Tema: Elektron esaplaw mashinalari áwladlari

Tema: Elektron esaplaw mashinalari áwladlari
Joba

1. 
   Elektron esaplaw mashinalarınıń birinshi dáwiri
   
2. 
   Elektron esaplaw mashinalarınıń ekinshi dáwiri
   
3. 
   Elektron esaplaw mashinalarınıń úshinshi dáwiri
   
4. 
   Elektron esaplaw mashinalarınıń tórtinshi dáwiri
   

Elektron esaplaw mashinalar dáwiri.

Elektromexanik mashinalar da óz gezeginde, XX ásir pán hám texnikası rawajlanıwı mútajliklerin qaniqtira almay qaldı. Bul mashinalarda esaplaw procesi kóp waqıt talap etiwi, yaǵnıy islew tezligi hám ámel anıqlıǵınıń kishiligi sebepli jáne de tezirek esaplaytuǵın jańa qıylı mashinalar jaratıw zárúrshiligi payda bolıwdı. Sol sebepten da esaplaw mashinalarında joqarıdaǵı talaplardı ámelge asırıwǵa jay jaratıwshı electron lampalardan paydalanıw ústinde jedellik menen izertlew alıp barila baslandı.

Sol maqset jolında 1942-45 jıllarda birinshi bolıp AQShdagi Pensilvaniya universitetinde informaciyalardı saqlaw múmkinshiligine iye bolǵan electron lampalar járdeminde cifrlı esaplaw mashinası jaratıldı.
Amerika Qospa Shtatları (AQSh, ingl. United States of America) - Arqa Amerikadaǵı mámleket. Paytaxtı - Vashington qalası, BMT aǵzası. Amerika Qospa Shtatları Shıǵıstan Atlantikalıq, batıstan Tınısh okeanı, qublası -shıǵıstan Meksika qo'ltig'i menen oralǵan.
30 tonna ( birpara dereklerde 70 tonna ) o'girlikdagi, 150 kvadrat metrli xananı iyelegen hám 18 mıń elektron lampaǵa iye bolǵan úlken esaplaw mashinası " ENIAK" dep at aldı.
1946 jılı amerika alımı Djon Fon Neyman (1903-1957) sonday elektron esaplaw mashinaların qurıwdı matematikalıq tárepten tiykarlab berdi. Bul hil mashinalar esaplaw texnikası tariyxında keskin búklem yasadi, pán-texnikanıń túrli tarawları jedel rawajlanıwına dúmpish boMdi. Keyin, AQShda hám Ullı Britaniyada " ADvAK", " EDSAK", " SEAK", " BINAK", " UNIvAK" hám basqa mashinalar jaratıldı.
Ullı Britaniya, Britaniya, (ingl. Great Britain) Ullı Britaniya hám Arqa Irlandiya Birlesken Patshalıǵı (ingl. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) - Arqası -Batıs Evropadaǵı mámleket.
Ulıwma, 1950 yilelektron esaplaw mashinalarınıń rawajlanıwınıń baslanıwı boldı.
Elektron esaplaw mashinalarınıń áwladları.
Tariyxan qısqa waqıt dawamında (35-40 jıl arasında ) EEMdin’ tórt áwladı jaratılıp, besinshi áwlad mashinlari proektlestiriwtirilmoqda. EEMlardin’ áwladlarǵa ajıratıw olardı jaratıwda nelerge tiykarlanǵanlıǵı, qanday dúzilgenligi, texnikalıq xarakteristikaları, paydalanıwshılar ushın qolaylıǵı hám basqa tárepleri menen parıq etedi.
