Pa`n
babı
|
Pa`n bo`limi
|
Qıyınlıq da`rejesi
|
Test sorawlari
|
Duris juwap
|
1-al`ternativ juwap
|
2-al`ternativ juwap
|
3-al`ternativ juwap
|
1
|
1
|
3
|
Soda (natriy karbonat) qadimgi davrlardan ma'lum bo'lgan. O’sha paytlarda soda qanday usulda olingan ?
|
* Soda dengiz o'simliklar ko'llari va tabiy sodaviy ko'llardan olingan.
|
tabiy sodaviy ko'llardan
|
amiakdan
|
natriy sulfat
|
|
|
|
Nechanchi yilda frantsuz olimi Leblan sanoatda kuyidagi usul bo'yicha soda ishlab chiqarishni taklif etgan:
2NaClH2SO4Na2SO42HCl
Na2SO4 + CuCO32C Na2CO3CuSCO2
|
*1775
|
1755
|
1805
|
1820
|
|
|
|
1865 yilda bel'giyali muxandis Sol've soda ishlab chikarishning ammiakli usulini amalga oshirgan: NaCl NH3 CO2 H2O NaHCO3 NH4Cl
2NaHCO3 Na2CO3 + CO2
|
*1865
|
1855
|
1845
|
1835
|
|
|
|
Leblan usuliga nisbatan Sol've usuli qanday ijobiy tomonlari bor:
|
* Hamma javoblar to’g’ri
|
Mexnat sharoitlari yaxshilanishi va ish kuchi kam sarflanishi
|
Elektroenergiya va yokilgilarning kamrok sarflanishi
|
Maxsulotning sifati yuqori, toza soda xosil bo'ladi.
Ishlab chikrish jarayoninging uzliksizligi
|
|
|
|
Rossiyada sodani qanday tabiiy rudadan olish usuli mavjud. Bu ruda tarkibida ((3Na2OK2O4Al2O39SiO2), undan alyuminiy oksid, potash va tsement maxsulotlari xam ishlab chiqariladi.
|
* nefelin
|
Neft ruda
|
Temir rudasi
|
hamma javob to’g’ri ushbu rudalar hammasidan olish mumkin
|
|
|
|
Xozirgi kunda jaxon bo'yicha necha mln. t dan ortiq soda ishlab chiqarilmoqda.
|
*30
|
40
|
50
|
60
|
|
|
|
O'zbekiston Respublikasida bir yilda qancha tn miqdorida sodaga talab bor.
|
*120000
|
130000
|
140000
|
150000
|
|
|
|
Soda xalq xo'jaligigining qanday soxalarida qo'llaniladi:
|
*Hamma javob to’g’ri
|
Rangli metallurgiyada;
Oziq-ovqat, tsellyuloza, qog'oz sanoatida
|
Neft kimyo va neftni qayta ishlash sanoatida;
Meditsina sanoatida;
Elektrotexnika sanoatida;
|
Kimyo sanoatida (fenol, bo'yoq moddalar ishlab chiqarish uchun);
Shisha ishlab chiqarish sanoatida;
|
|
|
|
O'zbekiston Respublikasini xal xo'jaligi uchun sodaga talab katta bo'lmoqda. Xozirgi kunda soda xorijiy davlatlardan katta miqdordagi valyuta bilan inport qilinadi. Shuning uchun qayerda soda zavodi faoliyot yuritmoqda.
|
*Qoraqolpog'iston Respublikasi Qo'ng'irot shaxrida
|
Fargona soda zavodi
|
Qarshi soda zavodi
|
Samarqand soda zavodi
|
|
|
|
Qoraqolpog'iston Respublikasi Qo'ng'irot shaxrida soda zavodida asosiy sexlari nechta
|
*8
|
7
|
6
|
5
|
|
|
|
Qoraqolpog'iston Respublikasi Qo'ng'irot soda zavod sodani qanday usulda ishlab chiqaradi
|
*Sol've
|
Leblan
|
Nefelin rudasidan
|
Barcha usuldan foydalaniladi
|
|
|
|
Sol've usulda sodani ammoniy gidrokarbonat orqali olinadi. To’gri formulani korsating.
|
*NH4HCO3 + NaCl = NaHCO3+NH4Cl
|
NH4HCO3 + CaCl = CaHCO3+NH4Cl
|
NH4HCO3 + NaCl = NaHCO3+NH4Cl + H2O
|
NH4HCO3 + NaCl = NaHCO3+NH4Cl + HCl
|
|
|
|
Soda zavodlarida ammoniy gidrokarbonat NaCl suv eritmasi, qanday gazlardan gazlaridan olinadi:
|
*NH3 va SO2
|
NH3
|
SO2
|
CO2
|
|
|
|
NaCl + NH3 + CO2 + H2O = NaHCO3 + NH4Cl
Ushbu reaktsiya 2 ta pog'onada o'tkaziladi. Birinchi pog'onada absorbtsiya va ikkinchi pog'onada qanday jarayon o'tkaziladi.
|
* karbonizatsiya
|
Choktirish
|
desorbsiya
|
fil'tratsiya
|
|
|
|
Karbonizatsiya jarayonida cho'kmaga tushgan NaHCO3 qanday usul bilan ajaratiladi va keyin bosqichda parchalash natijasida soda olinadi:
2 NaHCO3 Na2CO3 + CO2 (3)
|
* fil'tratsiya
|
Karbonizatsiya
|
Adsorbsiya
|
choktirish
|
|
|
|
Soda olishda parchalash temperaturasi necha 0C tashkil qiladi
|
* fil'tratsiya
|
Karbonizatsiya
|
Adsorbsiya
|
choktirish
|
|
|
|
Soda olishda parchalash temperaturasi necha 0C tashkil qiladi
|
*160-1800C
|
120-2200C
|
90-1600C
|
110-1700C
|
|
|
|
2NH4Cl + Ca(OH)2 2NH3 + 2H2O + CaCl2
Reaksiyadan keyin CaCl2 qanday vazifalarda ishlatiladi
|
* chiqindi sifatida maxsus yig'indilarda saqlanadi
|
Keyingi bosqichlarda qaytadan foydalinadi
|
Suv havzalariga oqiziladi
|
|
|
|
|
Kal'tsiy gidrooksid olish uchun zarur bo'lgan CaO karbonat xomashyosidan olinadi (oxak toshi).Formulasin ko’rsating
|
*СаСО3 СаО + СО2
|
MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
|
CaCl2 + Ca(OH)2 → Ca(OH)2 + CaCl2
|
|
|
|
|
CO2 gaz karbonizatsiya bo'limiga yuboriladi, CaO dan kal'tsiy gidrooksid olinadi. Formulasin ko’rsating
|
*СаО + Н2О Са(ОН)2
|
CaCl2 + Ca(OH)2 → Ca(OH)2 + CaCl2
|
MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
|
СаСО3 СаО + СО2
|
|
|
|
Barcha soda zavodlarida NaCl suv eritmasi Na2CO3 va Sa(ON)2 yordamlarida qanday ionlardan tozalanadi
MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
CaCl2 + Na2SO4 → CaCO3 + 2NaCl
|
*Ca va Mg
|
Ca va Mg
|
Ca va Na
|
Ca va Al
|
|
|
|
Barcha soda zavodlarida NaCl suv eritmasi Na2CO3 va Ca(ON)2 yordamlarida Ca va Mg ionlaridan tozalanadi.
Formulasin korsating
|
*MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
CaCl2 + Na2SO4 → CaCO3 + 2NaCl
|
MgCl2 +H20 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
CaCl2 + Na2SO4 → CaCO3 + 2NaCl
|
MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + NaCl2
CaCl2 + Na2SO4 → CaCO3 + 2NaCl
|
MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
CaCl2 +H2O Na2SO4 → CaCO3 + 2NaCl
|
|
|
|
Barcha soda zavodlarida NaCl suv eritmasi Na2CO3 va Ca(ON)2 yordamlarida qanday ionlaridan tozalanadi.
