Termodinamikaning birinchi qonuni

Termodinamikaning birinchi qonuni

61 ta til

• 
  Maqola
  
• 
  Munozara
  

lotin/кирилл

• 
  
• 
  
• 
  

• 
  Mutolaa
  
• 
  Tahrirlash
  
• 
  Manbasini tahrirlash
  
• 
  Tarix
  

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
'Termodinamikaning birinchi qonuni - energiyaning saqlanish qonunining termodinamik jarayonlarga moslashtirilgan versiyasi bo'lib, energiya uzatishning uch turini ajratadi: issiqlik, termodinamik ish va moddaning o'tkazilishi bilan bog'liq bo'lgan energiya va ularni funktsiya bilan bog'laydi va bu holati, ichki energiya deb ataladi.
Moddani o'tkazmasdan sodir bo'ladigan termodinamik jarayonning birinchi qonuni ko'pincha^[1] sifatida ifodalanadi.
{\displaystyle \Delta U=Q-W}  ,
bu qayerda {\displaystyle \Delta U}  yopiq tizimning ichki energiyasining o'zgarishini bildiradi, {\displaystyle Q}  tizimga issiqlik sifatida berilgan energiya miqdorini bildiradi va {\displaystyle W}  tizimning uning atrofida bajargan termodinamik ish hajmini bildiradi. Ekvivalent shundan iboratki, birinchi turdagi doimiy harakat mashinalari mumkin emas; ish {\displaystyle W}  uning atrofidagi tizim tomonidan amalga oshiriladigan narsa tizimning ichki energiyasini talab qiladi {\displaystyle U}  kamayadi yoki iste'mol qilinadi, shuning uchun bu ish natijasida yo'qolgan ichki energiya miqdori issiqlik sifatida qayta ta'minlanishi kerak {\displaystyle Q}  tashqi energiya manbai yoki tizimda ishlaydigan tashqi mashina tomonidan ish sifatida (shunday qilib {\displaystyle U}  tiklanadi) tizimning uzluksiz ishlashi uchun.
TERMODINAMIKANING II - QONUNI
Termodinamikada muvozanatli va qaytuvchan jarayonlar katta rol o’ynaydi. SHu sababli bunday jarayonlar bilan tanishamiz. Agar 1 - holatdan 2 - holatga o’tgan sistema uchun 2 - holatdan 1 - holatga shunday o’tish jarayoni mavjud bo’lsa-ki, bunda sistema birinchi jarayonning barcha holatlari orqali teskari tartibda o’tib dastlabki holatiga qaytsa va bunda sistemada ham, atrof muhitda ham, hech qanday o’zgarish alomati qolmasa, sistemaning bunday o’tish jarayoni qaytar jarayon bo’ladi. Aks holda yshbu jarayon qaytmas jarayon bo’lib qoladi. Umuman, tabiatda qaytar jarayonlar yo’q. Real jarayonlarning hammasi qaytmas bo’ladi. Qaytar jarayon — bu ideallashgan tushunchadir. Masalan, matematik mayatnikning ishqalanishsiz tebranadi deb faraz etsak, bu qaytar jarayonga misol bo’la oladi. Har qanday muvozanatli jarayon qaytuvchan bo’ladi. Misol uchun gaz c₁ holatdan s₂ holatga o’tishi uchun uni kengaytirsak, so’ng uni yana siqib dastlabki holatga qaytarsak, va uni R, V grafigida tasvirlasak, yopiq egri chiziqni olamiz. Bunday jarayonni aylanma jarayon, ya’ni sikl deyiladi. Sikllar to’g’ri va teskari bo’ladi. To’g’ri siklda kengayish va siqish jarayonlari orasidagi issiqlik miqdorining ayirmasi hisobiga gaz tashqi kuchlarga qarshi ish bajaradi. Bunday siklda ishlaydigan mashinalar issiqlik mashinasi deyiladi va ular uchun foydali ish koeffitsienti  shunday bo’ladi:

, (7.1)
bu yerda Q₁- isitkichdan olingan va Q₂ — sovutkichga berilgan issiqlik miqdorlari.
Aks holdagi jarayonni teskari sikl deyiladi. Teskari siklda ishlaydigan mashinalari sovutkich mashinalari deyiladi.
Biz ko’rgan jarayonlar termodinamikaning 2-qonuni bilan tavsiflanadi. Termodinamikaning 2-qonuni ta’rifini har xil olimlar turlicha berganlar, lekin ularning fizik ma’nosi bir xildir. Bu qonun ta’rif