Tema: Klasstan hám mektepten tis texnikaliq h

Tema: Klasstan hám mektepten tis texnikaliq hám texnologiyaliq jumis turi boyinsha alip barilatug'in jumislardi shólkemlestiriw
I. Kirisiw
II. Tiykarǵi bólim
a. Klasstan hám mektepten tisqari tarbiyaliq jumislardiń oqiwshi jaslardi tarbiyalawda tutqan orni
b. Klasstan hám mektepten tisqari tarbiyaliq jumislar shólkemlestiriwdiń ilimiy hám teoriyaliq tiykarlari
d. Klasstan hám mektepten tisqarida tarbiyalawdiń ózine tan qasiyetleri
III.Juwmaqlaw
Paydalanilǵan ádebiyatlar


Kirisiw
Oqıwshılardıń dóretiwshiligin shólkemlestiriligen sisteması júdá kóp qırlı. Házirgi kúnde balalar hám jaslar dóretiwshilik iskerligi menen hár túrlı ministrlikler xalıq tálimi xızmetkerleri, kasblik awqamı, Kámalǵa jetken fondı, patriot shólkemi hám basqalar shuǵıllanadi. Balalar hám jaslardıń ǵalabalıq túrde dóretiwshilik iskerlik menen shuǵıllanıwında ulıwma orta bilim beriw mektep, akademikalıq licey, kasb-óner kolledjleri, oraylar hám mektepden tısqarı mákemeler (jas texniklar orayı, úyleri, oqıwshılar orayi, jas texniklarklubı, madaniyat orayı, mádeniyat hám texnika orayı )shuǵıllanadı.
Oqıtıwshı jámiyettiiń social tapsırmasin atqaradı, sonday eken, hár tárepleme jetik qánigelerdi tayarlawda oqıtıwshı arnawlı bir sociallıq-siyasiy, pedagogikalıq hám jeke talaplarǵa juwap beriwi kerek. Solay eken, oqıtıwshı oz betinshe ideyasına isenimi, hár tárepleme rawajlanǵan ilimiy oylawı, kásipine tiyisli maǵlıwmatı, yaǵnıy óz pániniń tereń bilgiri, pedagogikalıq baylanıs ustası, pedagogikalıq -psixologiyalıq hám stilistik bilim hám ilmiy tájriybelerdi egalangan bolıwı hám de túrli pedagogikalıq wazıypalardı demde sheshiwdi, jaǵdaylardı seziwi, úyreniwi hám bahalay alıwı kerek. Pedagogikalıq tásir kórsetiwdiń eń maqul túsetuǵın usıl hám quralların tańlay alıw qábiletin ıyelewi kerek.
Miynet hám texnika túrleri boyinsha klasstan hám mektepden tısqarı alıp barılatuǵın shólkemlestirilgen jumıslar. Oqıwshılar menen individual jumıslar aparıw. Oqıwshılardı mektepden tısqarı jumıslarǵa tartıwdıń toparlıq hám ǵalabalıq formaları. Jumıstıń baǵdarın tańlaw, programma hám joba, dogerekti komplekslew hám shólkemlestirip islew. Jáhán tálim sistemasındaǵı reformalar hám de qádiriyatlardıń o'zgariwi pedagogikalıq processlerge innovciyalıq jantasıw hám texnologiyalardı aktiv ámeldegi etiwdi talap etpekte.
Ǵárezsiz Ózbekstannıń keleshegi bolǵan áwladtı tárbiyalaw názik, juda úlken dıqqat etiwdi talap etetuǵın, ishki qarama-qarsılıqlı process bolıp tabıladı. Solay eken, oqıtıwshı, oqıwshı hám studenttiń qáliplesiw procesin zor xavas hám qıyqımlıq menen baqlawı kerek. Ol pedagogikalıq processni basqarar eken, pedagogikalıq bilim hám uqıp iyesi bolıwı kerek. Sonda gana oqıtıwshı pedagogikalıq hádiyselerdiń mánisin hám dialektikasini, pedagogikalıq miynet metodı, kásip hám texnologiyasın hám professional pedagogikalıq uqıptı iyelep aladı. Pedagogikalıq bilim hám uqıp iyesi bolǵan oqıtıwshı aldın, pedagogika pániniń metodologik tiykarların shaxs rawajlanıwınıń nizamlıqları hám faktorların, kadrlar tayarlaw milliy, programmasınıń mánisi, maqset hám wazıypaların biliwi kerek. Tálim sistemasında miynet qılıp atırǵan pedagoglardıń kóbisi tálim hám tárbiya processinde pedagogikalıq uqıptıń zárúriyatı hám áhmiyetin tereń ańǵarıp atırlar.
Sol sebepli olar óz uqıpların úzliksiz asırip barıwǵa, házirgi kúnniń joqarı talaplarına uyqas zamanagóy bilim hám tájiriybelerinig ózlestiriwge, dóretiwshilik miynet etiwge intilmoqdalar. Biraq sonı da tán alıwimiz kerek, oqıw orınlarında ayırım oqıtıwshılar óz pedagogikalıq uqıpların asırip barıwdıń áhmiyetin jeterli dárejede sezbeydi.
