Термометрдаги типик звеноларда борадиган қонуниятларни тушуниб олиш, структурасини соддалаштиришни мисолларда кўриш, ўлчаш асбобини хусусиятларини машинали эксперимент ёрдамида ўрганиш

Газли манометрик термометрларда сезувчи элемент сифатида термабаллон 1, босим узатувчи элемент сифатида капилляр трубка 2, ўлчов ўзгарткич элементи сифатида манометрик пружина 3 (Бурдон трубаси), ўлчов ўзгарткич механизми 4 ва ўлчаш натижаларини кўрсатувчи элемент сифатида стрелка 5 ҳамда шкала 6 дан фойдаланилади.
Термобаллон харорати ўлчаниши керак бўлган муҳитга киритилади. Шунда муҳит хароратига мувофиқ, герметик ҳажм (термобаллон, капилляр-най, (Бурдон тру­баси), сильфонли мембрана ва бошқалар) ичида­ги газ, суюклик ёки буғ босими ўзгаради. Бу ўзгариш миқдори стрелка юрадиган ўлчаш шкаласидан аниқланади.
Газли манометрик термометрларда герме­тик ҳажм азот ёки гелий билан тўлдирилган бўлади. Бу газларнинг иссиқликдан кенгайиш коэффициенти идеал газларникига яқин бўлганлиги туфайли газли манометрик термометр-ларнинг характеристикаси Р() тўғри чизиқли, ўлчаш шкаласи эса бир текис бўлади. Газли манометрик термометрлар 600°С гача хароратни ўлчашга мўлжалланади.
Манометрик термометрларнинг ўлчаш аниқлигига ташқи босим ва ташқи муҳит хароратининг ўзгариши сезиларли таъсир қилиши мумкин.


1 – расм. Манометрик термометр. 1-термобаллон, 2 – капилляр- най, 3-Бурдон трубкаси, 4-ричаг системаси, 5-стрелка, 6-шкала.

Ташқи босим ўзгаришининг ўлчаш аниқлигига таъсирини камайтириш ёки йўқ қилиш учун герметик ҳажм (1, 2, 3) га газ бошланғич босим Р0 билан тўлдирилади. Бошлангич босим Р₀ миқдорини ҳисоблаб топиш учун харорат ўзгариши билан босим ўзгариши орасидаги боғланишдан фойдаланилади:

Р = Р - Р0 = Р0( - 0) (1)

бундан
Р0 = Р/( - 0)

бу ерда  =1/273.15 – газнинг термик кенгайиш коэффициенти,
 – хароратнинг юқори қиймати;
0 – бошланғич ташқи муҳит хароратниинг қиймати +20° С;
Р₀ – герметик ҳажм ичидаги газнинг 0 градусдагидаги бошланғич босими. Бошланғич газ босими миқдори ўлчанадиган хароратнинг катталигига қараб аниқланади.
Ташқи муҳит хароратининг ўзгариши билан боғлиқ бўлган хароратни ўлчашдаги хатолик қийматининг асосий қисми капилляр трубка туфайли вужудга келади, чунки унинг ички диаметри 0,2. . . 0,5 мм, узунлиги 1 ... 60 м гача оралиқда ташқи муҳит таъсирида бўлиши бунга сабаб бўлади. Капилляр трубканинг ўлчашга киритадиган бу хатолигини

=Vк/Vб(к-0) (2)

формула бўйича аниқлаш мумкин, бу ерда V_к – капилляр трубка
ҳажми, Vб – термобаллон ҳажми, _К – капилляр трубка жойлашган ташқи муҳит харорати °С.
Термобаллон ҳажми кўпинча термобаллон – капилляр трубка ва термометрик пружина умумий ҳажмининг 90 фоизини ташкил қилади.
Манометрик термометрларнинг қўлланилишига чекланиш киритадиган камчиликлари сифатида ўлчов асбобининг инерционлиги ва термобаллон ўлчамларининг катгалигини кўрсатиш мумкин.