Texnik risk va texnik tzimlar ishonchliligi

2.4.XATARLARNI TAHLIL QILISH VA BAHOLASHNING MIQDORIY USULLARI
Investitsiyalarni boshqarish (loyihalarni boshqarish) da risklarni miqdoriy tahlil qilish dasturiy vositalardan foydalangan holda va muayyan ketma-ketlikda loyiha samaradorligini baholash natijalari asosida amalga oshiriladi. V. D. Shapirov loyihani boshqarish bo'yicha qo'llanma (Shapiro V. D. 1996) xavfni tahlil qilishning quyidagi usullarini taklif etadi .
Ikkinchidan, bozor va kredit risklarni miqdoriy bo'lishi mumkin, ularning ehtimoli aniqlash, zarar miqdori, shuningdek, individual omillar ta'sir darajasi. Operatsion xavflar yuzaga kelganda, bunday munosabatlarni o'rnatish oson emas. Shuning uchun, operatsion xavf boshqarish kamroq miqdoriy tahlil usullari foydalanadi, va, asosan, ichki nazorat tizimi va ichki infratuzilma yaratish asosida barcha bunday xavf-xatar oldini olish uchun.
Shuni esda tutingki, shaxmatchilarning ixtiyorida faqat sakkizta piyon va sakkizta raqam bor, shunga qaramay, shaxmat o'yinlari juda murakkab, ayniqsa, raqiblarning rejalari va taktik rejalarini buzish uchun har bir harakatni talab qiladi. Investitsiya o'yinlari minglab futbolchilarni o'z ichiga oladi va mumkin bo'lgan harakatlar va kombinatsiyalar soni deyarli cheksizdir. Keyingi boblarda qaerdan boshlash kerak, biz o'yinchilarning ko'pchiligi xavf darajasini oshirib, o'yinni tark etadigan qozongan vaziyatlarni topish va ulardan foydalanish uchun miqdoriy tahlil usullarini qanday qo'llashni ko'rsatamiz.
Sezuvchanlik tahlili-bu xavfning loyihaga ta'sirini tahlil qilishning miqdoriy usuli. Ushbu usul investorlarning bag'rikenglik darajasini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin.
Professional moliyaviy boshqaruv muqarrar ravishda chuqur tahlilni talab qiladi, bu esa hozirgi miqdoriy tadqiqot usullari orqali vaziyatning noaniqligini eng to'g'ri baholashga imkon beradi. xavf-xatarlarning jiddiy emasligi yoki olingan dastlabki baholarning yetarliligi sababli tahlilni davom ettirishni to‘xtatish to‘g‘risida qaror**;
** Bunday hollarda xavf-xatarni identifikatsiyalash deyilganda xavf-xatarlar tahlili yoki ularni baholash tushuniladi.
xavf-xatarlar tahlili va xavfni baholashni yanada batafsil o‘tkazish to‘g‘risida qaror;
xavf-xatarlarni kamaytirishga doir dastlabki tavsiyalarni ishlab chiqish.
4-§. Xavfni baholash
21. Xavfni baholash bosqichining asosiy vazifalari:
xavfni baholashda hisoblash-tahlil qilish usulini qo‘llash bilan O‘zbekiston Respublikasidagi me’yoriy hujjatlariga zid bo‘lmagan, barcha rasmiy hujjatlardagi bor hisoblash usullaridan foydalanishga ruxsat beriladi;
barcha ko‘ngilsiz hodisalar va ularning omillarining yuzaga kelish chastotasini aniqlash;
ko‘ngilsiz hodisalar oqibatlarini baholash;
xavf baholarini umumlashtirish.
22. Ko‘ngilsiz hodisalarning yuzaga kelish chastotasini aniqlash uchun quyidagilardan foydalanish tavsiya etiladi:
texnologik tizimning avariyaga moyilligi va ishonchliligi bo‘yicha xavfli ishlab chiqarish obyekti spetsifikasiga yoki faoliyat turiga taalluqli statistik ma’lumotlar;
“hodisalar daraxti”, “buzilishlar daraxti”ni mantiqiy tahlil qilish usullari, inson-mashina tizimida avariyalarni yuzaga kelishining imitatsiya modellari;
ushbu soha mutaxassislarining fikrlarini hisobga olish yo‘li bilan olinadigan ekspert baholari.
