Тема: Болмыс философияның фундаменталь түсиниги сыпатында

• БЕРДАҚ АТЫНДАҒЫ ҚАРАҚАЛПАҚ МӘМЛЕКЕТЛИК УНИВЕРСИТЕТИ
• СОЦИАЛЛЫҚ ПӘНЛЕР КАФЕДРАСЫ

• Кеңислик ҳәм ўақыт түсиниклери.
• Кеңислик ҳәм ўақыттың философия тарийхында түсиндирилиўи.
• Социаллық кеңислик ҳәм ўақыт.

• Кеңисликти
• өлшеў

• Кеңислик
• формалар

• ГЕОМЕТРИЯ

• Маркс

• Д.Юм

• кеңислик ҳәм ўақыт
• проблемаларын тиккелей
• табияттаныў илимлериниң
• үлесин Курамайды деп
• айткан

• кеңислик ҳәм ўақыт
• тек адамның қабыллаўында
• ғана өмир сүреди

• Идеалистлик подход кеңислик ҳәм ўақыттың обьектив табиятын бийкарлайды, олардың сананың ҳәр қыйлы формаларынан ғәрезлилигин мақуллайды

• Материялистлик подход кеңислик ҳәм ўақытты санадан бийғарез, обьектив қубылыс сыпатында қарайды.

• СУБЪЕКТИВ ИДЕАЛИЗМ ЎӘКИЛИ БЕРКЛИ, ЮМ, МАХ Ҳ.Т.Б КЕҢИСЛИК ҲӘМ ЎАҚЫТТЫ ИНДИВИДУАЛЛЫҚ САНАНЫҢ ФОРМАЛАРЫ СЫПАТЫНДА ҚАРАЙДЫ

• И.КАНТ (1724-1804) УШЫН ҲӘМ КЕҢИСЛИК ҲӘМ ЎАҚЫТ СУБЪЕКТИВ ХАРАКТЕРГЕ, АПРИОРЛЫҚҚА ИЙЕ. БУЛ КЕҢИСЛИК ҲӘМ ЎАҚЫТТЫ АДАМЛАР ТӘЖИРИЙБАГЕ ДЕЙИН БЕРИЛГЕН СЕЗИЎЛИК (СОЗЕРЦАНИЕ) ФОРМАЛАРЫ ДЕГЕНИ.

• ОРТА ӘСИРЛИК ФИЛОСОФИЯ, ОНДА ҚУДАЙ, ТЕК ОЛ КЕҢИСЛИК ҲӘМ ЎАҚЫТТАН ТЫСҚАРЫДА. ОЛАР ҚУДАЙ ТӘРЕПИНЕН ДӨРЕЛГЕН ҲӘМ ОЛ ДӨРЕТКЕН МАТЕРИЯНЫҢ ҚАСИЕТИНЕН БОЛАДЫ. УСЫ СЕБЕПЛИ ӨЗИНИҢ БАСЛАМАСЫНА-ҚУДАЙЛЫҚ ДӨРЕЛИЎ МОМЕНТИНЕ ИЙЕ.

• ГЕГЕЛЬДИҢ (1770-1831) ОБЬЕКТИВ ИДЕАЛИЗМИНДЕ КЕҢИСЛИК ҲӘМ ЎАҚЫТ УШЫН ОРЫН ЖОҚ. АҚЫРЫ ФИЛОСОФ ЎАҚЫТТАН ТЫСҚАРЫ, МӘҢГИ, «ТАЗАҒ ЛОГИКАЛЫҚ ХАРАКТЕРГЕ ИЙЕ БИЛИМЛЕРДИҢ АБСОЛЮТ СИСТЕМАСЫН ҚУРЫЎҒА УМТЫЛАДЫ.

• Озинше емес, материя
• Менен тыгыз байланыслы

• ўақытлық континиумды
• дүзе отырып,
• материаллық денелердиң
• ҳәрекетиниң тезлигинен
• де ғәрезли

• Кеңислик ҳәм
• ўақыт

• Денениң ҳәрекетиниң
• относителли тезлигиниң
• улғайыўы менен оның
• кеңисликлик
• минезлемелери
• қысқарады

• Денениң ҳәрекетиниң
• ўақты
• ўақыттиң өтиўин
• әстенлетеди

• Тири организмниң симметрия ҳәм ассимметриясын изертлегенлер

• Пастер

• Вернадский

• Кант

• Кеңислик-ўақытлық минезлемелериниң
• спецификасы

• микродүнья-
• “...дан
• қурайды”
• принципи
• әмел
• қылмайтуғын
• атомлар
• ҳәм элементар
• бөлекшелер
• дүньясы
•  

• мегадүнья-
• космос
• дүньясы
• (планеталар,
• жулдызлар
• комплекслери,
• галактикалар,
• мегагалактика
• лар)
•  

• макродүнья-
• турақлы
• формалар
• ҳәм
• инсанға сай
• үлкенликлер
• дүньясы

• 1.И. Каримов. Тарихий хотирасиз келажак йўқ //Озод ва обод Ватан эркин ва фаровон ҳаёт-пироварт мақсадимиз.Т.: 1999. 7-жилд 133-135 бетлар
• 2.И. Каримов. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол тараққиёт йўли // Ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисодиёт, сиёсат, мафкура Т.: 1999-жилд.82-83 бетлар
• 3.Саифназаров И., Касимов Б., Мухтаров А. Философия курс лекций. -Т.: Шарқ, 2002.
• 4.Фалсафа. Мамашокиров С. таҳрири остида. -Т.: Ўқитувчи, 2005.
• 5.Фалсафа асослари. Назаров Қ. таҳрири остида. -Т.: Шарқ, 2005
• 6.Алексеев П.В., Панин А.В. Философия: Учебник для вузов. 3-е изд. -М.: 2006.
• 7.Бейли А. От интеллекта к интуиции. -М.: 2002.
• 8.Бескова И.А. Эволюция и сознание: новый взгляд. -М.: 2002.
• 9.Гайденко П.П. Прорыв к трансцендентному. Новая онтология ХХ века. -М.: 1997.