EEMlardin’ birinshi áwladı. (50-jillar baslarınasha ) qatarına MESM, BESM-1, BESM-2, Strela, M-3, Minsk-1, Ural-1, Ural-2 ba basqalar kiredi. Bul mashinalardıń hámmesi elektron lampalar tiykarında qurılǵan. Olardıń ólshemleri úlken, elektr quwatini kóp tutınıw etedi, ámellerninh orınlanıwı tezligi tómen, úlken muǵdarda informaciyalardı saqlay almaydı hám isenimsizligi menen ajralıp turadı. Bul taypa mashinalar sekundına ortasha 10000 ámel atqaradı. Yadına tek 2047 tahacha san sig'adi.
EEMlardin’ ekinshi áwladı. (1960 jıllardıń basları ) tranzistorlar (yarım ótkezgish hám magnit elementler) den dúzilgen. Bul áwladqa tiyisli mshinalardin’ ózine has qásiyetlerinen biri, olar qollanıw tarawı bo'vicha qánigeliklashtinlgan bolıp tabıladı. Ekinshi áwlad EEMlarida aldıngilariga qaraǵanda tezirek hám isenimliligi kóbirek maǵlıwmatlardı qayta islew múmkinshiligi jaratıldı.
EEMdin’ ekinshi áwladına tómendegi mashinalar kiredi: Minsk-2, Minsk-22, Razdan-3, M-220, BESm-6, 'MIR, Nairi, Minsk-32, Ural-14 hám basqalar. Bul mashinalarda qoyılǵan máseleni tez sheshiw múmkinshiligin jaratatuǵın programmadan, máseleni sheshiwde EEM orınlawı kerek bolǵan ámeller izbe-izliginen paydalanıw múmkin.
Bunday EEMlardin’ ortasha tezligi 100000 amal/sekund, yadına 10000 danege shekem sóz sig'adi. Elektron esaplaw mashinalarınıń keyingi quramalılashuvi túrli wazıypalardı orınlawshı úskenelerdiń ósiwine alıp keldi, bul bolsa óz gezeginde element hám sxemalardı kishreytirishni hám olardıń islew degi isenimlilikti asırıwdı, yad sıyımlılıqın úlkenlashtirishni, islew tezligin taǵı da tezletiwdi talap etdi. Soǵan tiykarlanıp mikroelektronikada tez arada lkub santımetr kólemli kristalda eń keminde 5 elektronika elementin birlestirgen electron qurılma, yaǵnıy kishkine integral sxemalar payda bóle basladı. Bunday sxemalar ekinshi áwlad mashinalarında ámeldegi bolǵan barlıq kemshiliklerdiń kóp bólegin joq etilgen jańa esaplaw mashinalarınıń payda bolıwına jay jarattı. Integral sxema, áwele yasalayotgan úskenelerdi miniaturalash (júdá kishilestiriw) ga alıp keldi.
EEMlardin’ úshinshi áwladı. (60 -villardin’ aqırı ) kopchilik tranzistorlar hám hár qıylı ıqtıyat bólimler ornına integral sxemalardan keń kólemde paydalanıw menen xarakterlenedi. Integral sxemalardı isletiw sebepli mashinalardıń texnikalıq hám isletiw xarakteristikaların talay jaqsılawǵa, atap aytqanda, ıqshamlasıwı hám islew tezliginiń asıwın támiyinlewge erisildi. Bunday mashinalardıń nátiyjeli hám isenimli islewine támiyinlendi. Yad sıyımlılıqı 2048 Kbaytgacha bardı. Bul áwlad mashinaların birgelikte islep shıǵarǵan birden-bir sistema túrindegi mashinalar quraydı. Sol sebepli de bul túrdegi mashinalardıń atı ES den baslanadı. Bul mashinalar túrine qaray, sekundına 2 millionǵa shekem túrli arifmetik ámel orınlawı múmkin boldı.
Pán hám texnikanıń rawajlanıwı adam menen EEM ortasında ushırasıw múmkin bolǵan esaplaw mashinaları jaratıw zárúrshiligi tuwdırdı. Ba wazıypa jańa payda bolıp atırǵan tórtinshi áwlad mashinalarında ámelgem asırıldı.