23. Oqibatlarni baholash insonlar, mulk va/yoki atrof-muhitga ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan ta’sirlar tahlilini o‘z ichiga oladi. Oqibatlarni baholash uchun ko‘ngilsiz hodisalar (ishlamay qolishlar, texnik qurilmalar, bino va inshootlarning buzilishi, yong‘inlar, portlashlar, zaharli moddalar chiqindilari va h.)ning fizik ta’sirlari baholanishi, xavf yuzaga kelishi ehtimoli bo‘lgan obyektlar aniqlanishi lozim. Avariyalar oqibatlarini tahlil qilishda avariya jarayonlari modellari va o‘rganilayotgan obyektlarning buzilish, shikastlanish mezonlaridan foydalanish, qo‘llanilayotgan modellarning cheklanganligini inobatga olish lozim. Shuningdek, imkon qadar oqibatlar ko‘lami va ularni yuzaga kelish chastotasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlash lozim.
24. Avariyalar xavfiga berilgan umumlashtirilgan baho (yoki xavf darajasi) xavfli ishlab chiqarish obyektida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan barcha ko‘ngilsiz hodisalarning xavf ko‘rsatkichlarini hisobga olgan holda sanoat xavfsizligi holatini aks ettirishi va quyidagilarning natijalariga asoslanishi kerak:
barcha ko‘ngilsiz hodisalar (avariya ssenariylari)ning o‘zaro ta’sirini hisobga olgan holda ularning xavf ko‘rsatkichlarini integrallashtirish;
olingan natijalarning noaniqligi va aniqligini tahlil qilish;
foydalanish sharoitlarining sanoat xavfsizligi talablari va qabul qilsa bo‘ladigan xavf mezonlariga muvofiqligini tahlil qilish.
Xavf baholarini umumlashtirishda, imkon qadar, olingan natijalarning noaniqligi va aniqligi tahlil qilinishi lozim. Xavfni baholash bilan bog‘liq ko‘plab noaniqliklar mavjud. Odatda, uskunalarning ishonchliligi va insonlarning xatolari to‘g‘risidagi ma’lumotlarning to‘liq bo‘lmasligi, qabul qilinayotgan farazlar va foydalanilayotgan avariyaviy jarayon modellariga yo‘l qo‘yish noaniqliklarning asosiy manbalari hisoblanadi. Xavfni baholash natijalarini to‘g‘ri talqin qilish uchun noaniqliklarning xususiyatini va ularning sabablarini to‘g‘ri tushunish lozim. Noaniqliklarning manbalari identifikatsiyalanishi (masalan, “inson omili”), baholanishi va natijalarda ko‘rsatilishi lozim.
5-§. Xavfni kamaytirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish
25. Xavfni kamaytirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish xavf tahlilining yakunlovchi bosqichi hisoblanadi. Tavsiyalarda xavfni baholash natijalari bo‘yicha asoslangan xavfni kamaytirish choralari ko‘rsatiladi.
26. Xavfni kamaytirishga doir chora-tadbirlar texnik va (yoki) tashkiliy xususiyatga ega bo‘lishi mumkin. Chora-tadbir turini tanlashda xavfga ta’sir ko‘rsatish choralarining amaliyligi va ishonchliligiga berilgan umumiy baho, shuningdek ularni amalga oshirish uchun sarf-xarajatlar ko‘lami hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘ladi.
27. Tashkiliy choralar xavfli ishlab chiqarish obyektidan foydalanish bosqichida xavfni kamaytirish bo‘yicha yirik texnik choralar qabul qilishda cheklagan imkoniyatlarning o‘rnini bosishi mumkin.
28. Xavfni kamaytirishga doir chora-tadbirlarni ishlab chiqishda, resurslarning cheklanishi mumkinligidan kelib chiqqan holda, birinchi navbatda sodda va eng kam sarf-xarajat talab etiladigan tavsiyalar, shuningdek istiqboldagi chora-tadbirlar ishlab chiqilishi nazarda tutilishi lozim.
29. Ko‘p hollarda xavfsizlikni ta’minlashga doir birinchi navbatdagi chora-tadbirlar, odatda, avariyalarni oldini olish chora-tadbirlari hisoblanadi. Tatbiq etish rejalashtirilayotgan xavfsizlik chora-tadbirlarini tanlashda quyidagilar ustuvorlikka ega:
a) avariya vaziyatlarining yuzaga kelish ehtimolini kamaytirishga doir chora-tadbirlar. Ularga quyidagilar kiradi:
noxush hodisalarning yuzaga kelish ehtimolini kamaytirishga doir chora-tadbirlar,
noxush hodisalarning avariya vaziyatini yuzaga keltirish ehtimolini kamaytirishga doir chora-tadbirlar;
b) avariya oqibatlarini yumshatishga doir chora-tadbirlar. Ular, o‘z navbatida, quyidagi ustuvor chora-tadbirlarni o‘z ichiga oladi:
xavfli obyektni loyihalashda ko‘zda tutiladigan chora-tadbirlar (masalan, tutib turuvchi konstruksiyalarni, qulf armaturani tanlash);
avariyadan himoyalash va nazorat tizimlariga taalluqli chora-tadbirlar (masalan, gaz analizatorlaridan foydalanish),
foydalanuvchi tashkilotning avariya oqibatlarini lokallashtirish va bartaraf etishga tayyorligi bilan bog‘liq chora-tadbirlar.
