Tema.O’rt qa’wipsizligi. Reje 1.O’rt qa’wipsizligi haqqinda uliwma tu’sinikler. 2.O’rttin’ kelip shig’iw sebepleri ha’m omn’ aldm alaw ila’jlari. 3.O’rt penen baylanisli ayiriqsha jag’daylar ham olardan qorg’aniw. O’rt - janiwshi zattin’ hawa kislorodi yamasa basqa oksidlewshi zat penen oksidleniwinin’ tez keshetug’in ximiyaliq reaktsiyasi bolip, bunda jalin ha’m lssihq bo’linip shig’adi. O’rt - janiwshi zattin’ hawa kislorodi yamasa basqa oksidlewshi zat penen oksidleniwinin’ tez keshetug’in ximiyaliq reaktsiyasi bolip, bunda jalin ha’m lssihq bo’linip shig’adi. O’rt aliw-jergilikli qiziw na’tiyjesinde janiwshi zattin’(onin’ puw ha’m gazlerinin’) turaqli janiwi. O’rt aliwg’a janiwshi zattin’ jaling’a yamasa shoq alg’an denege tiyiwi sebep boliwi mu’mkin. O‘zbekstan Respublikasinin’ “O’rt qawipsizligi tuwrisinda”g’i nizamnin’ mazmuni. - O‘zbekstan Respublikasinin’ “O’rt qawipsizligi tuwrisinda”g’i nizamnin’ mazmuni.
- O‘zbekstan Respublikasinda O’rt qawipsizligin ta’minlew ma’selesi ahmiyetli waziypa esaplanip bul jumislar boyinsha g’arezsizlik jillarinda qatar jumislar a’melge asirildi. A’sirese ma’mleketimizde bul tarawdin’ huqiqiy bazasin zaman talabi tiykarinda sho’lkemlestiriw, huqiqiy normativ hu’jjetlerdi islep shig’iw ha’m a’melde onin’ huqiqiy tiykarlarin ta’minlew en’ a’hmiyetli waziypalardan biri esaplanadi. Du’nya ta’jriybesi soni ko‘rsetediki O’rt qawipsizligin huqiqiy ta’repten ta’minlegen ma’mleket bul taraw xizmetinde ma’lim jetiskenliklerge erisiwi mumkin.
- O‘zbekstanda birinshi ret O’rt qawipsizligin ta’minlew maqsetinde 2009 jil 30-sentyabrde O‘zbekstan Respublikasinin’ “O’rt qawipsizligi tuwrisinda”g’i O‘RQ-226-sanli qarar qabil qilinadi. O’rt qawipsizligin ta’minlewden ko‘zlengen maqset o’rtlerdin’ aldin aliw hamde olardi o‘shiriwge qaratilg’an huqiqiy, sho’lkemlestirilgen, ekonomikaliq, sotsiyalliq ha’m ilimiy-texnikaliq shara-tadbirler, sonday-aq kushler ha’m qurallar kompleksi tu’siniledi.
O‘zbekstan Respublikasinin’ “O’rt qawipsizligi tuwrisinda”g’i nizamnin’ 3-statyasinda “o’rt- adamlardin’ o’miri ha’m salamatlig’ina, yuridikaliq ha’m fizikaliq shaxslardin’ mal-mulkine, sonday-aq qorshag’an tabiyiy ortaliqqa ziyan jetkizetug’in, baqlap bolmaytug’in janiw deb ta’rip berilgen. - O‘zbekstan Respublikasinin’ “O’rt qawipsizligi tuwrisinda”g’i nizamnin’ 3-statyasinda “o’rt- adamlardin’ o’miri ha’m salamatlig’ina, yuridikaliq ha’m fizikaliq shaxslardin’ mal-mulkine, sonday-aq qorshag’an tabiyiy ortaliqqa ziyan jetkizetug’in, baqlap bolmaytug’in janiw deb ta’rip berilgen.