MgCl2 + Ca(OH)2 → Mg(OH)2 + CaCl2
CaCl2 + Na2SO4 → CaCO3 + 2NaCl
|
* Ca va Mg
|
Ca va Na
|
Na va Mg
|
Ca va HCl
|
|
|
|
Birlamchi rassolning tarkibida kal'tsiy va magniy tuzlari mavjud. Agarda ulardan rassol tozalanmasa, cho'kmaga kuyidagi yaxshi erimaydigan qanday birikmalar tushishi mumkin:
|
*hamma javob to’g’ri
|
CaCO3, Mg(OH)2,
|
NaClNa2CO3MgCO3
|
(NH4)2CO3MgCO3
|
|
|
|
Birlamchi rassolning tarkibida kal'tsiy va magniy tuzlari mavjud. Agarda ulardan rassol tozalanmasa, cho'kmaga kuyidagi yaxshi erimaydigan birikmalar tushishi mumkin: CaCO3, Mg(OH)2, NaClNa2CO3MgCO3, (NH4)2CO3MgCO3.
Bu birikmalar qanday ziyon taraflari bor ?
|
*apparatura, trubaalarda tiqilishi mumkin va tayyor maxsulotning sifatini pasaytiradi
|
trubaalarda tiqilishi mumkin
|
apparaturalar zanglaydi
|
mahsulot sifati pasayadi
|
|
|
|
Rassolni kal'tsiy tuzlaridan tazolash uchun nima qo'llaniladi ?
|
*Soda
|
Suv
|
Xlor
|
kal'tsiy gidrooksid
|
|
|
|
Rassolni kal'tsiy tuzlaridan tazolash uchun soda qo'llaniladi, magniy tuzlari uchun nima ishlatiladi
|
* kal'tsiy gidrooksid
|
soda
|
Xlor
|
kal'tsiy gidrooksid
|
|
|
|
Tozalashning yuqori darajasini berilayotgan reagentlarning miqdori juda xam oz ortiqchaligi bO'lishi kerak. Shuning uchun reagentlarning dozirovkasi aniq bO'lishi lozim. SO42- ionlari rassolda natriy sul'fat tuzi xolida qoladi.
Formulasin korsating
|
*CaSO4 + Na2CO3 Na2SO4 + CaCO3
|
CaSO4 + H20 + Na2CO3 Na2SO4 + CaCO3
|
CaSO4 + H20+HCl + Na2CO3 Na2SO4 + CaCO3 + Hcl
|
CaSO4 + HCl + Na2CO3 Na2SO4 + CaCO3 + NaCl
|
|
|
|
Sul'fat ionlari distillyatsiya jarayonida jarayonlar normal o'tish uchun halaqit beradi, chunki kal'tsiy sul'fat tuzi …….
Gapni to’liqtiring
|
* cho'kma xosil qilish mumkin.
|
temperatura tasir etmaydi
|
bosim tasr etmaydi
|
suvda erimaydi
|
|
|
|
Rassol tazolash jarayonida cho'kmaning yuqori tezligiga erishish uchun kal'tsiy ionlarining miqdori magniy ionlariga nisbatan 3-9 marta bO'lishi kerak. Buning natijasida ………….
Gapni to’liqtiring
|
*cho'kmaning zichligi oshgan xisobiga cho'kayotgan shlamning yo'qolishlari xam kamayadi
|
cho'kmaning zichligi pasayish xisobiga cho'kayotgan shlamning yo'qolishlari xam kamayadi.
|
cho'kmaning zichligi oshgan xisobiga cho'kayotgan shlamning yo'qolishlari xam oshadi
|
cho'kmaning zichligi pasayish xisobiga cho'kayotgan shlamning yo'qolishlari xam pasayadi.
|
|
|
|
Rassol tazolash jarayonida cho'kmaning yuqori tezligiga erishish uchun kal'tsiy ionlarining miqdori magniy ionlariga nisbatan necha marta bo'lishi kerak. Buning natijasida cho'kmaning zichligi oshgan xisobiga cho'kayotgan shlamning yo'qolishlari xam kamayadi
|
*3-9
|
5-9
|
6-10
|
8-14
|
|
|
|
Tozalash jarayonida ………., ionalmashish va digidratatsiya jarayonlari tezlashadi, induktsiya davrining vaqtini kamaytiradi. Gapni to’liqtiring
|
*temperatura oshirilsa
|
temperatura kamaytirilsa
|
bosim tasir ettirilsa
|
bosim va temperatura tasir ettirilsa
|
|
|
|
Temperatura oshishi bilan rassolning yopishqoqligi kamayadi, suspenziyaning ………….
Gapni to’liqtiring
|
*cho'kish va zichlanish tezligi oshadi
|
temperatura kamaytirilsa
|
bosim tasir ettirilsa
|
bosim va temperatura tasir ettirilsa
|
|
|
|
Temperatura oshishi bilan rassolning yopishqoqligi kamayadi, suspenziyaning ………….
Gapni to’liqtiring
|
*cho'kish va zichlanish tezligi oshadi
|
cho'kish va zichlanish tezligi kamayadi
|
cho'kish kamyadi va zichlanish tezligi oshadi
|
ho'kish oshadi va zichlanish tezligi kamayadi
|
|
|
|
Ammiak absorbtsiya jarayoni uchun temperatura yuqori bo'lish kerak emas. Shuning uchun tozalash jarayonida 12-200C temperatura qo'llaniladi
|
*12-200C
|
2-400C
|
22-500C
|
30-450C
|
|
|
|
Rassolda qancha ko'p bo'lsa magniy ionlari cho'kish shuncha xam sekin o'tadi. Shuning uchun magniy ionlar ko'pligida 200C temperatura qo'llaniladi, magniy ionlar kamligida necha 0C temperatura qo'llaniladi.
|
*120C
|
240C
|
300C
|
45 0C
|
|
|
|
Aralashtirish intensivligi cho'kish kinetikasiga ta'sir qiladi. Aralashtirish tezligi oshishi bilan qattiq moddaning yuzasidagi suyuq fazaning adgezion qatlamning qalinligi kamayadi. Buning natijasida qattiq va suyuq fazalar orasida ionalmashish ……….
Gapni to’liqtiring
|
*tezligi oshadi va induktsiya davri kamayadi
|
tezligi kamayadi va induktsiya davri kamayadi
|
tezligi oshadi va induktsiya davri oshadi
|
tezligi kamayadi va induktsiya davri ham oshadi
|
|
|
|
Mg(OH)2 Va CaCO3 lar birgalikda cho'kishi zarur, ya'ni koagulyantning xosil bo'lish tezligi Ca(OH)2 xosil bo'lish tezligidan xam bO'lishi kerak emas. Mg(OH)2 tez xosil bo'lishi uchun magniy kammiqdorli rassollarni tazolashda reagentlarni qanday aralashtirish kerak. ?
|
*qizdirib
|
Bosim ostida
|
Temperaturani orttirib
|
Temperaturani kamaytirib
|
|
|
|
Rassol tozalashda cho'ktiruvchi reagentlarning yuqori kontsentratsiyalangan eritmalarini qo'llash lozim, chunki shlamning cho'kish va …….. , va induktsiya davri kamayadi. So’zlarni to’liqtiring
|
*zichlanish tezligi oshadi
|
zichlanish tezligi kaayadi
|
bosim tasiri kamayadi
|
temperatura tasiri kamayadi
|
|
|
|
Yuqori kontsentrlangan Ca(ON)2 va Na2CO3 larning qo'llanishi dozirovkani aniq qilishga qiyinchilik tug'diradi. Shuning uchun bu reagentlarning eritmalari rassolga qo'shib tayyorlanadi. Ishlab chiqarishda 22-25 n.d. Na2CO3 ning va ……. aktiv CaO ning eritmalari qo'llaniladi. So’zlarni to’liqtiring
|
*60-75 n.d
|
40-75 n.d
|
30-75 n.d
|
40-95 n.d
|
|
|
|
Ca va Mg ionlari nisbatiga qarab soda zavodlarida necha xil texnologik sxema qo'llaniladi.
|
*2
|
3
|
4
|
5
|
|
|
|
Magniy ionlarning miqdori ko'p bo'lganida tozalash jarayoni ikki ta pog'onali usulda amalga oshiriladi. Birinchi pog'onada Ca(ON)2 yordamida Mg(ON)2 cho'ktiriladi. Ikkinchi pog'onada qanday jarayon bo’ladi
|
*Na2CO3 yordamida kal'tsiy ionlari CaCO3 shaklida cho'ktiriladi.