Úzliksiz tálim sistemasın ámelge asırıw processinde jetkinshekti ko'ngildagidek oqıtıw hám tárbiyalaw haqqında gáp barar eken, bul oǵada quramalı hám kóp qırlı wazıypanı tek maman pedagogikalıq uqıpǵa iye bolǵan oqıtıwshı kadrlar menen ámelge asırıw múmkin.
Sonday eken, oqıtıwshılıq úlken kórkem óner bolıp tabıladı. Bul kórkem ónerge ol yamasa bul pedagog ańsatǵana, óz- ózinden erise almaydı. Onıń ushın oqıtıwshılıq kásipine, yaǵnıy saw áwladtıń anıq tárbiyashı bolıwına háwesi, qızıǵıwshılıǵı zor, zaman talapların tez hám tereń túsinetuǵın, óziniń ilimiy, sociallıq-siyasiy dárejesin, pedagogikalıq sheberligin izbe-izlik menen ámelge asıra baratuǵın, ǵárezsizlik ideyası hám ideologiyası menen puqta qurallantirilgan, haqıyqıy patriot hám miynetsuygish adamlar gana erise aladi.
Bul bolsa pedagogikadan óz ilmini tazadan, sın kózqarastan analiz etiwin talap etedi. Sebebi jańa tártip qaǵıydalardan paydalanadima yamasa informaciya deregi retinde kelip ketedime, bul zat áyne oqıtıwshıga baylanıslı. Oqıtıwshı oqıw texnologiyasınıń tikkeley tártip qaǵıydalarǵa saldamlı tayarlanǵan, jol-joba alǵan, maslanǵan, ruxlangan bolıwı kerek.
Pedagogikanıń dóretiwshilik potencialı onıń dóretiwshilik ózligin qáliplestiriwge umtılıwadı, pedagogikalıq adeptin sawleleniwi, qábilet, oyda sawlelendiriwdi xoshametlew, yumor sezimin rawajlandırıw, qızıqlı, qoyılmaǵan sorawlardı qoyıw, oqıw, oqıwshı - studentlerdi soraw beriwge tartıw oqıw hám t.b. arqalı ámelge asırılıwı múmkin.
Dóretiwshilik máseleni sheshiw usılın ǵárezsiz halda anıqlaw, ilgeri no'malum bolǵan, biraq proektlestiriw keyinirek ol yamasa bul ob'ektti tayarlaw ushın zárúr nizamlıqlardı izlew hám tabıw izertlew dóretiwshilik elementleri ámeldegi wazıypalardı sheshiw - texnika daǵı ob'ektiv jańalıqtı biliwge qızıǵıwshılıq oyatadı, zárúr teoriyalıq materialdı izlew hám úyreniwge odaydı.
Menshikli xarakter degi dóretiwshilik tapsırmalar (mısalı, ob'yekt) ólshemlerin arttırıw yamasa kemeytiw, buyımdıń detallari, uzeli yamasa strukturalıq bólegin miytinrog'i menen almastırıw arqalı buyımdı ózgertiw (jaqsılaw ), tayın ob'yektni sırtqı túsin jaqsılaw hám t.b. Oqıwshılardı tayarlamay atırǵan texnikalıq obiektdi ideyası hám konstruktiv islewi tiykarlash menen baylanıslı dóretiwshilik processga qosıwda járdem beredi. Bunday tapsırmalar ob'yektni tayarlaw basqıshında da beriliwi múmkin.
Qıyalıy eksperiment - joqarı klass oqıwshılarında izertlewshilik qábiletin qáliplestiriwdiń eń nátiyjeli metodlarınan biri. Ámelde qıyalıy eksperiment eki túri qollanıladı : birinshisi real eskperiment ótkeriw ushın ámelge asırilatuǵın tayarlıq jumısınıń bir bólegi, ekinshisi ómirde ámelge asırıp bolmaytuǵın, ideallasqan eksperimentni shólkemlestiriw hám ótkeriwden ibarat esaplanadi. Qıyalıy eksperimentning birinshi túri málim dárejede máselelerdi real tiklamay sheshiwdiń túrli jolların pikiran izlewden ibarat bulib, bólek áhmiyetke iye. Qıyalıy eksperiment saldamlı oyda sawlelendiriwdi hám evristik oylawdı ósiriw ushın da zárúrli bolıp tabıladı. Oqıwshı keńislikdegi obrazlar menen isleydi, ol yamasa bul obiektti pikiran túrli xolatda qoyıp kóriledi. Tap ápiwayı tájiriybe degi sıyaqlı usı predment yamasa hádiysediń eń zárúrli yamasa qandayda bir qızıqlı ayrıqshalıqlardı kórinetuǵın bolatuǵın jaǵdayların tańlaydı. Qıyalıy eksperementdan tiyisli sharayatlarda qurılmalardıń hár qıylı sxemaları jumısın analiz qılıwda, buzılǵandıq sebeplerin anıqlaw, olardı jónge salıw qılıw usılların tabıw hám sol sıyaqlılarda awmetli paydalanıladı.