Termiz davlat universiteti fakulteti

4. Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning shakllari
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar - bu jahonning turli mamlakatlari o’rtasidagi xo’jalik aloqalari majmundir. Bu xalqaro iqtisodi munosabatlarni tashqi iqtisodiy aloqalar, jahon xo’jaligi deb ham yuritiladi.
Bu aloqalar quyidagi shakllarda namoyon bo’ladi:

• 
  Tovar va xizmatlarning xalqaro savdosi;
  
• 
  Kapital va chet el investitsiyalarining harakati;
  
• 
  Ishchi kuchi migratsiya; ishlab chiqarishing davlatlararo kooperatsiyasi;
  
• 
  Fan va texnika sohasidagi ayirboshlash;
  
• 
  Valyuta – kredit munosabatlari.
  

Tovar va xizmatlarning xalqaro savdosi eng avvalo milliy xo’jaliklarning xalqaro mehnat taqsimotidagi ishtirokida bog’liq. Xalqaro mehnat taqsimoti rivojlanishi natijasida jahon bozori tarkib topadi.
Kapitalning xalqaro harakati – bu kapitalning chet elda joylashtirilishi va harakat qilish. U chet elga quyidagi shakllarda chiqariladi:

1. 
   Xususiy yoki davlat kapitali shaklida;
   
2. 
   Pul va tovar shaklida;
   
3. 
   Qisqa va uzoq muddatli kreditlar shaklida;
   
4. 
   Ssuda va tadbirkorlik kapitali shaklidа.
   

Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning ancha murakkab jihatlaridan biri ishchi kuchinig xalqaro migratsiyasi bo’lib, u ishchi kuchini ish bilan ta‘minlash maqsadida bir mamlakatdan boshqasiga ko’chib o’tishida namoyon bo’ladi.
Xalqaro migratsiya ikkita asosiy tarkibiy qismini o’z ichiga oladi: emigratsiya va immigratsiya. Emigratsiya - mamlakatlardan doimiy yashash oyiga chiqib ketishni, immigratsiya - mamlakatda doimiy yashash uchun kirib kelishini bildiradi.
Xalqaro migratsiya shuningdek repatriatsiya ya‘ni fuqarolarni ilgari chiqib ketgan mamlakatlariga qaytarilishi jarayonini ham o’z ichiga oladi.
Xalqaro migrantlar 5 ta asosiy toifaga ajratiladi:
1) Immigrantlar va noimmigrantlar;
2) Shartnoma bo’yicha ishlashga kelgan mingratlar;
3) Nolegal, yashirin immigrantlar;
4) Boshpana so’rovchi shaxslar;
5) Qochoqlar.