|
Bosim tasir ettiriladi
|
Amiak yordamida kal'tsiy ionlari CaCO3 shaklida cho'ktiriladi
|
Temperature tasir ettiriladi
|
|
|
|
Ca va C oksidlari necha 0C temperaturada karbonat xomashyoni kuydirish natijasida olinadi:
СаСО3 → СаО + СО2
|
*12000C
|
*13000C
|
*11000C
|
*10000C
|
|
|
|
SO2 ning muvozanatli bosimi uning gazli fazadagi ………SaSO3 parchalanashi mumkin. So’zni to’liqtiring
|
*bosimidan yuqori bo'lsa
|
bosimidan pas bo'lsa
|
temperaturasi yuqori bo’lsa
|
temperaturasi pas bo’lsa
|
|
|
|
SO2 ning maksimal partsial bosimi ochiq gazida 40 kPa bo'lishi mumkin. Bu bosimda SaSO3 ning parchalanishi necha 0C dan boshlanadi
|
*8400C
|
7400C
|
6400C
|
10400C
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SaO ning aktivligini kamaytirmaslik uchun temperaturani necha 0C dan oshirish kerak emas
|
*12000C
|
13000C
|
11000C
|
10000C
|
|
|
|
Soda ishlab chiqarishda gaz tarkibida SO2 maksimal miqdorda bo'lishi kerak. Shuning uchun ortiqcha xavoning miqdori necha %-dan oshirilmaydi.
|
*5%
|
7%
|
2%
|
9%
|
|
|
|
MgO ammiakni regeneratsiya qilish uchun yaramaydi, chunki u SaO ga nisbatan suvda necha marta sekin eriydi.
|
*200
|
150
|
100
|
250
|
|
|
|
MgO suyuq faza xosil bo'lish ……………va shuning xisobiga o'choqning futerovkasi ishdan chiqariladi. Yuqoridagi sabablarga ko'ra MgO zarari balland deb xisoblanadi.
So’zlarni to’liqtiring
|
*temperaturasini pasaytiradi
|
temperaturasini oshiradi
|
Bosimni oshiradi
|
Hamma javob to’g’ri
|
|
|
|
Kal'tsiy gidrooksid suv bilan kal'tsiy oksid stexnometr nisbatida reaktsiyaga kirishgan natijasida olinadi:Formuani ko’rsating
|
* СаО + Н2О Са(ОН)2
|
NаО + Н2О Nа(ОН)2
|
СаО + Н2О +HCl Са(ОН)2
|
NаО + Н2О +HCl Nа(ОН)2
|
|
|
|
Kal'tsiy gidrooksid …….. bilan kal'tsiy oksid stexnometr nisbatida reaktsiyaga kirishgan natijasida olinadi. Sozlarni to’ltiring
|
*Suv
|
Xlor
|
Amiak
|
Xlor va suv
|
|
|
|
Reaktsiya tezligi oshishi bilan Sa(ON)2 ning disperslik darajasi xam oshadi. Reaktsiyaga kirayotgan suvning tezligi xam Sa(ON)2 disperslik darajasi oshib boradi. Soda zavodlarida suv qancha 0C temperatura bilan beriladi.
|
*60-800C
|
70-1300C
|
40-900C
|
30-1100C
|
|
|
|
Soda zavodlarida iloji boricha Sa(ON)2 ning kontsentratsiyasini yuqori qilib tayyorlaydilar. Ammo lekin, suspenziyaning kontsentratsiyasi uning yopishqoqligi bilan chegaralangan. Temperatura oshishi bilan suspenziyaning yopishqoqligi qanday ozgaradi
|
* kamayib boradi
|
Oshib boradi
|
Ozgarmaydi
|
|
|
|
|
Kal'tsiy gidrooksid olish texnologik sxema nechta asosiy operatsiyadan iborat:
|
*2
|
3
|
4
|
5
|
|
|
|
Kal'tsiy gidrooksid olish texnologik sxema asosiy operatsiyasi nimalardan iborat ?
|
* kal'tsiy oksid bilan issiq suv orasidagi reaktsiya va gidrooksid kal'tsiyni kuymagan karbonat xomashyo xamda erimaydigan qo'shimchalardan tozalash.
|
kal'tsiy oksid bilan issiq suv orasidagi reaktsiya
|
gidrooksid kal'tsiyni kuymagan karbonat xomashyo xamda erimaydigan qo'shimchalardan tozalash.
|
Temperatura va bosim tasir ettirish
|
|
|
|
Soda ishlab chiqarishida ammiak NCO3- ionlarini NH4HCO3 va xlor ionlarini NH4Cl moddalar shaklida boǵlaydi:
Formulasin to’ltiring
|
*NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl
|
NaCl + NH4HCO3 +HCl= NaHCO3 + NH4Cl
|
NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl + H2O
|
NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl +HCl
|
|
|
|
distillyaciya gazlari bilan 1 t sodaga x kg CO2 va 140 g suv parlari kelib tushadi, karbonizaciya gazlari bilan 70 kg CO2 va 40 kg suv parlari kelib tushadi
X ni toping
|
*260
|
120
|
410
|
160
|
|
|
|
Ammoniylash jarayonida gaz fazadagi ammiakning muvozanatli bosimini quyidagi E.Ya. Turxanning tenglamasi bo’yicha aniqlash mumkin
Bu qaysi tenglama
|
*
|
|
|
|
|
|
|
Ammiak va dioksid uglerodlardan tashqari absorbciyaga suv parlari xam kelib tushadi. Suv parining muvozanatli bosimini A.G.Belopol'skiy tenglamasi bўyicha aniqlash mumkin
|
*
|
|
|
|
|
|
|
NaCl kontsentratsiyasini kamayishiga olib keladi. NaCl kontsentratsiyasini ko'p kamaytirmaslik va absorberga issiqlik yuklamani kamaytirish uchun gazlar absorberga berilishdan oldin sovutichda (XGDS) sovutiladi. Ammo lekin, temperatura X0C dan kam bO'lgan xolda NH3, CO2 va N2O lar reaktsiya kirishib, qattiq tuzlar xosil qilishlari mumkin.
X0 C ni aniqlang
|
*550 C
|
650 C
|
450 C
|
350 C
|
|
|
|
Ishlab chiqarish sharoitida distillyatsiya sharoitida distillyatsiya jarayonini o'tkazishda sovutigichdan chiqayotgan gazning bosimi necha kPa tashkil qiladi
|
*93,1 kPa
|
83,1 kPa
|
101,1 kPa
|
74,1 kPa
|
|
|
|
gazning sovutish chegaraviy temperaturasi 520C tashkil etadi. Ishlab chiqarish sharoitida texnologik rejim tebranishi mumkin va shuning uchun temperatura X0C dan kam bO'lmaydi. Odatda 600C temperatura ushlanadi. Karbonizatsiya bo'limi talablarga ko'ra ammoniylashgan rassoldagi ammiakning kontsentratsiyasi belgilanadi
X0 C ni aniqlang
|
*550C
|
450C
|
350C
|
650C
|
|
|
|
Agarda tozalangan rassolda NaCl kontsentratsiyasi 106 n.d. tashkil etsa, distillyatsiya gazlarining suv parlari kondensatsiyasi va suyuq faza zichligi kamayishi xisobiga bu kontsentratsiya ammoniylashgan rassolda 88-90 n.d. kamayadi. Demak NH3 : NaCl = 1,1-1,15 bo'lgan xolda ammoniylashgan rassolda ammiakning kontsentratsiyasi 101-104 n.d. bo'lishi kerak.
Ishlab chiqarish sharoitida ushbu kontsentratsiya necha n.d.ni tashkil etadi
|
*100-106 n.d
|
90-116 n.d
|
80-116 n.d
|
120-146 n.d
|
|
|
|
Absorbtsiya bo'limida chiqayotgan gazlarning ammiakdan tazolanishi yuqori darajada bo'lishi lozim. Shuning uchun gazlar tazo rasol yoki minimal miqdorda ammiaga ega bo'lgan rassol bilan tazolanadi. Bundan tashqari absorbtsiya bo'limida qancha n.d. miqdorda amiaki bor rassol xosil bo'lishi kerak
|
*100-106 n.d
|
90-116 n.d
|
80-116 n.d
|
120-146 n.d
|
|
|
|
Absorbtsiya bo'limining texnologik sxemasi
Bir vaqtda ikki ta faza sovutish bilan texnologik sxemasi ko'rsatilgan. Tazolangan rassol bakga beriladi. Bakdan rassol o'zi okishi bilan yuvitgichlarga yuboriladi. Kalonnalarning ikkinchi yuvitgichiga (PGKL-2) rassolning x% tushadi, +olgan x % fil'trlarning xavo yuvitgichiga (PVFL) (2) yuboriladi.
