Texnalogia va dizayn

O`ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI ОLIY VA O`RTA

MAХSUS TA’LIM VAZIRLIGI

AL-ХОRAZMIY NОMLI URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI

SAN’ATSHUNOSLIK FAKULTЕTI “MЕHNAT TA’LIMI” YO’NALISHI

171-GURUH TALABASI JUMANAZAROVA SOJIDANING

“TEXNALOGIA VA DIZAYN” FANIDAN

MAVZU: Elektr tokining inson organizimiga tasiri. Elektrotexnik ishlarini bajarishda xafsizlik texnikasi koidalari.

Topshirdi:		Jumanazarova S.
Qabul qildi:

Urganch-2020.
Mundarija.
I.Kirish 3

II. Asosiy kism.

1. 
   Ish o’rnini tashkil qilish sanitariya gigiyena va xavfsizlik texnikasi qoidalari 4
   
2. 
   Inson tanasini to`k turiga bog`liqligi 9
   
3. 
   Elektr tokning inson organizmiga ta’siri. 12
   
4. 
   Elektr toki ta’siriga tushgan kishiga birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish 17
   
5. 
   Elektr qurilmalarini o‘rnatishda qo‘yiladigan talablar 23
   

III. Hulosa 27

IV. Faydolanilgan adabiyotlar 28

Kirish.

Elektr tokini insonga ta`siri XVII asrning oxirgi choragida aniqlangan. Baland voltli elektr kuchlanishlarning manbaini xatarliligini birinchi bo`lib V.V.Petrov aniqlagan. Ishlab chiqarishdagi elektr jarohatlarni ancha keyin - 1863 yilda o‟zgarmas va 1883 yilda o‟zgaruvchan tokni ta‟siri yozilgan.

Sanoatda elektr energiyasidan keng ko`lamda foydalanish yo`lga qo‟yilganligi sababli elektr toki tasirida ro`y berishi mumkin bo`lgan bahtsiz xodisalar va ulardan saqlanish muhim masalalar qatoriga kirib bormoqda. Elektr toki tasirining eng xavfli tomoni shundaki, bu xavfni oldinroq sezish imkoniyati yo`q. Shuning uchun ham elektr tokini xavfiga qarshi tashkiliy va texnik choratadbirlar belgilash, to‟siq vositalari bilan ta`minlash, shaxsiy va jamoa muhofaza tizimlarini o‟rnatish nihoyatda muhim.

Umuman, elektr tokini ta‟siri faqat birgina biologik ta`sir bilan chegaralanib qolmasdan, balki elektr yoyi ta`siri, magnit maydon tasiri va statik elektr tasirlariga bo‟linadiki, bularni bilish har bir kishi uchun kerakli va zaruriy ma‟lumotlar jumlasiga kiradi. Elektr qurilmadan foydalanishda ishlayotganning xavfsizligini ta`minlamaydigan, xatto eng mukammal ijro sharoitlari vujudga keladi va maxsus himoya vositalaridan foydalanishni talab qiladi.

Masalan, kommunikatsiya apparatlari bilan ishlаsh jarayonlarida – o`chiruvchi, aloqani tiklоvchi apparatlar bilan ishlayotganda apparatlar simlarida kuchlanish paydo bo‟lish extimoli bor, shuning uchun simdan insonni izolyatsiya qiluvchi himoya vositasi (dielektrik qo‟l qoplar) yoki yerdan izolyatsiya qiluvchi (izolyatsion poyafzal, qo‟shimcha taxtacha va hokazo) vositalardan foydalanish zarur.

Ish o’rnini tashkil qilish sanitariya gigiyena va xavfsizlik texnikasi qoidalari.

