Tema: Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemalari Reje

1. Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemasınıń túrleri.

MBBSlar áwladlar boyınsha ajıratıladı. Birinshi áwlad MBBSları (XX ásirdiń 60-70 jılları) ierarxiyalıq hám tarmaqlı modellerge tiykarlanǵan, ekinshi áwlad MBBSlarına relyacion sistemalar tiyisli. Úshinshi áwlad MBBSları maǵlıwmatlardıń quramalı strukturaların hám maǵlıwmatlar pútinligin támiynlewshi rawajlanǵan qurallardı qollawı, ashıq sistemalarǵa qoyılatuǵın talaplardı qanaatlandırıwı kerek.

MBBS túrleri tómendegilerge bólinedi:
Ierarxiyalıq MBBS – informaciyanı terek tárizli kóriniste qollap-quwatlaydı.
Ierarxiyalıq MB oraylasqan strukturaǵa iye, yaǵnıy informaciya qáwipsizligin ańsat túrde qadaǵalaw múmkin. Tilekke qarsı, zárúr bolǵan jazıwlardı saqlawdıń “urıq-aymaq” qatnasıqları fizikalıq tártipte bir jazıwdan basqa jazıwǵa ótiwde ámelge asırıladı. Terektiń ortasında jaylasqan jazıwlar basqa tárepte jaylasqan jazıwlardan tezirek anıqlanadı.
Tarmaqlı MBBS – Tarmaqlı model MBBS ierarxiyalıq modeldi keńeytiredi, jazıwlar ortasındaǵı kóp baylanıslardı toparǵa ajıratadı. Logikalıq kóz qarastan baylanıs – bul jazıwdıń ózi emes. Baylanıslar jazıwlar ortasındaǵı qatnasıqlardı ańlatadı.
CODASYL specifikaciyasına tiykarlanıp tarmaq modeli DDL di hám DML di qollap-quwatlaydı. (DDL- Data Definition Language – maǵlıwmatlardı anıqlaw tili). (DML- Data Manipulation Language- maǵlıwmatlardı qayta islew tili). Bular arnawlı tiller bolıp, MB strukturasın anıqlawda hám sorawnamalardı dúziwde qollanıladı.
Tarmaqlı model bar jazıwlar ortasında baylanıslardı ornatıwda pútinlikti buzıw hám dublikat qılıwdı talap etedi. Berilgen maǵlıwmatlardı sáykes tablicalarǵa ózgerttirmey sáykeslendirip jazıwı menen baylanıstırıw múmkin.
Relyacion MBBS- joqarıdaǵı modellerge salıstırsaq, model MBBS serverinen joqarǵı dárejedegi quramalıqtı talap etedi. Bul bolsa programmalastırıwshınıń maǵlıwmatlardı basqarıwda quramalı operaciyalardan (ierarxiyalıq hám tarmaqlı modeller kebi) qutqaradı.
MB relyacion modelinde tablicalardı oraylasqan banki bolıp, kópshilik paydalanıwshı tárepinen maǵlıwmat alıwda hám kiritiwde bir waqıttıń ózinde qáwipsizlikti támiynleydi. Tablicalardıń qatarında maydan bólimi maǵlıwmatlardan quralǵan bolıp, tikkeley jazıwlarǵa baylanısadı, qalǵan bólimi basqa tablicalarda jazıw menen baylanısadı.
Jazıw ortasındaǵı baylanıslar relyacion modeldiń ózgesheligi bolıp esaplanadı.
MBBS relyacion modeli informaciya hám strukturaǵa qaramlı bolmaydı. Jazıwlar óz-ara baylanıslı emes, bir jazıw ózgerttirilgende basqa jazıwlarǵa tásir etilmeydi, MBBS strukturası ózgerttirilgende MB da isleytuǵın qosımshalardı kompilyaciya qılıw shárt emes.
MBBS relyaciyasında SQL tili qollanıladı hám berilgen waqıt momentinde qıdırıwdı payda etedi.