Tema1: Shipovnik osimliginin taksanomik analizi

TEMA1: Shipovnik osimliginin taksanomik analizi

Reje.

1. 
   Shipovnik osimliginin taksanomik analizi
   
2. 
   Shipovnik osimliginin biomarfalogiyasi
   

Oraylıq Osiyda ásirler dawamında ayriqsha shıǵıs xalıq medicinasi kásibi qáliplesken, ol mıń jıllar dawamında shıpabaxsh ósimliklerden paydalanıw tájiriybesine tiykarlanǵan. Xalıq medicinasi kásibisiniń tiykarǵı quralı - shıpabaxsh ósimlikler hám olardıń shiyki onimi tiykarında tayarlanǵan dárilik qurallar esaplanǵan. Shıpabaxsh ósimlikler insaniyat ushın áyyem zamannan belgili bolǵan. Ótken zamannan bizge shıpabaxsh ósimliklerdi tarifi hám olardı insan salamatlıǵın jaqsılawda qollanılıwına tiyisli kóplegen ilimiy dóretpeler jetip kelgen. Mısalı, Abu Ali ibn Sinoniń “Medicina nızam” shıǵarması ásirler dawamında tekǵana arablar, bálki Evropa shıpakerlerin de programma ámel bolıp xızmet etken.
Aristoteldin shákirti Teofrast “Botanikaniń atası” hesaplanadi, onıń “Ósimlikler haqqında izertlewler” ilimiy shıǵarması házirgi waqıtta da óz ahamiyetin joǵaltpaǵan. Bir neshe ásirlerden keyin jazılǵan “Evropa farmakognoziyasiniń atası” atın alǵan Dioskoridtin ilimiy dóretpelerinde 400 ge jaqın shıpabaxsh ósimlikler haqqında malumotlar ushraydı. Onıń “Materia medica” shıǵarmasında áyyemgi Egipet, shumer hám vavilon medicinası tájiriybeleri ulıwmalastırılǵan.
Qitay, xind hám tibet medicinası h'am ayriqsha áyyemgi ananalarga tayanadi. Kitay daǵı dárivor ósimliklerge arnalǵan dáslepki kitap (Ben Tsao) eramızdan aldınǵı 2600 jılda baspadan shıǵarılǵan hám ol jaǵdayda 900 ge jaqın dárivor ósimlikler haqqında malumotlar keltirilgen.
Shipovnik yamasa jabayı atirgul dep atalatuǵın puta ό simligi jer júziniń derlik hámme jerinde, sonday-aq, Ózbekistanda da júdá tarqalgan. Shipovnik jay tańlamaydı, ol kupincha dárya jaǵalarında, jaylawlarda, orman shetlerinde putalıqlar ónim kilib usadi. Onıń 100 den artık túri bar.gulleri ok, aqshıl qızǵılt reń yamasa qızıl reńde boladı. Shipovnik injik όsimlikler qatarına kirmeydi. Sol sebepli de bir orınnan ekinshi jayǵa utkazib egiw, sonıń menen birge, onı qorıqpay putaw múmkin. Shipovnik vitaminlerge bay όsimlik esaplanadı. Emlewde tiykarınan onıń miywelerinen paydalanıladı. Bilgenimizdey, vitaminlar aǵzalar iskerligin, organizmdiń element almasinuvi procesin normalastırıwtiradi. Vitaminlar Organizmdegi element almasinuvi processinde ozuka birikpelerin uzlashtirishda, immunitetti jumıs kobiliyatini asırıwda áhmiyetli rol' uynaydi. Ádet quramında ol yamasa bul vitaminning jetiwmasligi pútkil bir organizmdiń yeki ayrıqsha olzolar iskerliginiń aynıwına alıp keledi.
Namatak quramında C. A. V₂. K. RUTIN. organikalıq kislotalar (tiykarınan limon hám alma, kand hám basqa elementlar bar. Shipovnik quramındaǵı S vitamini limon hám de kora smorodina quramında ámeldegi bulgan áne sol az waqıt bir neshe ret kup. Shipovnik miyweleri quramında temir, mıs, marganets na tsink elementları da bar. Bul usimlikning shaqları hám de japıraqları da organizm ushın paydalı esaplanadı. Bulardıń hámmesi na mata juqpa awırıwlarǵa qarsı kutii asırıwshı kem ushraytuǵın shıpabaxsh pa do tómen retinde tán alınǵan

Bolgariyada shipovnik mazasızlana. sonıń menen birge, kurishida.juqpalı Keselliklerge shalınbaslik ushın profilaktikalıq qural retinde kullaniladi. Kitay medicinaında shipovnik túbirleri, asqazan yulining jaqsılanıwı, sonıń menen birge, ıshek qurtga karshi gúresiwshi qural retinde isletiledi. Tabet medicinaında no matakdan tuberkulyoz nevrasteniya. ateroskleroz keselliklerinde kushimcha em quralı retinde kullaniladi. Yukoridagilardan kurinib turıptı, olda, shipovnik barlıq xalklar medicinaında keń kullanilar eken. Xalıq shıpakerlik kásibiinde de nos'matak demlemesi kuvvat asırıwshı qural retinde bawır, búyrekte tas payda bolǵanında, oshkozon hám un eki barmaqlı ishek jarası, gastrit kolit, az qanlılıq, bezgek keselliklerinde de keń kullaniladi. Bunnan tısqarı, teriniń yalliglanishida hom isletiledi. Túbirleri bolsa oyok qásteliginde kúl keledi.

Bolgariyada shipovnik mazasızlana. sonıń menen birge, kurishida.juqpalı Keselliklerge shalınbaslik ushın profilaktikalıq qural retinde kullaniladi. Kitay medicinaında shipovnik túbirleri, asqazan yulining jaqsılanıwı, sonıń menen birge, ıshek qurtga karshi gúresiwshi qural retinde isletiledi. Tabet medicinaında no matakdan tuberkulyoz nevrasteniya. ateroskleroz keselliklerinde kushimcha em quralı retinde kullaniladi. Yukoridagilardan kurinib turıptı, olda, shipovnik barlıq xalklar medicinaında keń kullanilar eken. Xalıq shıpakerlik kásibiinde de nos'matak demlemesi kuvvat asırıwshı qural retinde bawır, búyrekte tas payda bolǵanında, oshkozon hám un eki barmaqlı ishek jarası, gastrit kolit, az qanlılıq, bezgek keselliklerinde de keń kullaniladi. Bunnan tısqarı, teriniń yalliglanishida hom isletiledi. Túbirleri bolsa oyok qásteliginde kúl keledi.