Mehnatni muhofaza qilish sohasidagi davlat siyosatining asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat:

1. 
   xodimning hayoti va sog'lig'i ustuvorligini ta'minlash;
   
2. 
   mehnatni muhofaza qilish sohasidagi davlat dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish;
   
3. 
   davlat va xo'jalik boshqaruvi organlarining, mahalliy davlat hokimiyati organlarining mehnatni muhofaza qilish sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish;
   
4. 
   barcha tashkilotlar uchun mehnatni muhofaza qilish sohasidagi talablami belgilash;
   
5. 
   mehnatni muhofaza qilishga oid talablarga rioya etilishi ustidan davlat nazorati va tekshiruvini amalga oshirish; xodimlami himoya qiluvchi xavfsiz texnika, texnologiya va vositalaming ishlab chiqilishi va joriy etilishini rag'batlantirish;
   
6. 
   fan, texnika yutuqlaridan hamda mehnatni muhofaza qilish bo'yicha ilg'or milliy va xorijiy tajribadan foydalanish; ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalardan jabrlangan yoki kasb kasalligiga chalingan xodimlami ijtimoiy himoya qilish; xalqaro hamkorlikni amalga oshirish.
   

Mehnat muhofazasi bo'yicha normativ ta'minotni, O'zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi bilan birga mehnat muhofazasi bo'yicha ilmiy tasdiqlangan standartlar, qoidalar va me'yorlami tuzish va qo'llash orqali ishlab chiqarishda mehnatni ta'minlash bo'yicha zarur bo'lgan talab darajasini belgilovchi O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan amalga oshiriladi. Korxona ma'muriyati, ish beruvchi korxonada mehnat muhofazasi bo'yicha standartlar, qoidalar va me'yorlar talablarini bajarilishini ta'minlaydi.

Elektr tokidan (elektr qurilmalari, elektr uskunalari) yong'inni oldini olish xavfsizlik choralari?

- Shikastlangan yoki ximoya xususiyatini yo'qotgan izolyatsiyali elektr o'tkazgichlar va kabellardan foydalanish;

- Shikastlangan rozetkalar, rubilniklar va boshqa elektr buyumlarini ishlatish;

- Issiqlik ximoyasi moslamalarisiz, yong'inni paydo bo'lishini oldini oladigan yonmaydigan issiqlik izolyatsiyali materialli tagliklarsiz elektr uskunalarini (plitkalar, choynaklar, dazmollar) ishlatish;

- Nostandart elektr isitgich asboblarini ishlatish, yuqori kuchlanish va qisqa tutashuvdan himoyalovchi kalibrlanmagan eruvchan qo'shilmalar yoki boshqa qo'lbola apparatlardan foydalanish;

- Elektr shitlari, elektr dvigatellari va ishga tushiruvchi apparatlaf oldida yonuvchan moddalar va materiallami joylashtirish;

- Tranzit elektr simlari va kabellarini omborxonalar, hamda yong'in xavfi va portlash xavfi bor xududlar orqali o'tkazish;

- Shikastlangan rozetkalar, rubilniklar va boshqa elektr o'matish buyumlaridan foydalanish;

- Elektr lampalari va yoritgichlami qog'oz, mato va boshqa yonuvchan materiallar bilan o'rash, hamda ulardan qalpog'i echilgan holatda foydalanish;

- Yoqilgan elektr isitgichlar, televizorlar, radio qabul qilgichlar va boshqalami nazoratsiz qoldirish taqiqlanadi.

Elektr tokining kishiga qanchalik zarar yetkazishi tanadan o’tgan tokning miqdoriga bog’liq. 0, 05 amperdan ortiq tok yoki 36 voltdan ziyod kuchlanish kishi hayoti uchun xavfli . 0,1 amper va bundan ortiq tok kishini o’ldiradi.

Insonni quyidagi hollarda tok o’ldiradi:

A) elektr ustanovkasining tok o’tib turadigan qisimlariga tegilsa;

B) elektr ustanovkasining tok o’tmaydigan, lekinavariya paytida tok o’tishi favfi bo’lgan qismlariga bevosita tegilsa;

V) elektr ustanovkasining yuqori kuchlanishli tok o’tib turadigan qismlariga yaqin borilsa yoki tegilsa;

G) elektr ustanovkasining avariya vaqtida yuqori kuchlanishli tok ta’sirida bo’ladigan qismlariga yaqin borilsa.

Tok o’tishi havfini yo’qotish uchun elektr ustanovkalarining tok o’tmaydigan yoki kuchlanish ta’sirida bo’lmaydigan barcha metal qismlari yerga ulanishi lozim. Gaz tadbirni yerga ulash (zazemleniye) deyiladi. Elektr ustanovkalari quyidagicha yerga ulanadi.

1-rasm.