Temir uglerodli va po‘latlarning turlari, ishlatilishi. Ligerlangan po‘latlar

Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar: Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar jumlasiga tarkibida 0,65 dan 1,s35% gacha uglerod bо‘lgan pо‘latlar kiradi. Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar sifatli va yuqori sifatli bо‘lishi mumkin.
Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar U7, U7A, U8, U8A,..., U13, U13A xarflar bilan markalanadi.
U - Uglerodli ekanligini, keyingi rakamni unga bо‘lsak S ning % mikdori A- xarfi sifatli ekanligini kо‘rsatadi. Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar tarkibida 0,15- 0,35% kremniy, 0,15-0,4% margens va bundan tashqari sifatli asbobsozlik pо‘latlar tarkibiga 0,2% xrom, 0,25% nikel, 0,25% mis kiradi. Uglerodli asbobsozlik pо‘latlar. Uglerodli asbobsozlik pо‘latlarda Mn 0,6% ga yetishi xam mumkin. Bunga G xarfi kо‘yiladi. U8I, U8GA

Legirlangan pо‘latlarning tarkibiga kiruvchi elementlar

Tarkibiga ataylab qо‘shilgan elementlar, masalan, xrom, nikel, volfram, vanadiy va boshqalar yoki ortiqcharoq miqdorda doimiy qо‘shimchalar, masalan, kremniy, margenets va boshqalari bо‘lgan pо‘lat maxsus yoki legirlangan pо‘lat deb qо‘shilgan va ortiqcharoq bо‘lgan bunday elementlar esa maxsus legirlovchi deb ataladi.
Pо‘latni legirlashdan ya’ni unga legirlovchi elementlar qо‘shishdan kо‘zda tutiladigan maksad pо‘latning xossalarini zarur tomonga qarab о‘zgartirishdan iborat. Legirlovchi elementlar pо‘latning puxtaligini, qovushqoqligini, yeyilishga chidamliligini va boshqa mexanik xossalarini oshiradi.
Legirlangan pо‘latlar tegishli xarflar va raqamlar bilan markalanadi. GOCT ga kо‘ra xar qaysi legirlovchi element
ma’lum xarf bilan belgilanadi, masalan: A-azot, YU-alyuminiy, R-bor, F- vannadiy, V-volfram, K-kobolt, S-kremnik. G-margens, D-mis, YE-selen, T-titan, X-xrom, P-fosfor xarfi bilan belgilanadi. Raqamlar ularning foiz miqdorini kо‘rsatadi. Eng oldin turgan raqam shu pо‘lat tarkibidagi uglerod miqdorining protsentining 1/100 ulushi xisobida. yoziladi. Xarflardan keyin raqam shu elementning foiz miqdorining о‘rtacha miqdorini bildiradi. Legirlovchi elementlar 1% dan kam yoki 1% dan sal oshiqroq bо‘lsa, raqam yozilmaydi. Masalan, 20 XN = 0,17-2,23% uglerod, 0,45-0,75% xrom, 1,0-1,4% nikel. 18 X 2N4V = 0,14 ~ 0,2
uglerod, 1,35-1,65% xrom, 4-44% nikel, 0,8-1,2% volfram.
Ba’zan uglerodning miqdori о‘ndan bir ulushida xisoblanadi 9XS. 0,9%S, 4 XVgS = 0,4% uglerod.
Ba’zi gurux pо‘latlar qо‘shimcha ravishda xarflar bilan belgilanadi. Masalan: rolikaviy podshibnik pо‘latlar sh-xarfi bilan magnitovaya pо‘latlar YE elektorotexnikaviy pо‘latlar E. teskesar pо‘latlar R xarfi bilan belgilanadi. Legirlangan pо‘latlar tarkibidagi uglerod miqdori 0.04% gacha bо‘lsa, pо‘lat markasi oldiga 2 -ta nol, 0,04-0,004% gacha bо‘lganda bitta nol yoziladi.
Masalan: 00-X 18N-10 yoki 0-X-13 uglerodli pо‘latlar singari legirlangan pо‘latlar xam GOST ga kо‘ra legirlangan konstruksion pо‘latlar va legirlangan asbobsozlik pо‘latlarga bо‘linadi.