Nutq o’zining har ikki shaklida ham so’zlovchi o’z oldiga qo’ygan ma’noni ifodalashi shart. Olim yozadi: «So’ngra so’z mana shu ikki qismda (nasr va nazmda) ham so’zlovchi maqsad qilgan ma’nodan iborat bo’lib qoladi». Nasriy va nazmiy nutqda mazmun (ma’no) bor yoki yo’qligini bilish tuzilgan gaplarni birbiri bilan qiyoslash orqali aniqlanadi. Bu vazifani mantiq fani o’z bo’yniga oladi. «Xullas, yaxshi nutq tuzish uchun nahv, aruz, mantiq fanlari hamkorligidan foydalaning zarur bo’ladi. Ularning birortasiga ham ahamiyat bermaslik, bulardan birining qoidasining buzilishi, qolgan ikkitasiga ta’sir qilmay iloji yo’q». Bu vazifani mantiq fani o’z bo’yniga oladi. «Xullas, yaxshi nutq tuzish uchun nahv, aruz, mantiq fanlari hamkorligidan foydalaning zarur bo’ladi. Ularning birortasiga ham ahamiyat bermaslik, bulardan birining qoidasining buzilishi, qolgan ikkitasiga ta’sir qilmay iloji yo’q». Nutqning to’g’riligi, aniqligi, mantiqiyligi, sofligi, ta’sirchanligi, jo’yaliligi, boyligi, ifodaviyligi, sod aligi qisqaligini talab etuvchi omillar uning sifatini tashkil etadi.Bularni nutqda to’g’ri qo’llay bilmagan notiq yutqazadi. Nutq paytida notiq bilan tinglovchilar o’rtasida bir-birini tushunishi va yaqinlik ancha jonli bo’lishi lozim. Notiq o’zini tutishi, xarakteri, so’zlashi, fikr yuritishi bilan tinglovchini o’ziga qaratishi lozim. Notiq o’zining so’zi bilan tinglovchini o’ziga jalb qilishi tinglovchida qayta uchrashish ishtiyoqini uyg’otish bilan xayrlashish notiq muvaffaqiyatining garovidir. Notiqlik-san’atning eng qadimiy turlaridan biridir.Ko’plab fanlarning beshigi bo’lgan qadimgi Yunoniston notiqlik san’ati sohasida ham jahon madaniyati tarixining eng yorqin sahifalarini yaratdi.Notiqlik san’ati haqidagi ilk malumotlarni Gomerning < Iliada> va nomli dostonlaridan olish mumkin. Notiqlik-san’atning eng qadimiy turlaridan biridir.Ko’plab fanlarning beshigi bo’lgan qadimgi Yunoniston notiqlik san’ati sohasida ham jahon madaniyati tarixining eng yorqin sahifalarini yaratdi.Notiqlik san’ati haqidagi ilk malumotlarni Gomerning < Iliada> va nomli dostonlaridan olish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
