Tema: Difrakciyon pánjere ham olardin qollaniwi

 

---

24 
 
III. JUWMAQ.
 Kurs jumısı orınlawımızda biz jaqtılıq haqqında kóplegen maǵlıwmatlar aldıq. 
Jaqtılıq tezligin anıqlawdıń hár qıylı usılları haqqında tanıstır. Bul usıllardan 
astranomik usılı, Fizo tájiriybesi hám Fuko hám Maykelson tájiriybeleri haqqında 
tanısıp shıqtıq. Astranomik usılda esaplanǵanda jaqtılıq tezligi 215 000 000 m/s ga 
teń boldı. Fizo tájiriybesi bolsa bul baha 313 300 000 m/s ga teń shıqtı hám Fuko hám 
Maykelson tájiriybesinde bolsa 299 796 000 m/s ga teń bódi. Házirgi waqıttaǵı 
maǵlıwmatlarǵa kóre, jaqtılıqtıń vakuum daǵı tezligi 299 792 458 m/s ga teń. 
Kóbinese jaqtılıq tezligin c=3•108 m/s ga teń dep alamız. Jaqtılıq tezligin 
ózgermeytuǵınlıǵı haqqında bilip aldıq. Tezlikti ózgeriwin ortalıqqa baylanıslılıǵı 
haqqında maǵlıwmatlar aldıq. Jaqtılıqnı ortalıqlarǵa baylanıslılıǵın difraksiya 
hádiysesi arqalı túsintiriliwi haqqında maǵlıwmatlar beriwdi. Jaqtılıq difraksiyasi 
jaqtılıqnı hár qıylı tolqın uzınlıqlarda tarqalıwın túsintirdi. Jaqtılıq difraksiyasini 
payda etiwimizde difraksion pánjereden paydalandıq. Difraksion pánjere járdeminde 
biz ózimiz kerekli jaqtılıq nurni alıwımız múmkin. Házirgi zaman optikalıqa sanaatı 
islep shıǵarap atırǵan tor turaqlısı bolǵan difraksion tor menen jumıs kóredi. 
Difraksiya hádiysesin ámeliyatda qollanılıw tarawı haqqında gápiradigan bolsaq onı 
tiykarlanıp medicinada, ilimiy izertlew jumıslarında keń qollanıladı.
 
 
 
 
 
 

---

25 
 
 
IV. PAYDALANILǴAN ÁDEBIYATLAR.
 
1.Landsberg.G.S “Optiká’ T.1981.M.2003 
2.Savelyev.I.V “Uliwma fizika kursi’’III-tom “Óqitiwshi’’ T.1976 
3.Atajanov.Sh Ramazanov.A.X Reymbayeva.S.R Optika boyinsha labarapánjere 
islerdiń stilistik qollanbası T.2019 
4.Karimov.R Otajonov.Sh Eshjanov.B Buribaev Optikadan máseleler hám
labarapánjere isler toplami. T.;2012 
5.Fizika II qism. Akademik litsey va kásip-óner kollejleri ushin. “Óqtiwshi”,
Toshkent-2007.
6. Жўраев Т., Саъдуллаев А., Худойберганов Г., Мансуров Х., Ворисов А.
Олий математика асослари. Т.2., Тошкент, “Ўзбекистон”, 1999.
7. Соатов Ё.У, Олий математика. Т., Ўқитувчи, 1995. 1- 5 қисмлар.
8. N.M.Jabborov, E.«Oliy matematika». 1-2 qism. Qarshi, 2010.
9. Латипов Х.Р., Таджиев Ш. Аналитик геометрия ва чизиқли алгебра.
Тошкент, "Ўзбекистон". 1995.