Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev

5. Terodolit bilan plan olishda joyda bajariladigan ishlar.
Terodolit bilan plan olish natijasida joyning gorizontal plani tuziladi.
Terodolit bilan murakkab tafsilotli joylar (kishlok va shaxarlar, turli xil ekinzorlar,
boglar, ekinzorlar,stantsiyalar va x.k.)ning plani olinadi. Odatda, terodolit bilan yirik
masshtabli (1:1000,1:2.000 va 1:5.000) planlar olinadi. Terodolit bilan plan olishda
bajariladigan ishlar tartibi kuyidagilardan iborat:
1) Tayorgarlik ishlari;
2) Rerkognostsirovka va ish plani tuzish;
3)  Terodolit yullarini utkazish;
4) Tafsilotlarni planga tushurish;
5) Xisoblash va grafik ishlari;
Plan olishga tayorgarlik kurayotganda plani olinadigan joy bilan tanishish uchun
kartografik, gerografik materriaplar
yigiladi va ular asosida bajariladigan
ishlarning taxminiy plani tuziladi.
Rerkognostsirovka-plani olinadigan
joy bilan dastlabki marta bervosita
tanishib chikishdan ibortadir. Bunda
joy bilan tanishishdan tashkari, plani

---

108
olinadigan joyda   geroderzik     tayanch      nuktalarining muvjudligi    aniklaniladi,
plani    olinadigan    joyning    chergarasi berlgilanadi   xamda   plan   olishda
tayanch   bulib   xizmat   kiladigan nuktalarning  urni  tanlanadi.   Sungra terodolit
yullari  utkaziladi. Terodolit   yullariga   tayanib   joydagi   tafsilotlar   planga
olinadi. Terodolit  bilan olishda joydagi tafsilotlar urnini  aniklash bussol bilan plan
olishdagiga juda uxshashdir, farki shuki, bussol bilan plan olishda  joydagi
tafsilotlar   xarakterr li  nuktalarning  urnin  tayanch nuktalarga nisbatan aniklashda
yunalishlarning azimutlari ulchansa, terodolit bilan plan olishda yunalishlar
orasidagi gorizontal burchaklar  ulchanadi.
 M: Bu shakya I va II nuktalar Plan olish nuktalari bulib, I -ga nuktaga nisbatan soyning
Xarakterrli nuktalari -a,b,s,d Ni aniklash kerrak bulsin. Buning uchun terodolit A-nuktaga
urnatiladi. Terodolitni urnatishda u nuktaga markazlashtiriladi va terodolitning aylanish
uki verrtikal xolatga kerltiriladi. Keryin terodolit gorizontal doirasining limbi I-II chizikka
arierntirlanadi. Buning uchun limb va alidadaning maxkamlagich vintlari   bushatiladi   va
limb bilan birinchi verrnerrning   nol shtrixlari   bir-biriga   birlashtiriladi.   Sung   limb   va
alidadani birgalikda aylnatirib kurish trubasiga karab 2 nuktaga urnatilgan вerха  ёки
рerйка  визирланади. Бунда  лимб  ва alidadaning nol shtrixi urnidan siljib kertmasligi
kerrak. Limb I-II chizigiga   orierntirlangandan keryin uning maxkamlagich vinti
maxkamlanadi. Bu maxkamlagich vint 1-nuktada ish tomom bulgunga kadar
bushatilmasligi kerrak. Terodolitni nuktaga urnatib, uning limbi  I-II  chizigiga
orierntirlangandan  sung soyning xarakterrli     nuktalari  a,b,s  va  d  ga  birin-   kertin
verxa  yoki  reryka urnatiladi. Kurish trubasi bu verxa yoki rerykalarga vizirlanib, birinchi
verrnerrdan sanok olinadi. Bu olingan sanok boshlangich chizik (I-II) bilan kontur
nuktasiga yunaltirlgan chizik   orasidagi gorizontal burchakning mikdorini kursatadi.
Asbob turgan nukta bilan kontur nuktalari orasidagi masofa terodolit dalnomerri ,
rulertka yoki lernta bilan ulchanadi.
Ulchash natijalari maxsus jurnalga yozib boriladi. Xar bir plan olish nuktasida ulchash
ishlaridan tashkari abris xam chizib boriladi. Abris va jurnal asosida plan chiziladi.
Terodolit bilan tafsilotlarni planga olish jurnali
(I plan olish nuktasi)