- O‘zbekstan Respublikasinda o’rt qawipsizligin ta’minlew O‘zbekstan Respublikasinin’ “O’rt qawipsizligi tuwrisinda”gi nizamnin’ 12 statyasinan 25 statyasina shekem bolg’an huqiqiy ta’replerin o‘z ishine aladi.
- O‘zbekstan Respublikasi “O’rt qawipsizligi tuwrisinda”gi nizamnin’ 12 statyasinan muwappiq, karxana ha’m mekemelerdin’ o’rt qawipsizligin ta’minlew, usi mekemelerdin’ basshilarina ju’kletilgenligi belgilep qoyilg’an.
O’rt payda bolatug’in jerler 2 turge bo’linedi: O’rt payda bolatug’in jerler 2 turge bo’linedi: -ma’mleket mekemeleri; -puqaralardin’ jasaw jaylari. O’rt ko’lemi jag’inan 3 turge bo’linedi: -kishi ko’lemdegi; -orta ko’lemdegi; -ulken ko’lemdegi. O’rtti o’shiriw ushin 1-minutta bir kesa suw, 2 minutta bir shelek suw jeterli boliwin, 3 minutta bolsa bir tsesterna suw ham jetpey qaliw mumkinligin yadda saqlaw lazim; O’rt qawipsizligi xizmetkerleri tarepinen o’rttin aldin aliw ham ort qawipsizligin tamiyinlew bagdarinda ken’ ko’lemli ilajlar amelge asiriliwina qaramastan, Respublikamiz aymag‘inda o’rtler ham olardin aqibetinde insanlardin’ nabit boliw jag‘daylari, tabiyg‘iy gaz benen baylanisli kewilsiz jag‘daylar hamde puqaralardin’ is gazinen zaharleniw jag‘daylarida ushiraspaqta. - O’rt qawipsizligi xizmetkerleri tarepinen o’rttin aldin aliw ham ort qawipsizligin tamiyinlew bagdarinda ken’ ko’lemli ilajlar amelge asiriliwina qaramastan, Respublikamiz aymag‘inda o’rtler ham olardin aqibetinde insanlardin’ nabit boliw jag‘daylari, tabiyg‘iy gaz benen baylanisli kewilsiz jag‘daylar hamde puqaralardin’ is gazinen zaharleniw jag‘daylarida ushiraspaqta.
- 2018-jildin’ o’tken 2 ayi dawaminda Respublikamizda 112 o’rt payda bolip, bul o’rtlerden kelgen materialliq ziyan 712 million sumnan ziyatti quraydi. Payda bolg‘an o’rtlerde 1 adam dene jaraqatin aldi. O’rtlerdin’ basim ko’pshiligi, yag‘niy 90 payizi puqaralardin’ turaq jaylarinda payda bolmaqta.
O’rtler sani otken jildin usi dawiri menen salistirganda 14,5 payizga (131 den 112 ge) kemeydi. - O’rtler sani otken jildin usi dawiri menen salistirganda 14,5 payizga (131 den 112 ge) kemeydi.
- Payda bolgan o’rtler sani Nokis, Taxtakopir, Xojeli, SHimbay, Ellikqala ham To’rtkul rayonlarinda kobeygen.
- O’rtlerde insanlardin dene jaraqatin aliw jagdayi Beruniy rayoninda juz bergen.
- O’rtlerdin kelip shigiw sebeplerin analiz qilip qarag’animizda 51 ort (45,5 %) jilitiw pechlerinin’ nasazliginan, 24 ort (21,4 %) o’rtke itibarsizliq penen qaraganliqtan, 22 o’rt (19,6 %) elektr uskenelerinin nasazliginan, 6 o’rt (5,4 %) balalardin’ shoqlig’inan, 3 o’rt (2,7 %) transport qurallarin paydalaniw qag’iydalarinin’ buziliwinan, 3 ort (2,7 %) qastan o’rt qoyiw aqibetinen kelip shiqqanligi aniqlandi.