Foizlar nisbatin aniqlang
|
* 75%; 25%
|
65%; 35%
|
* 85%; 15%
|
* 62%; 38%
|
|
|
|
Fil'tirlar xavosi yuvitgichida vakkum-fil'tr gazmolidan o'tgan xavoning tarkibidagi necha % NH3 yutiladi.
(Absorbtsiyadan keyin gazlarda kelgan ammiak yuvitgichda rassol bilan yutiladi. Karbonizatsiya bo'limidan 10% NH3 chiqayotgan gazlardan PGKL-2 da ammiak yutiladi)
|
*0,5-2,0 %
|
0,1-1,4 %
|
0,2-2,2 %
|
0,8-2,1 %
|
|
|
|
Faqat suyuq faza sovitish bilan sxemada absorberdan tashqari sovitgich joylashgan bo'lib, u birinchi absorberdan chiqqan suyuq fazani sovitadi. Bu xolda ammiak absorbtsiyasi necha ta pog'onada o'tadi ?
|
*2
|
3
|
4
|
5
|
|
|
|
Faqat suyuq faza sovitish bilan sxemada absorberdan tashqari sovitgich joylashgan bo'lib, u birinchi absorberdan chiqqan suyuq fazani sovitadi. Bu xolda ammiak absorbtsiyasi 2 ta pog'onada o'tadi. AB-1 dan keyin rassol sepiluvchan sovitgichda necha 0C temperaturagacha sovitiladi
|
* 28-32 0C
|
18-32 0C
|
28-42 0C
|
16-32 0C
|
|
|
|
Faqat suyuq faza sovitish bilan sxemada absorberdan tashqari sovitgich joylashgan bo'lib, u birinchi absorberdan chiqqan suyuq fazani sovitadi. Bu xolda ammiak absorbtsiyasi 2 ta pog'onada o'tadi. AB-2 ga rassol yanada necha 0C temperaturagacha qizdiriladi, ikkinchi marta sepiluvchan sovitgichda sovitiladi va ammoniylashgan rassolning yig'indichiga beriladi (SAR).
|
* 65-680C
|
45-780C
|
55-680C
|
65-720C
|
|
|
|
PVFL dan chiqqan gaz vakkum-nasoslar yordamida atmosferaga chiqarib yuboriladi. PGAB dan chiqqan gazlar (75% SO2) vakkum-nassoslar yordamida chiqariladi, soda o'choqlaridan chiqqan gazlar bilan PGSP yoki XGSP dan oldin aralashtiriladi. Keyin bu gaz ma'lum miqdorda o'choq tosh o'choqlari chazlari bilan aralashtiriladi, kompressiya qilinadi va kontsentrlangan gaz xolda karbonizatsiya bo'limiga kelib tushadi. PGKL-2 dan chiqqan gaz qanday maqsatda foydalinadi
|
* atmosferaga chiqarib tashlanadi.
|
Qayta ishlanadi
|
Xom ashyo sifatida sotiladi
|
Filtrlanip qayta ishlanadi
|
|
|
|
Karbonizatsiya bo'limida ammoniylashgan rassol bilan dioksid uglerod absorbtsiya qilinadi va natriy gidrokarbonat cho'ktiriladi. Bu jarayon quyidagi tenglama bo'yicha o'tadi
|
* NaCl + NH3 + CO2 + H2O = NaHCO3 + NH4Cl
|
NaCl + NH3 + HCl +CO2 + H2O = NaHCO3 + NH4Cl
|
NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl
|
NaCl + NH3 + CO2 + H2O = NaHCO3 + NH4Cl + H2O
|
|
|
|
Rc 200% bo'lganda, ya'ni 1.n.d. NH3 ga 2 n.d. SO2 to'g'ri kelgan xolda karbonat kislotaning barcha tuzlari gidrokarbonat xolda bo'ladi. Bu xolatda asosiy reaktsiyani quyidagicha yozich mumkin:
|
* NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl
|
NaCl + NH3 + CO2 + H2O = NaHCO3 + NH4Cl
|
NaCl + NH3 + CO2 + H2O = NaHCO3 + NH4Cl + H2O
|
NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl + H2O
|
|
|
|
Rc 200% bo'lganda, ya'ni 1.n.d. NH3 ga 2 n.d. SO2 to'g'ri kelgan xolda karbonat kislotaning barcha tuzlari gidrokarbonat xolda bo'ladi. Bu xolatda asosiy reaktsiyani quyidagicha yozich mumkin:
NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl
Ishlab chiqarish sharoitida sistemaning karbonizatsiya darajasi necha% ni tashkil etadi.
|
*187-199%
|
186-199%
|
177-198%
|
187-189%
|
|
|
|
NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl
Yuqoridagi reaktsiya bo'yicha moddalarning eruvchanligini kim o'rganib chiqqan?
|
* P.P.Fedot'ev
|
N.A.Butlerov
|
Mendeleyev
|
Lamanasov
|
|
|
|
Karbonizatsiya bo'limida eng muxim ko'rsatkichlarda birini aniqlang
|
* natriydan foydalanish koeffitsienti
|
Temperature barqarorligi
|
Katta bosim
|
Yuqori temperatura
|
|
|
|
Natriydan foydalanish koeffitsienti deganimiz bu nima ?
|
* qattiq fazaga cho'kib tushgan NaHCO3 ningmiqdorining boshlang'ich NaCl miqdoriga nisbati
|
Natriy sarfi
|
Natriy unumdorlik koeffitsienti
|
Natriy yoqolish koeffitsienti
|
|
|
|
Natriydan foydalanish koeffitsienti bu qattiq fazaga cho'kib tushgan NaHCO3 ningmiqdorining boshlang'ich NaCl miqdoriga nisbati:
Temperatura oshishi bilan natriydan foydalanish koeffitsienti oshib boradi. 320C temperaturada UNa maksimal miqdorga yetib boradi. Necha 0C dan temperatura oshishi bilan NaHCO3 va NH4Cl tuzlaga tuyingan eritma Xosil bo'ladi
|
*320C
|
220C
|
420C
|
520C
|
|
|
|
Temperatura oshishi bilan natriydan foydalanish koeffitsienti oshib boradi. 320C temperaturada UNa maksimal miqdorga yetib boradi. 32 0C dan temperatura oshishi bilan NaHCO3 va NH4Cl tuzlaga tuyingan eritma hosil bo'ladi . 450S temperaturada UNa ning qiymati necha % ni tashkil etadi
|
*81,6%
|
91,6%
|
71,6%
|
61,6%
|
|
|
|
Ammiakning kontsentratsiyasni oshirilishi karbonizatsiya natijasida cho'kma tushayotgan NH4HCO3 bilan chegaralangan X 0C temperaturada umumiy ammiakning umumiy xlorga nisbati birga teng.
X 0C ni aniqlang
|
* 30 0C
|
40 0C
|
50 0C
|
60 0C
|
|
|
|
NaCl + NH4HCO3 = NaHCO3 + NH4Cl
Yuqoridagi reaktsiya bo'yicha moddalarning eruvchanligini P.P.Fedot'ev o'rganib chiqqan (SO2 ning bosimi 1 at bo'lgan). Bu bosimda karbonizatsiya darajasi 200% yetmaydi va shuning uchun P.P.Fedot'ev olgan ma'lumotlar yetarli darajada aniq bo'lmagan. 450C temperaturada UNa ning qiymati 81,6% tashkil etadi ammo, P.P.Fedot'evning ma'lumotlari bo'yicha 320C temperaturada UNa ning qiymati necha % ni tashkil etadi
|
* 84%
|
74%
|
64%
|
54%
|
|
|
|
Ishlab chiqarish sharoitida UNa (natriydan foydalanish koeffitsienti) ning qiymati necha % dan oshmaydi, chunki Xosil bo'lgan eritmalar faqat chidrokarbonat to'yingan bo'ladi.
|
*75%
|
65%
|
85%
|
55%
|
|
|
|
Karbonizatsiya jarayonida X % ammiakning gaz bilan chiqib ketishi munosobati bilan bu nisbat 1,10-1,15 atrofida ushlanadi. Mumkin bo'lgan maksimal karbonizatsiya darajasiga erishish karbonizatsiya gazidagi SO2 ning kontsentratsiyasiga bog'liqdir.
X % ni aniqlang
|
*15%
|
25%
|
35%
|
45%
|
|
|
|
Karbonizatsiyaga dioksid uglerod soda va oxak tosh o'choqlaridan keladi. Soda o'choqlari gazi (85-90% SO2) to'liq karbonizatsiyaga beriladi. Bu gazga kerakli miqdorda o'choq tosh o'choqlari gazi qo'shiladi (X% SO2).
