Termoelektr hodisalar Reja

Kontakt potensallar farqi

• 
  1797 yilda A.Volta ikki metall o’zaro kontaktlashsa, ulardan biri musbat ikkinchisi esa manfly zaryadlanishini aniqladi. Natijada metallar orasida kontakt potentsiallar farqi deb yuritiluvchi potentsiallar farqi vujudga keladi. Agar Al, Zn, Sn, Pb, Sb, Bi, Hg, Fe, Си, Ag, Au, Pt, Pd kabi metallar, ko’rsatilgan ketma- ketlikda kontaktlashtirilsa. unda bar bir metall o’zidan keyingi istalgan metall bilan musbat zaryad namoyon etib kontaktlashadi. Bu qatorniVolta qatori deb yuritiladi. Volta tajribaga tayanib quyidagi ikki qonunni aniqladi:Kontakt potentsiallari farqi о’zaro tegishuvchi metallami faqat ximiyaviy tarkibiga va temperaturasiga bog’liq bo‘ladi.
  

Uzatuvchi termoelektrod simlari.

• 
  О’zaro ketma-ket ulangan bir xil temperaturali turli о’tkazgicblardan tasbkil topuvchi tizimning kontakt potentsiallari ayirmasi oraliq о’tkazgichlarning ximiyaviy tarkibiga bog’liq emas, balki faqatgina ikki chetdagi metallarning bevosita ulanishidan hosil bo’luvchi kontakt potentsiallar ayirmasigagina teng bo’ladi. Turli metallarda chiqish ishining turlicha bo’lishi buning birinchi bosh sababi hisoblanadi. Elektronlarning, chiqish ishi kichik bo’lgan metalldan chiqish ishi katta bo’lgan metallga o’tishi oson bo’lgani uchun birinchi metall musbat, ikkinchisi esa manfiy zaryadlanib qoladi. Ularning chegarasida-ichida kuchli elektr maydoni bo’lgan, turli ishorali zaryadlarning qo’sh qatlami hosil bo’ladi. Bu maydon elaktronlarning bundan buyon, birinchi metalldan ikkinchisiga o’tishiga to’sqinlik qilib, teskari jarayonga esa yordamlasha boshlaydi.
  
• 
  Natijada bu ikki jarayon orasida dinamik muvozanat yuzaga keladi, qo’sh qatlam orasidagi kuchlanganlik (potentsiallar farqi) o’zining maksimal qiymatiga erishadi.
  

6.6-rasm

Uzatuvchi termoelektrod simlari.

• 
  Pel’t’e effekti. Frantsuz fizigi J. Pel’t’e tomonidan 1834 yilda kashf etilgan. Bu effekt quyidagicha ta’riflanadi:Turli metall yoki yarim о ‘tkazgichlar kontaktlaridan elektr toki о ‘tsa, tokning yo’nalishiga bog’liq ravishda shu konaktda issiqlik yutiladi va yoki ajraladi. Bu issiqlik miqdori quyidagi formula bilan ainqlanadi.
  
• 
  Q =П∙I∙t. Bunda П-Pel’t’e koeffitsienti, I-tok kuchi va t-tokning o’tib turish vaqti. Pel’t’e hodisasi quyidagicha tushuntiriladi. Agar zaryad tashuvchilar ikki metall kontaktidan o’tib, kichik energiyali (chiqish ishi nisbatan katta) metallga tushsa, ortiqcha energiyani kristall panjaraga beradi, natijada kontakt qiziydi. Aks holda energiya yutiladi.
  

Uzatuvchi termoelektrod simlari.

• 
  Tomson effekti.Termodinamika mulohazalari asosida Vilyam Tomson (Kelvin) 1856 yilda uzunligi bo’yicha temperature gradienti bo’lgan o’tkazgichdan tok о ‘tganda Pel’t’e issiqligiga о’xshash issiqlik ajralishi va yoki yutilishi kerak degan fikrni ilgari surdi. Bu gipoteza tajribada tasdiqlanib, Tomson effekti nomini oldi. Uning matematik ifodasi quyidagicha:
  

E`tiboringiz uchun rahmat!

http://fayllar.org