Tema: Shipovnik ósimliginin biologiyalıq qásiyetleri

Tema: Shipovnik ósimliginin biologiyalıq qásiyetleri

Joba:
1.Shipovnik ósimliginin botanikası

2.Shipovník ósimligi geografik tarqaliwi

S
hipovnik ósimligi rózagulliler - Rosaceae tuqimlasına tiyisli,Rosidoao -iytburinlilar tuwisina tan boyi 1, 5-3 m, geyde 6 m ga jetetugin tikenli puta. Putaqları mayısqaq bolip, jilur, güngirt-qizil yamasa qızıl- bawirren qabıqlıq menen oralgan. Japıraqları toq párli quramalı, 5-7 máyek tárizli, arrasimon qırlı bargchalardan shólkomloskon bolip, bandi járdeminde poyasi menen shaqlarında izbe-iz o'mashgan. Iri qızıl aqshil qizgilt ren, sarı yamasa aq renli,xosh iyisli, bos bóleki gulleri 2- 3' den shoxchalariga jaylasqan.Formasi hám reni túrlishe, shireli, gul orindan payda bolgan jalgan miywege iye Aprel-avgust aylarında gülleydi,miywesi iyul-oktyabrda pisedi.

• Begger shipovnik - Rosa beggeriana Schrenk.
Burushqoq shipovnik - Rosa rugosa Thunb.
Dauriya shipovnik - Rosa davurica Pall.
Zangezur shipovnik - Rosa zangezura P. Jarosch.
Itburun shipovnik - Rosa canina L.
May shipovnik (dolchinsimon shipovnik) - Rosa majalis Herrm. (Rosa cinnamomea L.)
Maydagul shipovnik- Rosa micrantha Smith.
Pahmoq shipovnik-Rosa tomentosa Smith.
Tikanli shipovnik-Rosa acicularis Lindl.
Fedchenko shipovnik - Rosa fedtschenkoana Regel. .
Qalqonburun shipovnik - Rosa corymbifera Borkh.
Qumsevar shipovnik - Rosa psammophla Chrshan.
Q
o'qon shipovnik - Rosa kokanica (Regel.) Regel. ex Juz.
Geografiyalıq tarqalıwı. Shipovnik türleri O'rta Aziyanınhámme respublikalanı dağı ormanlarda, tegisliklerde, taw-shól rayonlaiida, togaylarda, tawlardin tómengi (taw etekleri), orta hám joqari bóleklerine shokem bolgan salma boyida, tereklikler arasında, tawlardin qurgaqlay taslaq janbawırlanında, goza hám arsha agashizorlarda hám basqa jerlerde ósedi isletiledi. Shipovnik türlerinin mevasidan tayarlangan demleme ham qaynatilganlar xalıq shipakerlik kásibiinde asqazan- ishek koselliklerin emiew ushin xamda isitpa qaldıratugin, ot ham sidik xaydovchi dári retinde Qollaniladi. Bul dári türleri menen awiz boslig'i keselliklerinde (jiyek jalin-lanishi ham odan qan ağıwı) awız chayiladi. Shipovnik miywesi tagi or- ganizmni quwatlantinw.element almasınıwin jaqsilaw, jalgan me- hámleri ishindegi xakikiy myweleri gozashalan búyrek hám sidik jol- lari keselliklerinde sidik xaydash ushin isletiledi. Ósimlik ildi-zidan tayarlangan demleme hám qaynatilgan xaliq arasında asqazan ham bawir keselliklerine, bargining untaqi bolsa jaralarga em boladi. Shipovnik türleri mevasidan azıq-túlik sanaatında vitaminga bay Qantsentratlar, qanfetlar hám basqa konditer ónimleri ónimleri tayarlawda paydalanıladı.
May shipovnik i boys 1-1,5 m ga etetugin puta. Shaqlanı jıltır, güngirt-qızıl renli po 'stloq menen oralgan Shaqlarındagi tikenleri japıraq bandining tiykar bólim ida jup-jup bo' lib jaylasqan. Bunnan tisqarı, tap 'g 'ri yamasa bir az qayırılgan tikonler shaqlardin tómengi bólim ida júdá kóp bo ladi. Bargchalarining tómengi úshek onida jabiwgan tükler b o 'ladi. Bul o'simlik Moldova, Ukraina, Belorus, Boltiq boy, Rossiyanın Evropa bóleginin o 'rmon hám o rm az waqt-shól zonasında, o 'arbiy hám Arqa Sibirda,Q og'ozistonda ushraydi.




. Tikenli shipovnik boys onsha bálent bolmagan puta bolip,shaqlan güngirt renli po 'stloq hám de jinishke, tap 'g 'ri, turpayı tükler (tikensheler) menen oralgan. Bargining tiykar bólim ida 2 ta jinishke tikeni bolip, bargchasi tuksiz boladi. Bul o 'simlik Sibirning iyne bargli o 'rmonlarida, Uzaq Shigisda, Tyan-Shan o 'rmonlarida da de Belorus, Boltiq boy, Rossiya Evropa bólim ining arqa tum anlarida ushraydi.