X % ni aniqlang
|
*33-40%
|
23-40%
|
23-50%
|
33-50%
|
|
|
|
Karbonizatsiya bo'limida NaHCO3 ning yirik kristallarini xosil qilish. Eng muxim masaladir. Karbonizatsiya kolonnasining unumdorligi eng sekin o'tadigan jarayonga bog'liqdir. NaHCO3 ning yirik kristallarini olish vaqtni talab qiladi. Suyuq fazaning kolonnadan o'tish vaqti kolonnaning erkin xajmiga bog'liqdir
Eng sekin o'tadigan jarayon qaysi ?
|
* Eng sekin o'tadigan jarayon deb NaHCO3 ning kristallizatsiyasini xisoblash mumkin.
|
* Eng sekin o'tadigan jarayon deb NaHCO3 ga temeratura taasir ettirish jarayon
|
* Eng sekin o'tadigan jarayon deb NaHCO3 ning filtrlanish jarayoni
|
* Eng sekin o'tadigan jarayon deb NaHCO3 ga bosim ostida rekasiya kirishtirish jarayoni
|
|
|
|
NaHCO3 kristallariga quyidagi yuqori talablar qo'yiladi: kristallar yetarli darajada yirik bo'lishlari kerak (100-200 mkm), o'lchami va shakli xam bir xil bo'lishi zarur. Bu talablarga keyingi quyidagi apparatlarning yaxshi ishlashiga bog'liq:
Bu qaysi apparatlar
|
*barcha javob to’g’ri
|
vakkum-fil'tr
|
soda uchog'i
|
tayyor maxsulotning sifati.
|
|
|
|
Dastlabki karbonizatsion kolonasiga ammonizatsiyalangan nomokop yig'uvchisida ammonizatsiyalangan nomokop va oxak tosh kuydirilgan natijasida xosil bo'lgan nacha %-li dioksid uglerod gazi
|
*32-36%
|
42-46%
|
32-42%
|
32-46%
|
|
|
|
Shu bilan birgalikda dastlabki karbonizatsion kolonnada gidrokarbonat natriy cho'kmasidan yuviladi va bu yerda nomokopning dastlabki karbonizatsion kolonnada necha 0C temperaturadagi 55-60 n.d. dioksid ugleroddan iborat gaz kolonna gazlarining birinchi yuvitgichiga yuboriladi.
|
*42-46 0C
|
32-36%
|
32-42%
|
32-46%
|
|
|
|
Fil'tratsiya bo'limiga suspenziya oximini uzluksiz kelib tushimini ta'minlash uchun karbonizatsion kolonnalar seriyalar bilan ishlaydilar. Odatda, seriyalar 4 ta kolonnadan iborat bo'lib, 3 tasi ……….kolonalar va bittasi dastlabki karbonizatsiya kolonnasi sifatida ishlatiladi
Bo’sh joyni to’ltiring
|
* cho'ktiruvchi
|
tindiruvchi
|
filtrlovchi
|
karbonizatsion
|
|
|
|
Karbonizatsiya jarayonida kimyoviy reaktsiyalar issiqlik xisobiga suspenziyaning temperaturasi necha0C gacha oshib ketadi.
|
*60-720C
|
55-720C
|
50-720C
|
65-720C
|
|
|
|
Suspenziya sovutish uchun dastlabki karbonizatsiya stadiyassida bir tonna sodaga qancha suv sarflanadi
|
*2050 m3
|
3050 m3
|
2060 m3
|
3060 m3
|
|
|
|
Karbonizatsion kolonnalar suspenziya tarkibidagi gidrokarbonat natriy ajratish uchun qanday jarayon qo'llaniladi.
|
* filtrlash
|
tindiruvchi
|
cho'ktiruvchi
|
karbonizatsion
|
|
|
|
100 kg namli natriy gidrokarbonatga sodaning maksimal nazariy chiqishi-necha kg.
|
*63 kg
|
73 kg
|
53 kg
|
43 kg
|
|
|
|
Soda ishlab chiqarish texnologiyasida qanday tipli barabanli vakkum-filtr keng qo'llanilmoqda.
|
* BS-5, 6-1, 8/1
|
BD-5, 7-1, 8/1
|
* DS-5, 6-1, 9/1
|
*DC-6, 6-1, 8/1
|
|
|
|
BS-5, 6-1, 8/1 barabanli vakkum-fil'tr nechta yacheykaga bo'linadi (taqsimlash qurilmasi bilan ta'minlangani uchun, uning yuxasida bir vaqtda bir necha jarayonlar o'tadi.)
|
*18
|
20
|
16
|
14
|
|
|
|
BS-5, 6-1, 8/1 Fil'trning barabanini o'tayotgan jarayonga ko'ra shartli ravishda nechta zonalarga bo'lish mumkin
|
*7
|
6
|
5
|
8
|
|
|
|
BS-5, 6-1, 8/1 Fil'trning barabanini o'zi filtirlash zonasi vazifasi qanday?
|
vakkum sharoitida filtirli suyuqlik baoabanga tortilib, natriy gidrokarbonat kristallari filtirlash gazmol yuzsaida ushlanib qoladilar va cho'kma xosil qiladilar;
|
natriy gidrokarbonat kristallari filtirlash gazmol yuzsaida ushlanib qoladilar va cho'kma xosil qiladilar;
|
gazmol yuzsaida ushlanib qoladilar va cho'kma xosil qiladilar;
|
Tindirish va filtrlash
|
|
|
|
Baraban vakkum-filtr unumdorligini qandayi formula bo'yicha aniqlash mumkin?
|
* Qф.л.=60FгnW
|
Qф.л.=70FгnW
|
Qф.л.=60FгnlW
|
Qф.л.=70FгnlW
|
|
|
|
Oxirgi paytda soda zavodlarida necha m2 filtrlash yuzali barabanli vakkum-filtrlar qo'llanilmoqda.
|
*32 m2
|
41 m2
|
25 m2
|
17 m2
|
|
|
|
Oxirgi paytda soda zavodlarida 32 m2 filtrlash yuzali barabanli vakkum-filtrlar konstruktsion materiali qanday ?
|
*Po'lat OX17N13MZT
|
*Temir YV17N18MFT
|
Cho’yin
YV17N18NFV
|
Choyin va po’lat ZV17N18NFG
|
|
|
|
Oxirgi paytda soda zavodlarida 32 m2 filtrlash yuzali barabanli vakkum-filtrlar unumdorligi qanday t/sut ?
|
*650 t/sut
|
550 t/sut
|
450 t/sut
|
750 t/sut
|
|
|
|
Hozirgi paytda soda zavodlarida 32 m2 filtrlash yuzali barabanli vakkum-filtrlarning filtrlash davomida yo’qolish foizi qancha ?
|
*3.5%gacha
|
2.6%gacha
|
5%gacha
|
4.2%gacha
|
|
|
|
Absorbtsiya bo'limiga bug' gaz aralashmasini yaratish va uning uzluksiz moddiy oqimini yuborish xamda filtrli suyuqlikdan to'liq dioksid uglerod va ammoniy ajratib olish jarayonlari distillyatsiya bulimining asosiy vazifalari xisoblanadi. absorbtsiya bulimiga bug'gaz aralashmasi quyidagi texnologik ko'rsatkichlar qanday ammiak miqdori (%) bilan ketadi.
|
*Ammiak miqdori 51-53 %
|
Ammiak miqdori 41-47 %
|
Ammiak miqdori 45-51 %
|
Ammiak miqdori 48-57 %
|
|
|
|
Absorbtsiya bo'limiga bug' gaz aralashmasini yaratish va uning uzluksiz moddiy oqimini yuborish xamda filtrli suyuqlikdan to'liq dioksid uglerod va ammoniy ajratib olish jarayonlari distillyatsiya bulimining asosiy vazifalari xisoblanadi. absorbtsiya bulimiga bug'gaz aralashmasi quyidagi texnologik ko'rsatkichlar qanday dioksid uglerod miqdori (%) bilan ketadi.
