Termiz davlat universitetining arxitektura va qurulish fakulteti

Giltuprokli sement tez qotuvchan bo‘lib, 5–6 soatda 30 %dan, 1 kunda 90 %dan ko‘p, 3 kunda 100 % marka mustahkamligini oladi. 28 sutkadan so‘ng uning markasi yana 40 %ga or tadi. Giltuproqli sementning markasi 1:3 nisbatida (sement:qum) qilib tayyorlangan namunani uch kundan keyin siqilishga sinab aniqlanadi.

2(SaO×A12O3)+11N2O2SaO×Al2×O3×8N2O+2Al(ON)3.

Giltuproq sement ishlab chikarish. Bunday sement ishlab chikarish uchun zarur xom ashyo materiallariga kimyoviy va mineralogik tarkibi jixatidan juda kattik talablar kuyiladi. Giltuproq sement asosan bir kalsiy alyuminatdan iborat bo`lishi kerak; boshqa oksidlar xosil qilgan moddalar bor bo`lsa, sifati buziladi. Shuning uchun begona aralashmalar qo`shilmagan, faqat giltuproq va kalsiy karbonat (oxaktosh) dan tashkil topgan xom ashyolar eng yaxshi material xisoblanadi. Lekin tabiyatda kimyoviy sof giltuproq va oxaktosh uchramaydi; jinslarda ma’lum mikdorda xar xil aralashma – qumtuproq, temir oksidi, magniy oksidi va boshqalar xam buladi. Giltuproq sement ishlab chiqarish uchun zarur xom ashyo materiallarda qumtuproq muayyan miqdorda (6 – 8% gacha) bo`lishi kerak. Temir oksididan xom ashyo aralashmada 10% dan ortiq bo`lmasligi kerak.

Xom ashyo materiallarini kuydirish uchun konstruksiyasi xar xil issiqlik apparatlari ishlatiladi. Xom ashyo erib kesaklashgunicha yoki batamom erigunicha kuydirilishi mumkin. Erib kasaklashgunicha kuydirish uchun aylanma yoki shaxtali pechlar ishlatiladi. Yokilgi sifatida gaz yoki sement kuldan ifloslanmasligi uchun kam kulli ko`mir ishlatiladi.

Xom ashyo materiallarini kuydirish uchun konstruksiyasi xar xil issiqlik apparatlari ishlatiladi. Xom ashyo erib kesaklashgunicha yoki batamom erigunicha kuydirilishi mumkin. Erib kasaklashgunicha kuydirish uchun aylanma yoki shaxtali pechlar ishlatiladi. Yokilgi sifatida gaz yoki sement kuldan ifloslanmasligi uchun kam kulli ko`mir ishlatiladi.

Batamom erigunicha kuydirish uchun vagrankalar, elektr va domna pechlaridan foydalaniladi. Domna pechlarda bir yo`la ikki xil maksulot – cho`yan va giltuproq sement klinkeri olinadi (klinker pechdan faqat muayyan kimyoviy tarkibli shlak xolida olinadi).