Tema; Sózdiń kóp mániligi

• No’kis mamleketlik pedogogikaliq instituti mektepke shekem ta’lim bag’dari sirtqi bo’lim 4b kurs studenti Bazarbaeva Go’zzaldin’ Ana tili hám balalar ádebiyatı pa’ninen o’z betinshe jumisi
• Tema; Sózdiń kóp mániligi

Qaraqalpaq tiliniń sózlik quramindag'i kópshilik sózlerge kóp mánilik tán. Kóp mánilik tildiń baylig'in kórsetedi. Ol ádebiy tildiń pútkil rawajlaniwiniń barisinda payda bolg'an hám qáliplesken, xaliqtiń sanasina sińip, ámeliy dástúrge aylang'an ólshem sipatinda uliwmaliq túrde alınǵan. Tilimizdiń qaysi barimg'a da bara aliwinda, sheksizliginde, oy-pikirimizdi tińlawshig'a sáykes sóylew sharayatina, sóylewdiń mazmuni menen maqsetine qaray aniq jetkeriwde sózdiń kóp mániligi tiykarg'i orindi iyeleydi.
Sózdiń dáslep bir mánide payda bolatug'inlig'i belgili. Adamlardiń kúndelikli tilden paydalaniw tájiriybesinde bir zat atamasi menen ekinshi bir zatti qanday da bir uqsaslig'i tiykarinda qayta atawdan sózdiń awisqan mánileri dóreydi. 40 Olar qosimsha mániler.
Qosimsha mánilerde, ádette, stillik ózgeshelik, obrazliliq bar. Olar metaforaliq, metonimiyaliq, sonday-aq, sinekdoxaliq awisqan mánilerden ibarat. Sonliqtan sóylew jag'dayinda gáptiń aniqlig'i, tásirsheńligi ushin awisqan mánilerden jiyi paydalanamiz. Bul olardiń stillik ózgesheligin quraydi. Máselen, birinshi perzent, dáslepki perzent, tuńg'ish perzent sóz dizbeklerindegi birinshi, dáslepki, tuńg'ish sózleriniń mánileri bir-birine jaqin, degen menen tuńg'ish ózgeshe máni ótkirligine iye. Óytkeni, tuńg'ish awisqan mánide. Bul usi sózdi qollaniwdag'i stillik ózgesheligi.
Seslik qurami hám aytiliwi birdey, biraq mánilik jaqtan pútkilley basqa mánilerdi ańlatatug'in sózler omonimiyaliq qubilis nátiyjesinde payda bolg'an. Omonimiyaliq qubilis tiykarinda dóregen sózlerdiń túrleri júdá kóp. Olar sap omonimler, omoformalar, omofonlar hám omograflardan ibarat.
Mánileri boyinsha pútkilley basqasha, biraq seslik qurami birdey, qálegen jag'dayda birdey grammatikaliq kórsetkishlerge iye bola alatug'in sózler sap omonimler, al túrli sóz shaqaplariniń qatnasina qaray bir formada g'ana bir-birine uqsaytug'in sózler omofonlar bolip esaplanadi. Is—(jumis) — is—(shanshatug'in zat); aw (ań) – aw (baliq tutatug'in qural)
Aytiliwi birdey, biraq jaziliwi hár qiyli sózler omofonlar bolsa, birdey jazilip, ózgeshe aytilatug'in sózler omograflar dep ataladi. Omonimler hám olardiń basqa da túrleri sóylewde stillik xizmet atqariwg'a uqipli. Misali:
Bul tóbeniń óz knyazi, óz begi,
Kim qábirde únsizlikke tózbedi. (Sh. S.) Ózbegi, qazag'i — bári tuwisqan,
Mártlik saparlarg'a beldi buwisqan.
Kim sheber, kim olaq, Ayta qoysin ol-aq.
Máselen, birinshi perzent, dáslepki perzent, tuńg'ish perzent sóz dizbeklerindegi birinshi, dáslepki, tuńg'ish sózleriniń mánileri bir-birine jaqin, degen menen tuńg'ish ózgeshe máni ótkirligine iye. Óytkeni, tuńg'ish awisqan mánide. Bul usi sózdi qollaniwdag'i stillik ózgesheligi. Sózdiń kóp mániligi, ásirese, kórkem ádebiyatta, publicistikada stillik maqsette jiyi paydalanadi.