* Dioksid uglerod miqdori 26-28 %
|
* Dioksid uglerod miqdori 26-28 %
|
Dioksid uglerod miqdori 20-28 %
|
Dioksid uglerod miqdori 22-31 %
|
Dioksid uglerod miqdori 18-29 %
|
|
|
|
Absorbtsiya bo'limiga bug' gaz aralashmasini yaratish va uning uzluksiz moddiy oqimini yuborish xamda filtrli suyuqlikdan to'liq dioksid uglerod va ammoniy ajratib olish jarayonlari distillyatsiya bulimining asosiy vazifalari xisoblanadi. absorbtsiya bulimiga bug'gaz aralashmasi quyidagi texnologik ko'rsatkichlar qanday harorat bilan ketadi.
|
*harorat 58-60 0С
|
harorat 51-55 0С
|
harorat 48-55 0С
|
harorat 52-63 0С
|
|
|
|
Soda ishlab chiqarish zavodlarida distillyatsiya suyuqligi bug' bilan qizdiriladi. qizdirilayotgan filtrli suyuqlikning xarorati 35-400C gacha oshganida, ammoniy gidrokarbonatning parchalanishi va dioksid uglerodning ajralib chiqishi boshlanadi. Harorat necha 0C gacha ko'tarilishi bilan ammoniy karbonatning distillyatsiyasi boshlanishi kuzatiladi.
|
*65-700C
|
55-700C
|
55-800C
|
65-750C
|
|
|
|
Distillyatsiya issiqlik almashinish apparatida suyuqlik oximning xarorati necha 0C gacha oshgani uchun ammoniy karbonat parchalanishini keskin tezlashadi keyinchali eritma qaynash nuqtasigacha yaqin qizdirilgan xolda, dioksid uglerodning deyarli to'liq desorbtsiyasi kuzatiladi.
|
*80-900C
|
70-900C
|
50-900C
|
55-750C
|
|
|
|
Distillyatsiya issiqlik almashinish apparati (TDS) va distillyatsiya gazlarining kondensator sovitgichlaridan (KKDS) apparatlarida quyidagi reaktsiyalar o'tadi:
|
* (NH4)2CO3 2NH3 + CO2 + H2O -972 kDj/kg;
NH4HCO3 NH3 + CO2 + H2O -239 kDj/kg;
NaHCO3 + NH4C l NaC l+ NH4HCO3 +89 kDj/kg;
qisman, NH3(eritma) NH3(gaz) -2053 kDj/kg;
|
(NH4)2CO3 2NH3 + CO2 -972 kDj/kg;
NH4HCO3 NH3 + CO2 -239 kDj/kg;
NaHCO3 + NH4C l NaC l+ NH4HCO3 +89 kDj/kg;
qisman, NH3(eritma) NH3(gaz) -2053 kDj/kg;
|
(NH4)2CO3 2NH3 + CO2 + H2O -972 kDj/kg;
NH4HCO3 NH3 + CO2 + H2O -239 kDj/kg;
qisman, NH3(eritma) NH3(gaz) -2053 kDj/kg;
|
NH4HCO3 NH3 + CO2 + H2O -239 kDj/kg;
NaHCO3 + H2O+ NH4C l NaC l+ NH4HCO3 +89 kDj/kg;
qisman, NH3(eritma) NH3(gaz) -2053 kDj/kg;
|
|
|
|
Distillyatsiya issiqlik almashinishi apparatida filtrli suyuqlik aralashtirish apparatiga yuboriladi (aralashtirgichli reaktor). Bu yerga oxak suspenziya xam yuboriladi va buning natijasida ammoniy xloriddan ammiakning regeneratsiya jarayoni o'tkaziladi:
|
*2NH4C l+ Ca(OH)2 CaCl2 + 2NH3 + 2H2O +218 kDj/kg;
|
NH4Cl + Ca(OH)2 CaCl2 + 2NH3 + 2H2O +218 kDj/kg;
|
4NH4Cl + Ca(OH)2 CaCl2 + 2NH3 + H2O +218 kDj/kg;
|
2NH4Cl + Ca(OH)2 CaCl2 + 4NH3 + H2O +218 kDj/kg;
|
|
|
|
2NH4Cl + Ca(OH)2 CaCl2 + 2NH3 + 2H2O +218 kDj/kg;
Ushbu jarayonda xosil bo'layotgan erkin ammiak gaz fazasiga ajralib chiqadi. Bundan tashqari TDSning suyuqligida qolgan karbonat tuzlari aralashtiruvchining ichida kal'tsiy gidroksid bilan reaktsiyaga kirishadilar: Bu reaktsiya kal'tsiy gidrooksid ortiqcha sarflanishiga olib keladi.
|
*(NH4)2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2NH3 + 2H2O -17 kDj/kg;
|
Na2SO4 + CaCl2 CaSO4 + 2NaCl -264 kDj/kg;
|
2(NH4)2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2NH3 + 2H2O -17 kDj/kg;
|
4NH4Cl + Ca(OH)2 CaCl2 + 2NH3 + H2O +218 kDj/kg;
|
|
|
|
Aralashtiruvchi va distillyardan barcha o'tayotgan qo'shimcha reaktsiyalarning ichida gips xosil bulishi reaktsiya eng salbiy deb xisoblanadi, chunki gips apparat va trubauzatgichlarning ichki yuzalarida cho'kma shaklida o'tirib qoladi:
|
* Na2SO4 + CaCl2 CaSO4 + 2NaCl -264 kDj/kg;
|
(NH4)2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2NH3 + 2H2O -17 kDj/kg;
|
2NH4C l+ Ca(OH)2 CaCl2 + 2NH3 + 2H2O +218 kDj/kg;
|
4NH4C l+ Ca(OH)2 CaCl2 + 2NH3 + 4H2O +218 kDj/kg;
|
|
|
|
Soda ishlab chiqarishda Distillerda kuzatiladigan xarorat diapazonlarida kal'tsiy sul'fat ikkita kristallik modifikatsiya xosil qiladi. Harorat necha0C dan past bo'lganida ikki suvli gips (CaSO42H2O), undan yuqorida yarimsuvli gips (CaSO40,5H2O) xosil bo'ladi
|
*930C
|
840C
|
620C
|
750C
|
|
|
|
Soda ishlab chiqarishda Kristallar o'zgarishi jarayoni qattiq tuzning trubauzatgich va apparatlar davorlarida cho'kishiga olib keladi. Shuning uchun distillyatsiya jarayoni kritik xaroratdan yuqori yoki past sharoitda o'tkaziladi.
Kritik harorat necha 0 C
|
*930C
|
840C
|
620C
|
750C
|
|
|
|
Kal'tsiy sul'fat cho'kish jarayonida CaSO4 bilan o'ta tuyingan eritmalar xosil buladi. O'ta to'yinishni yo'qotish tezligi distillyatsiya qilinayotgan suyuqlik va oxakni suspenziyalar aralashish sharoitlari xamda zatravka-kristallar, ya'ni CaSO4 kristallanish markazlari mavjudligiga bog'liqdir. Odatda 30 min moboynida o'ta tuyinish necha n.d. gacha kamayadi, ya'ni o'ta to'yinish deyarli to'liq yo'qotiladi.
|
* 0,02-0,04 n.d. gacha
|
0,02-0,14 n.d. gacha
|
0,08-0,22 n.d. gacha
|
0,12-0,34 n.d. gacha
|
|
|
|
Distillyatsiya bulimiga filtrli suyuqlikdan tashqari bir necha miqdorda tarkibida erigan shaklda gidrokarbonat va karbonat natriylar iborat topgan ojiz suyuqlik kelib tushadi. qizdirilish natijasida natriy gidrokarbonat gazli dioksid uglerod ajralib chiqishi bilan dissotsiatsiya qiladi:
|
*2NaHCO3 Na2CO3 + CO2 + H2O -113 kDj/kg;
|
2NaHCO3 Na2CO3 + CO2 + H2O -128 kDj/kg;
|
2NaHCO3 Na2CO3 + CO2 + H2O -145kDj/kg;
|
2NaHCO3 Na2CO3 + CO2 + H2O -155 kDj/kg;
|
|
|
|
TDS(distillyatsiya issiqlik almashinish apparati )da suyuqlikning tarkibidagi ammoniy karbonatlar parchalanadi va Xosil bo'layotgan dioksid uglerod eritmalaridan deyarli to'liq chiqib ketadi. 95-980C gacha qizdirilgan suyuqlik oqimi TDSdan aralashtiruvchi (4) yo'llaniladi. Bu yerga 90-960C xaroratda oxakli suspenziya xam beriladi va uning tarkibida necha n.d. miqdorda faolli CaO mavjud.
|
*200-240 n.d
|
220-260 n.d
|
240-280 n.d
|
260-280 n.d
|
|
|
|
Gipsning reaktorlarda kristallanishi suspenziyalarning aralashtiruvchilarda qacha vaqt bo'lishini yetarli deb xisoblash mumkin va distiller tozalashga to'xtatilish qadar ko'proq vaqt ishlashiga imkoniyat yaratadi.
|
*40-60 min
|
50-70 min
|
30-70 min
|
20-50 min
|
|
|
|
Distiller xam orasida kontakt elementlar o'rnatilgan aloxida tsarglardan tuzilgan bo'ladi. Distillerdan yuqori temperaturada chiqqan suspenziya birinchi bug'latuvchiga keladi va undan keyin ikkinchi bug'latuvchiga o'tadi. Yirik zarrachalarni ajratish uchun bug'latuvchilardan keyin suspenziya qumajratgichga beriladi (sxemada ko'rsatimagan).
