Termiz davlat unversiteti Tabiiy fanlar fakulteti

Termiz davlat unversiteti

Tabiiy fanlar fakulteti

Biologiya ta'lim yo'nalishi

3 -kurs 220 guruh talabasi

Xudoyqulova Ranoning

Satsiyal-iqtisodiy kartografiya fanidan

Tayorlagan Taqdimoti

Mavzu : Kartogarfik shriftlar

Reja:

1.Sotsial-iqtisodiy kartalarni tasvirlash usullari

2.Har xil usullarni qoshib tasvirlash

3.Kartada ishlatiladigan shkalalarni ishlab chiqish

Bu usulda kartalardagi hamma voqea va xodisalar belgilar bilan korsatiladi (3.9-rasm). Topografik va obzor topografik kartalarda esa belgilar faqat sifat korsatkichlarni tasvirlab miqdor korsatkichlarini ifodalay olma edi. CHunonchi, topografik kartada un zavodining ornigina emas, uni ishlab chiqaradigan mahsulotini salmogi (tonna yoki pul xisobida), undagi ishlayotgan ishchilar soni, maxsulotni tarkibi ham korsatilishi mumkin.

Geometrik belgilardan sodda shakllar (aylana, kvadrat, tortburchak, uchburchak, kub, romb, sektor, paralelogram va boshqalar) tanlanadi. CHizish va esda saqlash hamda taqqoslash oson bolgani uchun bu usul kartografiyada juda keng qollaniladi. Oddiy geometrik belgilar uncha kop bolmagani uchun ularni turli ranglarga boyab, shtrixlar bilan va ichiga xar xil shakllar tushirib sonini kopaytirish mumkin

Orta yoki oliy oquv yurtlari kartalarini yoxud ilmiy malumotnoma tipidagi kartalarni tuzishda belgilarning bir xil shakllarini ishlatish togri emas, chunki obektlarning eng kichik va eng katta korsatkichlar orasidagi farq katta bolsa belgilardan foydalanish qiyinlashadi. SHuning uchun voqea va xodisalar absolyut (mutlaq) nisbiy miqdorga tasvirlanadi. Absolyut korsatkichlar belgining uzunlik, maydon va xajm olchamlarida berilishi mumkin. Korsatkichlar uzunlik olchamida berilsa, uni oqish va taqqoslash oson, yani olchagich yoki chizgich bilan aniqlab masshtab asosiga kopaytirilsa, korsatkichning miqdori malum boladi.

Sifatli va miqdorli rang usullari

Kartalarda tasvirlanayotgan voqea va hodisalarning sifat korsatkichlarini rang yoki shtrix chiziqlar bilan tasvirlanishiga sifatli rang usuli deb yuritiladi (3.15-rasm).

Bu usul maydonlarni turli xusususiyatlariga kora bir-biridan farq qilishga asoslanadi. Masalan, Ozbekiston geografik atlasidagi (1999) Ozbekistonning siyosiy-mamuriy kartasida har xil ranglar bilan viloyatlar va Qoraqalpogistonni bir-birlaridan mamuriy korinishi boyicha ajratib korsatilgan.