Bilimlendiriw haqqında»ǵı Nızamda hám de «Kadrlar tayarlaw milliy dástúri»nde kórsetip ótilgenindey, hár bir baslawısh klass oqıtıwshısı aldında zárúr wazıypa qoymaqta. Bul maqsetler baslawısh tálim ushın tán bolǵan buwınlardı ajırıtıw imkanın beredi, bul buwınlar hár túrli oqıw pánleri dástúrlerinde, oqıw rejelerinde, sabaqlıqlarda tálimniń engiziliwi hám metodikalıq bir tarmaqtı payda etiwi múmkin.
Mámleketlik standartlardıń anıq oqıw páni boyınsha emes, al tálim tarawları boyınsha islep shıǵılıwı oqıw pánlerin variativ tańlaw tiykarında oqıw-metodikalıq kompleksler (dástúr, oqıw rejesi, sabaqlıqlar)di jaratıw ushın keń imkaniyatlar ashıp beredi, sonday-aq, oqıw pánler aralıq baylanıs hám bilimlerdi saykeslestiriwshi prinsip tiykarında oqıw pánleriniń ishki baylanıslılıǵı hám oqıw pánler aralıq baylanısın támiyinlewge xızmet qıladı.
Baslawısh klass oqıtıwshısınıń metodikalıq-matematikalıq tayarlıǵı degende, biz onı ilimiy dúńyaqaras tiykarında matematikanı oqıtıw metodikası boyınsha ulıwma psixologiyalıq-pedagogikalıq hám matematikalıq tayarlıq penen tıǵız baylanısta tayarlanıwdı túsinemiz. Bunday tayarlanıw wazıypasına matematikadan baslawısh tálim tarawında belgili bilim hám uqıplılıqlardı iyelew hám balalardı oqıtıw arqalı tarbiyalawdı ózlestiriwi kiredi.
Metodikalıq-matematikalıq tayarlıq baslawısh klaslar oqıtıwshısın tayarlawdıń quram bólegi bolıp, onıń tálim-tárbiyalıq iskerliginen ajıralǵan halda qaralıwı múmkin emes. Ekinshi tárepten, baslawısh klaslarda matematikanı oqıtıw birinshi basqısh, yaǵnıy balalardı náwbettegi mektep matematika kursın ózlestiriwge tayarlaw basqıshı bolıp, yamasa matematikadan tayarlıǵı bolıp esaplanadı. Matematikadan baslawısh tálimniń bul eki tárepi (aspekti) (baslawısh tálimniń quram bólegi hám matematikadan tayarlıǵı) metodikada óziniń ılayıqlı kórinisin tabıwı lazım.
Baslawısh matematika kursı, bir tárepten, bilimlerdiń basqa tarawlarında paydalanıladı hám balalardıń rawajlanıwına járdem beredi. Sonıń menen baslanǵısh bilimler jalǵız kompleksti jaratadı, ekinshi tárepten zárúriy metodologiyalıq túsiniklerdi hám pikirlewdiń logikalıq dúzilisin qáliplestiriwge baǵdarlanǵan.
6-10 jaslı dáwir balalarınıń eń zárúr pikirlew dúzilisiniń qáliplesiwinde juwapker dáwir ekenligin psixologlar dálillegen. Sol balalıqta qáliplespegen zatlardı keyninen toltırıw júdá qıyın. Sol sebepli, baslawısh tálim metodikasınıń, tiykarınan, matematikadan baslawısh tálim metodikasınıń oraylıq wazıypalarınan biri oqıtıwdıń jeterli dárejede joqarı rawajlandırıwshı nátiyjeliligin asırıwdı támiyinlewde oqıtıwdıń balalardıń aqılıy rawajlanıwına tásirlerin jedellestiriwden ibarat.
Matematikadan baslanǵısh tálim-tárbiyalıq wazıypalar teoriyalıq bilimler sisteması tiykarında ǵana orınlanıwı múmkin. Bul ózinshe ilimiy dúńyaqaras, psixologiya, didaktika, matematikanı hám matematika páni ózgesheligin óz ishine alıwshı metodologiyalıq oqıtıw teoriyasın (matematika didaktikası) aldı. Biraq, bir ǵana teoriyalıq bilimlerdiń ózi, hár qanday basqa iskerlikke tayarlanıwdaǵı sıyaqlı jeterli emes. Oqıtıwdıń belgili mazmunı hám oqıtıwshılardıń aqılıy iskerligi sanası menen tásirlenetuǵın ol yamasa bul oqıw baǵdarı ushın eń jaramlı usılların tiklew hám qollanılıwın biliw sabaqqa tayarlanıwda yamasa sabaqtıń ózinde júzege keletuǵın anıq metodikalıq wazıypalardı orınlawdı biliwi zárúr.