Temperaturasin aniqlang
|
*108-1550Сda
|
118-1650Сda
|
128-1450Сda
|
148-1750Сda
|
|
|
|
Kal'tsiy xlorid olinishi sxemalarida distiller suspenziyasi karbonizatsiya qilinadi va buning natijasidanecha g/l tarkibli qattiq faza xosil bo'ladi ?
* 23-28 g/l
|
* 23-28 g/l
|
20-24 g/l
|
18-26 g/l
|
16-20 g/l
|
|
|
|
Ayrim sxemalarda bug'gazli aralashma maxsus tamchiajratgich orqali distillerdan distillyatsiya issiqlik almashinish apparatiga beriladi. Aralashtiruvchidan bug'gazliaralashma distillyatsiya issiqlik almashinish apparatining pastgi tsargasiga yuboriladi va filrtli suyuqlik bilan necha gacha sovutilishi uchun distillyatsiya gazining kondensator-sovutgichiga yuboriladi ?
|
* 68-750С gacha
|
60-650С gacha
|
55-650С gacha
|
70-850С gacha
|
|
|
|
Oxirgi yillarda distillyatsiya gazining kondensator va sovutgichlar sifatida plenkali aparatlar qo'llanilishi boshlangan. Distillyatsion kolonna plenkali distillyatsion kondensatori bilan komplektatsiya qilinadi. Distillyatsiya gazining plenkali sovutgichi absorbtsion minorasiga qanday o’rnatilgan
|
*tepasi yoki yoniga o'rnatiladi.
|
pastiga yoki yuqorsiga
|
Yoniga yoki yuqorsiga
|
Faqat yon tarafiga
|
|
|
|
Disstillyatsiya bo'limida KXD dan keyin gaz harorati qanday bo’ladi ?
|
*58-60 0С
|
48-55 0С
|
48-55 0С
|
60-70 0С
|
|
|
|
Disstillyatsiya bo'limida KXDSJ (ojiz suyuqlikning kondensator-sovutgichlaridan)dan keyin gaz harorati qanday bo’ladi ?
|
*58-60 0С
|
48-55 0С
|
48-55 0С
|
60-70 0С
|
|
|
|
Distillyatsiya bo'limi texnolgik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
distillyatsiya issiqlik almashinishi
|
Suyuqlikning tashqi quyish
|
Distillyar, ikkinchi bug'latgich
|
|
|
|
Distillyatsiya bo'limi texnolgik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
yoriqlik o'lchagich
|
siquvchi bak
|
distillyatsiya kondensati
|
|
|
|
Distillyatsiya bo'limi texnolgik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
oxakli sut aralashtirgichi
|
aralashtiruvchi
|
birinchi bug'latgich
|
|
|
|
Karbonizatsiya bo'limi texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
dastlabki karbonizatsiya minorasi
|
minora gazlarning birinchi bvitgichi
|
chuktiruvi karbanizatsion minorasi
|
|
|
|
Karbonizatsiya bo'limi texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
gazlarni oxakli pechga uzatuvchi truboprovod
|
Sovutgich , Nasos
|
aralashma gazni uzatish uchun trubaprovod
|
|
|
|
Oxak suti tayyorlashning texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
latokli tamirlovchi
|
ishchi bunker
|
– kaltsiy gidroksid xosil bulish barabani
|
|
|
|
Oxak suti tayyorlashning texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
kondensator
|
yirik zarrachalar uchun sortlash baraban
|
transporter
|
|
|
|
Oxak suti tayyorlashning texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
mayda zarrachalar uchun sortlash barabani
|
shnek
|
xulli maydalash uchun sharli tegirmon
|
|
|
|
Oxak suti tayyorlashning texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
tozalanmagan kuchsiz oxakli sut aralashtirgichi
|
silkinuvchi elak
|
tozalangan kuchsiz oxatli sut aralashtirgich
|
|
|
|
Oxak suti tayyorlashning texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
chiqindi shlam aralashtirgichi
|
saralagich
|
kontsentrlangan oxakli sut aralashtirgich
|
|
|
|
Oxaktosh ishlab chiqarish texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
elektrofil'tr
|
gaz yuvgich
|
umumiy kollektor
|
|
|
|
Oxaktosh ishlab chiqarish texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
vagonetka
|
yuklovchi mexanizm
|
o'choq
|
|
|
|
Oxaktosh ishlab chiqarish texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
yuvishli transporter
|
bunker
|
tukiluvchi mexanizm
|
|
|
|
Oxakli-sodali usulda bir pog'onali xomashyo nomokobni tozalash texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
soda eritma eritmasi
|
aralshma
|
reakto
|
|
|
|
Oxakli-sodali usulda bir pog'onali xomashyo nomokobni tozalash texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
tindirgich
|
shlam yig'gich
|
ishqorlangan qilingan soda eritmasi saqlash sig'im
|
|
|
|
Oxakli-sodali usulda bir pog'onali xomashyo nomokobni tozalash texnologik sxemasi nimalardan iborat
|
*barcha javob tog’ri
|
suyultirilgan soda eritmasini saqlash uchun sig'im
|
ishqorlagich
|
suyultirilgan oxakli sut aralashtirgichi
|
|
|
|
Uzluksiz moddiy oqim shaklida ma'lum miqdorda sodaning olinishi kal'tsinatsiya bo'limining asosiy vazifasi deb xisoblanadi. Soda quyidagi asosiy texnologik kursatgichlari bilan chiqariladi:
Natriy karbonat tarkib % in aniqlang
|
* 99,2 dan kam emas
|
97,2 dan kam emas
|
96,2 dan kam emas
|
94,2 dan kam emas
|
|
|
|
Uzluksiz moddiy oqim shaklida ma'lum miqdorda sodaning olinishi kal'tsinatsiya bo'limining asosiy vazifasi deb xisoblanadi. Soda quyidagi asosiy texnologik kursatgichlari bilan chiqariladi:
NaCl xisobiga xloridlar tarkib % in aniqlang
|
* 0,5 dan ortiq emas
|
1,5 dan ortiq emas
|
2,5 dan ortiq emas
|
3,5 dan ortiq emas
|
|
|
|
Uzluksiz moddiy oqim shaklida ma'lum miqdorda sodaning olinishi kal'tsinatsiya bo'limining asosiy vazifasi deb xisoblanadi. Soda quyidagi asosiy texnologik kursatgichlari bilan chiqariladi:
To'kiluvchan zichlik, g/m3 aniqlang
|
* 0,5-0,55 g/m3
|
0,6-0,65 g/m3
|
0,7-0,75 g/m3
|
0,8-0,80 g/m3
|
|
|
|
Uzluksiz moddiy oqim shaklida ma'lum miqdorda sodaning olinishi kal'tsinatsiya bo'limining asosiy vazifasi deb xisoblanadi. Soda quyidagi asosiy texnologik kursatgichlari bilan chiqariladi:
Xarorat (returli o'choqlarda), 0 C aniqlang
|
* 140-160 0 C
|
120-180 0 C
|
140-180 0 C
|
120-160 0 C
|
|
|
|
Kal'tsinatsiya bo'limida filtrlangan va yuvilgan namli natriy gidrokarbonatning parchalanishi natijasida kal'tsinatsiyalangan soda, suvlar xosil bo'ladi va yana nima paydo bo’ladi ?