- Sonin’ menen bir qatarda puqaralarimiz tarepinen uylerin jilitiw maqsetinde har tu’rli jasalma, nasaz yamasa talapqa juwap bermeytug‘in qizdiriw u’skenelerinen paydalaniwlari aqibetinde tabiyiy ham propan gazinin jariliwi, is gazinen zaharleniw jag‘daylarinda ju’z bermekte.
Atap aytqanda: 2018-jil 4-fevral kuni Beruniy rayoni “SHabbaz diyxan bazari” JSHJ aymaginda qarawil gaz balondi jagip uyiqlap qaliwi sebebinen o’rt kelip shigip, aqibetinde 50 m2 maydanda sawda buyimlari janip ziyanlang’an ham qarawil 1991 jil tuwilg’an puqara J.Joldasov dene kuyiwi jaraqatin alip emlewxanaga tusken. - Atap aytqanda: 2018-jil 4-fevral kuni Beruniy rayoni “SHabbaz diyxan bazari” JSHJ aymaginda qarawil gaz balondi jagip uyiqlap qaliwi sebebinen o’rt kelip shigip, aqibetinde 50 m2 maydanda sawda buyimlari janip ziyanlang’an ham qarawil 1991 jil tuwilg’an puqara J.Joldasov dene kuyiwi jaraqatin alip emlewxanaga tusken.
- 2018-jil 22-fevral kuni Tortkul rayoni Tashkent koshesi 25-jay 2-xanada jasawshi 1982 jil tuwilg’an puqara Q.Yusupovtin’ turaq jayinda tabiyiy gazdin’ jariliwi juz berip, aqibetinde turar jaydin’ 18 m2 bastirmasi, uy mulkleri janip ziyanlang’an ham turar jay iyesi Q.YUsupov, onin’ o’mirlik joldasi 1992 jil tuwilg’an puqara S.Mametova, balasi 2017 jil tuwilg’an J.Ikramovlar dene kuyiwi jaraqatin alip emlewxanaga tusken.
- 2018-jil 2-mart kuni Xojeli rayoni Dosliq koshesi 55Ajay 1-xanada jasawshi 1981 jil tuwilg’an puqara Masharipov Farxad is gazinen zaxarlenip nabit bolgan.
O’rttin aldin aliw boyinsha tomendegi qag’iydalardi saqlawin’iz tiyis. Turar jaylar boyinsha. - O’rttin aldin aliw boyinsha tomendegi qag’iydalardi saqlawin’iz tiyis. Turar jaylar boyinsha.
- Elektr rozetkalarg’a birden eki, ush elektr uskenelerin jalgap paydalaniw qadag’an etiledi. Sebebi elektr simina kush tusip, ol qatti qizadi, natiyjede onin sirtqi qabati janip ortti payda etedi.
- Jas balalardi uyde jalgiz qarawsiz qaldirip ketpewin’izdi, shirpi ham basqada tez janiwshi zatlardi balalardin nazeri tuspeytugin, qoli jetpeytugin orinlarda saqlawin’izdi soranaman. Sebebi jas balalar qizig‘iwshan boladi ham shirpi yaki basqada tez jang‘ish zatlardi oynap, o’rt keltirip shig‘ariwi mu’mkin. Ayirim jag‘daylarda usi balalardin’ o’zleri o’rttin’ qurbanina aylanbaqta.
- Sonday-aq, jilitiw kotyollarin’iz ham pechlerin’izdi qizdiriw ushin har qiyli nasos ham kompressorlardan paydalaniw ayanishli aqibetlerge alip keliwi mumkin. Sebebi gaz tarmaginan nasos ham kompressorlar arqali paydalaniw sebebinen tabiyiy gazdin’ jariliwi juz berip, aqibetinde puxaralar dene kuyiwi jaraqatin alip, nabit boliw jagdaylarida ushiraspaqta.