EEMlardin’ tórtinshi áwladı. 1970 jıllardan itıbaran payda bóle basladı. Olarda element bazası retinde úlken integral sxemalar. Yaǵnıy At kub kólemde 100 mıńǵasha elementti birlestirgen mikrosxema qollanildi. Bunday EEMlardan jámáát túrde paydalanıw EEMlar tarmaǵın hám jeke kompyuterler jaratıw imkaniyatın tuwdırdı. Házirhi kúnde kóplegen orta mekteplerge ornatılǵan IBM, Yamaxa, Pravets-8 A, AGAT, Aziya, Tashkent, Jaslıq kompyuterleri sol túrdegi lar bolıp tabıladı.
Tashkent - Oraylıq Aziyanıń eń iri áyyemgi qalalarından biri - Ózbekstan Respublikasınıń paytaxtı bolıp tabıladı. Orta Aziyanıń iri sanaat -transport chorraxasi hám mádeniyat oraylarınan biri. Mámlekettiń arqa-shıǵısiy bóleginde, Tyanshan tawları eteklerinde, 440 -480 m teppalikda, Chirchiq dáryası oypatlıqsında jaylasqan.
Házirgi kúnde beshincha áwlad mashinaların islep shıǵıw ústinde úlken jumıslar etińiyapti. Ásirese, bul tarawda Yaponiya ilimpazları jaratqan besinshi áwlad mashinalarınıń joybarları dıqqatqa ılayıq.
Yaponiya (yaponcha 日本 Nippon, Jasırın ) - Arqa Aziyada, Tınısh okeandagi atawlarda jaylasqan mámleket. Yaponiya aymaǵında 6, 8 mıńǵa jaqın aral bolıp, shalbar. shıǵıstan jan. batısqa derlik 9. 13 ming km ga shozılǵan ; eń iri atawları : Hokkaydo, Honshu, Sekoku hám Kyushu.
Bul joybar keyingi dáwir mashinaların jaratıwdı názerde tutqan. Yaponiya ilimpazlarınıń tabiricha, bul áwlad mashinaları logikalıq máselelerdi hal ete alatuǵın, awızsha gáplerdi " esitadigan" hám " túsinedigan", tekstlerdi oqıtıp atırǵan tezlikte awdarma ete alatuǵın, súwret hám sızılmalardı " kóre" alatuǵın hám de " túsinedigan'1 bolıwı kerek. Bunday komputerlar galley arsendi, úlken hám oǵada úlken integral sxemalar tiykarında qurlishi názerde tutılǵan. Aqırǵı payıtlarda jer júzinde laboratoriyalarda belok molekulaları menen tájiriybe ótkerilmekte. Olar komputerlardin’ arifmetik tiykarın quraytuǵın tiykarǵı element ilddlik sanaq sistemasında xotirlovchi ketekshelerdiń wazıypaların o'tayapti. Álbette, bul jónelis boyınsha EEM qurıw haqqında gáp júrgiziw erte álbette, lekin tájiriybeler jaqsı nátiyjelerge alıp kelse, komputerladin’ jańa dáwirin baslaytuǵın biokomputerlarga ıyelewimiz múmkin.
Paydalanılǵan ádebiyatlar
1) Rajaraman. Introduction tap information technology (second edition). 2013.
2) N. v. Makarova. Informatika. Sabaqlıq. T.: “Talqin”, 2005 y. 25-30 bb.
3) R. Ólmesev, N. Xatkerxmedova, A. Primkulova. Informatoka. Oqıw qóllanba. T.: “Oylaw”, 2016 y., 8-11 bb.
4) M. M. Aripov, T. Imomov hám basqalar «Informatika, informaciya texnologiyaları» T. TDTU, Oqıw qóllanba, 1-bólim, 2012 jıl.
5) S. S. Ǵulomov, A. T. Shermuxammedov, B. A. Begalov «Ekonomikalıq informatika» T.- «Ózbekstan»- 2016 jıl.
www.ziyonet.uz
www.referat.uz
www.google.com