|
* uglerod dioksid
|
suv
|
Chiqindi gazlar
|
Xlor va suv
|
|
|
|
Qizdirilish natijasida quruq natriy gidrokarbonat (NaHCO3) quyidagi reaktsiya bo'yicha parchalanadi:
|
* 2NaHCO3 Na2CO3kat. + CO2g + H2Og -125,6 kDj
|
2NaHCO3 Na2CO3kat. + CO2g + H2Og -135,6 kDj
|
2NaHCO3 Na2CO3kat. + CO2g + H2Og -145,6 kDj
|
2NaHCO3 Na2CO3kat. + CO2g + H2Og -155,6 kDj
|
|
|
|
Namli natriy gidrokarbonat tarkibida suv qancha mig’dorda (%):
|
* H2O - 14-20 %
|
H2O - 14-16 %
|
H2O - 16-25 %
|
H2O - 8-20 %
|
|
|
|
Namli natriy gidrokarbonat tarkibida NaCl qancha mig’dorda %
|
*NaCl - 0,2-0,4%
|
NaCl - 0,1-0,2%
|
NaCl - 0,2-0,8%
|
NaCl - 0,3-0,7%
|
|
|
|
Termografik tadqiqotlar natijasiga ko'ra X 0C haroratga qizdirilishi natijasida tronadan kristallizatsion suv chiqib ketadi:
3(Na2CO3NaHCO32H2O)qattiq Na2CO3NaHCO3(qattiq) + 2Na2CO3(qattiq) + Н2О(g)-320,3 kDj
Qizdirish temperaturasin X ni aniqlang
|
* 111 0C
|
1300C
|
1500C
|
900C
|
|
|
|
Suv bug'i ta'sirida natriy karbonat yongil parchalnadi: To’g’ri reakiyani aniqlang
|
*2NН2CO3Na(qattiq) + 2H2O Na2CO3 (qattiq) + 2NН3(g) + СО2(g) -102,4 kDj
|
2NН2CO3Na(qattiq) + 2H2O Na2CO3 (qattiq) + 2NН3(g) + СО2(g) -202,4 kDj
|
2NН2CO3Na(qattiq) + 2H2O Na2CO3 (qattiq) + 2NН3(g) + СО2(g) -52,4 kDj
|
2NН2CO3Na(qattiq) + 2H2O Na2CO3 (qattiq) + 2NН3(g) + H2O + СО2(g) -152,4 kDj
|
|
|
|
Kal'tsinatsiya jarayoni asosan tron va qanday asosiy jarayonnan iborat ?
|
* natriy gidrokarbonatlardan soda hosil bo'lishidan
|
qizdirish
|
Bosim tasir ettirish
|
Temperaura va bosim tasir ettirish
|
|
|
|
Namli natriy gidrokarbonat tarkibidagi kristallizatsion shakldagi bo'lgan fizikaviy namlikni bog'lash uchun nazariya bo'yicha 1 kg namlikga necha kg soda berilishi zarur ?
|
*2,94 kg
|
4,94 kg
|
12,94 kg
|
22,94 kg
|
|
|
|
Soda o'chog'i yoki bug'li kaltsinatorlar normal ishlashi uchun natriy gidrokarbonat yoki kal'tsinatsiyaga kelib tushayotgan aralashmaning keltirilgan namligi necha % dan oshmagan bo'lishi zarur ?
|
* 6-8 %
|
2-6 %
|
8-14 %
|
4-1 8%
|
|
|
|
Kal'tsinatorni qizdirish uchun yuqori bosimli suv bug'i beriladi. Kal'tsinatorga berishdan oldin suv bug'i reduktsion sovutgich qurilmadan (ROU) o'tadi xamda bu yerda uning bosimi 3 MPa gacha pasaytiriladi va harorati necha 0C da bo’ladi ?
|
* 2700C
|
1800C
|
1100C
|
2000C
|
|
|
|
Vakkum-filtrdan keyin natriy gidrokarbonat tarkibida namlik miqdori necha % ni tashkil qiladi
|
*16-18%
|
4-12 %
|
8-12%
|
14-22%
|
|
|
|
Kaltsinatsiya bo'limi sxemasi nimlardan iborat ?
|
*barcha javob tog’ri
|
bug' kaltsinatori;
|
ta'mirlash aralashtiruvchisi
|
yacheykali ta'mirlagich
|
|
|
|
Kaltsinatsiya bo'limi sxemasi nimlardan iborat ?
|
*barcha javob tog’ri
|
lentali transporter
|
silkuvchi ta'mirlagich
|
teka bunker
|
|
|
|
Kaltsinatsiya bo'limi sxemasi nimlardan iborat ?
|
*barcha javob tog’ri
|
plujkali tushiruvchi
|
transporter
|
tsiklon
|
|
|
|
Kaltsinatsiya bo'limi sxemasi nimlardan iborat ?
|
*barcha javob tog’ri
|
Kaltsinatsiya gazi kollektori
|
separator
|
kondensat yig'gich
|
|
|
|
Kaltsinatsiya bo'limi sxemasi nimlardan iborat ?
|
*barcha javob tog’ri
|
markazdan qochma nasos
|
kuchsiz eritma yig'gich
|
kaltsinatsiya gazi sovutgichi
|
|
|
|
Kaltsinatsiya bo'limi sxemasi nimlardan iborat ?
|
*barcha javob tog’ri
|
reduktsiyali sovutgich qurilmasi (RSQ)
|
kaltsinatsiya gazini yuvgich
|
yuvilgan eritma sig'imi.
|
|
|
|
Ohaktoshni kuydirish qaysi pechda amalga oshiriladi?
|
*Shaxtali pech
|
Kamerali pech
|
Minora pech
|
Gazsimon pech
|
|
|
|
Ohaktoshni kuydirish uchun qanday yoqilg'idan foydalaniladi?
|
*gazsimon va qattiq
|
Yumshoq, gazsimon
|
dag’al va qattiq
|
Qattiq va suyuq
|
|
|
|
Qanday jarayonlarni amalga oshirish uchun returli yoki retursiz soda o`choqlari va bug` kalsinatorlari ishlatiladi
|
Ka*lsinasiyalash
|
filtrlash jarayoni
|
distillash jarayoni
|
chuktirish jarayoni
|
|
|
|
“Ammiakli usulda” soda ishlab chikarish necha boskichdan ibora
|
*8
|
7
|
6
|
5
|
|
|
|
Absorber kurilmasida kanday jarayon amalga oshiriladi?
|
*absorbsiya
|
Desorbsiya
|
xemosorbsiya
|
adsorbsiy
|
|
|
|
Absorbsiya jarayoni nima?
|
*Suyuq modda bilan gaz moddani yutish jarayonidir
|
Qattiq modda bilan suyuq moddani yutish holatidir
|
Qattiq modda bilan qattiq moddani yutish holatidir
|
Qattiq modda bilan gaz moddani yutish holatidir
|
|
|
|
Suvni yumshatishning kimyoviy usullari nеcha хil ?
|
*4 хil; охakli, sоdali, natrоnli, fоsfatli
|
2 хil; охakli, fоsfatli
|
3 хil; охakli, sоdali, fоsfatli
|
3 хil; охakli, sоdali, natrоnli
|
|
|
|
Suvning muvaqqat qattiqligi nima bilan хaraktеrlanadi?
|
suvda kalsiy va magniyning gidrоkarbоnatlari bоrligi bilan
|
suvda kalsiy va magniyning хlоridning bоrligi bilan
|
suvda kalsiy va magniyning karbоnatlari bоrligi bilan
|
suvda kalsiy va magniyning sulfatlari bоrligi bilan
|
|
|
|
XIX аsrning 60-chi yillаridа sоdа ishlаb chikаrishning qаysi usuli pаydо bo’lgаn
|
*Sоlve usuli
|
Bеssеmеr usuli
|
Kаupеr usuli
|
Lеblаn usuli
|
|
|
|
Suvni kоagulyasiyalash, filtrlash, chuktirish suvni mikrоblardan хam tоzalaydimi?
|
*70-80% gacha tоzalaydi
|
tоzalamaydi
|
80-90% gacha tоzalaydi
|
85-95 % gacha tоzalaydi
|
|
|
|
Absorbsiya jarayonida, gaz, apparatning qaysi qismidan beriladi?
|
*Pastidan beriladi
|
O’rtasidan yuboriladi
|
Tepasidan yuboriladi
|
Tepasi va o’rtasidan
|
|
|
|
Ichimlik suvida umumiy baktеriyalar sоni 1ml suvda qanchagacha bulishi ruхsat etiladi?
|
100 tagacha
|
90 tagacha
|
80 tagacha
|
70 tagacha
|