Tabiyiy gazden paydalang’andada ayriqsha itibarli boliwin’iz talap etiledi. Sebebi tabiyiy gazden naduris paydalaniw kewilsiz waqiyalarg’a alip keliwi mumkin. Ayirim puxaralarimiz uylerin jilitiw maqsetinde gaz plitalarin jagip qoyadi. Bul jagday asirese kop qabatli turar jaylarda koplep ushirasadi. Tabiyiy gazdin’ shala janiwi sebebinen puxaralarimiz zaxarlenip emlewxanag’a tusiw jagdaylarida ushiramaqta. Ko’p qabatli turar jaylarda jasawshi puxaralarimiz oz betinshe jilitiw kotyoli ham suw isitiw titanlarin qurip alip paydalaniwda ayanishli aqibetlerge alip kelmekte. Sebebi kotyol ham titanlardin’ morilari tartpay qalip puxaralarimizdin’ zaxarleniw jagdaylarida ushiraspaqta. - Tabiyiy gazden paydalang’andada ayriqsha itibarli boliwin’iz talap etiledi. Sebebi tabiyiy gazden naduris paydalaniw kewilsiz waqiyalarg’a alip keliwi mumkin. Ayirim puxaralarimiz uylerin jilitiw maqsetinde gaz plitalarin jagip qoyadi. Bul jagday asirese kop qabatli turar jaylarda koplep ushirasadi. Tabiyiy gazdin’ shala janiwi sebebinen puxaralarimiz zaxarlenip emlewxanag’a tusiw jagdaylarida ushiramaqta. Ko’p qabatli turar jaylarda jasawshi puxaralarimiz oz betinshe jilitiw kotyoli ham suw isitiw titanlarin qurip alip paydalaniwda ayanishli aqibetlerge alip kelmekte. Sebebi kotyol ham titanlardin’ morilari tartpay qalip puxaralarimizdin’ zaxarleniw jagdaylarida ushiraspaqta.
- Bo’lme ishinde gazdin’ jagimsiz iyisin sezsen’iz, tezde ayna ham esiklerdi ashiwdi yadtan shigarman’iz. Elektr uskenelerin qospan’iz, eger qosiwli turg’an bolsa o’shirmen’iz. Egerde bul iyis ko’pke shekem basilmasa, onda 104 telefoni arqali gaz qaniygelerin shaqirin’iz.
Mekeme-karxanalar boyinsha. - Mekeme-karxanalar boyinsha.
- Mekeme ham karxanalarda ameldegi o’rt kawipsizligi qag’iydalari talaplarina muwapiq o’rt qawipsizligi ushin uliwma juwapker bolip tikkeley birinshi basshilar esaplanadi. Mekeme ham karxanalar basshilari o’zlerinin’ buyriqlari menen har bir xizmet xanalarina, islep shigariw sexlarina ham jardemshi xanalarg’a o’rt qawipsizligi ushin juwapker shaxslardi bekitiw kerek. O’zbekstan Respublikasi Ministrler Kabinetinin’ 2013-jilg’i 89-sanli qararina muwapiq islewshiler sani 15 adam ham onnan joqari bolg’an mekeme ham karxanalarda o’rt-texnikaliq komissiyasi ham erikli ortten saqlaw xizmeti bo’limshesi duziliwi tiyis. Sonday-aq, o’rt qawipsizligi qag’iydalari boyinsha instruksiya islep shigilip, imarattin’ ko’rinerli jerlerine ham xizmet xanalarina qistirilip qoyiliwi shart. Har bir mekeme ham karxanalar a’meldegi o’rt qawipsizligi qag’iydalari talaplarina muwapiq o’rt o’shiriw qurallari, avtomatikaliq o’rt xabarlaw ham ortke qarsi suw tamiynati qurilmalari menen tamiyinlengen boliwi, bul qurilmalar barqulla isshi halatinda boliwi tiyis.
