Tema: Byudjet mekemelerde buxgalteriya esabinin’ esap betler rejesi Reje

Házirgi ámeldegi sshotlar jobası
Házirgi ámeldegi sshotlar jobası boyınsha ónim satıwdan túsken tu’sim 9010 «Ónim satıwdan alınǵan dáramatlar» passiv sshotlarga tiyisli bolǵan sshottin’ kreditinde esapqa alınıp, satilg’an ónimdiń islep shıǵarıw ózine túser bahası 9110 «Satilg’an ónim ózine túser bahası» aktiv sshotlarga tiyisli bolǵan sshottin’ debetinde esapqa alınadı.
Sshotlar korrespondensiyasi tek sistemalı esap mánisin ashıp beredi. Kóplegen sshotlar balanslı sshotlar bolıp, olar sistemalı bolıp tabıladı. Balanslı sshotlar korrespondensiyalanadi. Lekin balanstan tısqarı dep atalatuǵın sistemasız, korrespondensiyalanbag’an sshotlar da bar. Balanstan tısqarı sshotlar boyınsha jazıwlar ekinshi korrespondensiyalanatug’in sshotlarsiz ámelge asıriladı.
Balanstan tısqarı sshotlarinin’ tiykarǵı ózgesheligi sonda, olar sistemasız, az muǵdarda hám keń tarqalmaǵan. Dıqqatqa iye jayı sonda, olar aktivler bolıp esaplanadı, lekin balanstan tısqarı sshotlarda esapqa alınatuǵın obiektlerdi aktiv hám passivga bolıw málim bir mániske iye emes. Balanstan tısqarı sshotlarinin’ kóbeyiwi tabısına, azayıwı shıǵımına jazıp barıladı.
Sshotlar rejesindegi sshotlar kodlarınan tısqarı atinada iye. Sshottin’ atı - bul túpkilikli mániste sshottin’ ózi bolıp tabıladı. Sshotlar menen jumıs alıp barǵanda, tiykarınan olardıń tayınlanıwı hám paydalanıw principlerıni biliw zárúr.
Esap subiektleri tárepinen qollanılatuǵın sshotlarinin’ tolıq dizimi sshotlar rejesi bolıp tabıladı. Ayırım subiektler tárepinen qollanılatuǵın sshotlar diziminde ayırmashılıqlardıń bar ekenligi eki qıylı sshotlar rejesin talap etedi: birinshisi- úlgili, nızamshılıq menen belgilengen sshotlar jobası, ekinshisi - buxgalteriya esabınıń jumısshı (raboshiy) sshotlar rejesi bolıp tabıladı.
Hár bir kárxanalar ulıwma nızamshılıq menen belgilengen sshotlar rejesine tiykarınan óz jumısshı sshotlar rejesin du’zip alıwları kerek. Jumısshı sshotlar rejesinde tańlap alınǵan sshotlar muǵdarı xojalıq iskerligi túrine qaray barlıq qollanılatuǵın xojalıq operatsiyaları esabın támiyinlewi kerek.
Esaptıń barlıq subiektleri úlgili sshotlar rejesinen paydalanıwǵa májbúr. Sshotlar rejesinde kórsetilmegen sshotlardi qóllaw tek Ózbekstan Respublikası Finans ministrligi menen kelisim halda ámelge asıriladı.
Juwmaqlaw
Soni aytpaqshimiz, xojalıq esabı barlıq sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıw dáwirinde birdey bolmaǵan. Sonin’ ushın da xojalıq esabı onıń aldına qoyılǵan talaplarına uyqas formada social rawajlanıwdıń hár bir basqıshında mudami ózgerip barǵan.
Islep shıǵarıw usılı hám basqarıw sistemasınıń ózgeriwi ekonomikalıq hám de siyasiy basqarıw princpı ózgeriwine alıp keledi. Bul bolsa óz gezeginde, xojalıq iskerligi ústinen basshılıq qılıw, onı ámelge asırıw, baqlaw usıllarınıń ózgeriwine, sonday eken, xojalıq esabınıń da ózgeriwine alıp keledi.
Social rawajlanıwdıń hár bir basqıshında xojalıq esabı óz maqseti, wazıypası, formaları hám shólkemlestirilgen qásiyetlerine iye esaplanadı. Bazar munasábetleri sharayatında ol mudamı anıq kórsetilgen basqarıw xarakterine iye.
Sonday etip, adamlıq jámiyetiniń rawajlanıwı xojalıq esabınıń mazmunın anıqlap, onıń ózgeriwine sharayat jaratıp beredi, yaǵnıy onı ol xızmet qılıp atırǵan basqarıw mexanizminiń qásiyetlerine baylanıslı halda tariyxan shártli etip qóyadı. Xojalıq esabı insaniyat rawajlanıwınıń hár bir basqıshındaǵı xojalıq iskerligin shólkemlestiriw qásiyetlerin sáwlelendiredi.
Bunnan juwmaq qılıw múmkin, xojalıq esabı, xojalıq operatsiyaların muǵdarlıq sáwlelendiriwinen tısqarı olarǵa sapa xarakteristikasın da beredi.