O’rtke qarsi suw ta’miynati qurilmalarinin’ (ishki o’rt o’shiriw kranlari, gidrantlar) texnikaliq jagdayi jilina eki ma’rte (bah’argi ham guzgi mawsimlerde) suw beriw joli menen tekserilip aktlestiriliwi ham natiyjesi arnawli tutilg’an jurnallarg’a jazip bariliwi lazim. Obektlerdegi elektr tok tarmaqlari “Elektr uskenelerin ornatiw qag’iydalari”na muwapiq etip montaj qiliniwi tiyis. - O’rtke qarsi suw ta’miynati qurilmalarinin’ (ishki o’rt o’shiriw kranlari, gidrantlar) texnikaliq jagdayi jilina eki ma’rte (bah’argi ham guzgi mawsimlerde) suw beriw joli menen tekserilip aktlestiriliwi ham natiyjesi arnawli tutilg’an jurnallarg’a jazip bariliwi lazim. Obektlerdegi elektr tok tarmaqlari “Elektr uskenelerin ornatiw qag’iydalari”na muwapiq etip montaj qiliniwi tiyis.
- Isshi-xizmetkerler jumisqa kirgen waqitta birlemshi ham jumis orinlarinda har sherekte bir marte ortke qarsi instruktajdan otkerilip, jurnalga jazip bariladi. Bir waqittin’ o’zinde har bir qabatinda 10 adamnan artiq adamlar bolatug’in imaratlarda o’rt ham basqada ayriqsha jag’daylarda insanlardi ham materialliq bayliqlardi qutqariw rejeleri islep shig’ilip, imarattin’ har bir qabatina ko’rinerli jerlerge qistirilip qoyiladi, bul reje ham o’rt juz bergendegi hareketleri boyinsha jilina eki marte ameliy shinigiwlar otkeriledi.
O’rt oshiriw qurallari ham o’rtke qarsi suw tamiynati qurilmalari jaylasqan orinlar tosip qoyilmawi kerek. Xizmet xanalarinda qoldan jasalgan, qawipsizlik talaplarina juwap bermeytug’in elektr uskenelerinen paydalaniw ham temeki shegiw qadag’an etiledi. Mekeme ham karxanalarda temeki shegiw ushin arnawli orin ajiratilip, urna, suw idisi ham o’rt o’shirgish benen tamiyinleniwi kerek. Imarattin’ jer to’lesinde janiwshi suyiqliqlar, gaz ballonlar, jariliwshi zatlar ham basqada tez janiw qasiyetine iye buyimlardi saqlaw qadag’an etiledi. Evakuatsiyaliq shigiw jollarina turniket, aylaniwshi esikler ornatiw ham diywalin, potologin janiwshi materiallar menen qaplaw qadag’an etiledi. - O’rt oshiriw qurallari ham o’rtke qarsi suw tamiynati qurilmalari jaylasqan orinlar tosip qoyilmawi kerek. Xizmet xanalarinda qoldan jasalgan, qawipsizlik talaplarina juwap bermeytug’in elektr uskenelerinen paydalaniw ham temeki shegiw qadag’an etiledi. Mekeme ham karxanalarda temeki shegiw ushin arnawli orin ajiratilip, urna, suw idisi ham o’rt o’shirgish benen tamiyinleniwi kerek. Imarattin’ jer to’lesinde janiwshi suyiqliqlar, gaz ballonlar, jariliwshi zatlar ham basqada tez janiw qasiyetine iye buyimlardi saqlaw qadag’an etiledi. Evakuatsiyaliq shigiw jollarina turniket, aylaniwshi esikler ornatiw ham diywalin, potologin janiwshi materiallar menen qaplaw qadag’an etiledi.
- Mekeme ham karxanalardin’ har bir isshi-xizmetkerleri o’rt oshiriw qurallari qay jerde jaylasqanlig’in ham olardi qollaniw tartibin biliwi kerek.
Ja’rdemshi o’rt o’shirgish uskeneleri DIQQATLARIN’IZ USHIN RAXMET.
Do'stlaringiz bilan baham: |