30. Xavfni kamaytirish bo‘yicha taklif etilayotgan chora-tadbirlarni asoslash va ularning samaradorligini baholash zarur bo‘lganda ularni optimallashtirishning ikkita muqobil maqsadi ko‘zda tutilishi tavsiya etiladi:
1) berilgan vositalar yordamida xavfli ishlab chiqarish obyektidan foydalanish xavfini maksimal kamayishini ta’minlash;
2) minimal sarf-xarajatlar bilan xavfni qabul qilsa bo‘ladigan darajagacha kamaytirishni ta’minlash.
ajratilgan vositalar yoki resurslarning cheklanganligi sharoitida xavfni kamaytirish bo‘yicha chora-tadbirlarning bajarishdagi ustuvorligini aniqlash uchun quyidagilar bajarilishi lozim:
belgilangan moliyalashtirish hajmlari doirasida amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan chora-tadbirlar majmuini aniqlash;
bu chora-tadbirlarni “samaradorlik-xarajatlar” ko‘rsatkichi bo‘yicha ajratish;
taklif etilayotgan chora-tadbirlarni asoslash va ularning samaradorligini baholash.
IV bob. Xavf tahlilini o‘tkazish usullari
31. Xavf tahlilini o‘tkazish usullarini tanlashda obyektning faoliyat bosqichlari (loyihalash, foydalanish va h.), tahlil maqsadlari, qabul qilsa bo‘ladigan xavf mezonlari, tahlil qilinadigan xavfli ishlab chiqarish obyektining turi va xavf-xatarning xususiyatlari, tahlilni o‘tkazish uchun resurslarning mavjudligi, bajaruvchilarning tajribasi va malakasi, zarur ma’lumotlarning mavjudligi va boshqa omillar hisobga olinishi lozim.
Masalan, xavf-xatarlarni identifikatsiyalash va xavfni dastlabki baholash bosqichida* xavfni tahlil qilish va baholashning puxta o‘ylangan tartibi, maxsus yordamchi vositalar (anketalar, blanklar, so‘rovnomalar, yo‘riqnomalar) va bajaruvchilarning amaliy tajribasiga tayanadigan sifat usullaridan foydalanish tavsiya etiladi.
* Bu bosqich xavf-xatarlar tahlili deb nomlanishi mumkin.
Amaliyotdan ma’lumki, murakkab miqdoriy usullardan foydalanish ko‘p hollarda murakkab texnik tizimlar uchun aniqligi uncha yuqori bo‘lmagan xavf ko‘rsatkichlari qiymatini beradi. Shuning uchun xavfni to‘liq miqdoriy baholash xavf-xatar manbalari yoki xavfsizlik chora-tadbirlarining turli variantlarini (masalan, obyektni joylashtirishda) taqqoslash uchun obyektning xavfsizlik darajasi to‘g‘risida xulosa tayyorlashga nisbatan samarali hisoblanadi. Shu bilan birga, xavfni miqdoriy baholash usullari barcha holatlarda juda foydali, ba’zi hollarda esa, jumladan, turli xususiyatdagi xavf-xatarlarni taqqoslash, yirik avariyalar oqibatlarini baholash va natijalar chiqarishning yagona yo‘li hisoblanadi.
Zarur ma’lumotlar bilan ta’minlash xavf tahlilini o‘tkazishning muhim shartidir. Statistik ma’lumotlarning yetarli emasligi tufayli amaliyotda miqdoriy tahlilning soddalashtirilgan usullariga asoslangan ekspert baholash va xavfni ajratish usullaridan foydalanish tavsiya etiladi. Bu yondashuvlarda ko‘rib chiqilayotgan hodisalar yoki elementlar, odatda, xavf ehtimoli kattaligi, oqibatlarning og‘irlik darajasi bo‘yicha bir nechta, masalan, xavf darajasi yuqori, oraliq, past yoki sezilarsiz bo‘lgan guruhlar (yoki toifalar, darajalar)ga ajratiladi. Bunday yondashuvda yuqori xavf darajasi (obyektning spetsifikasiga qarab) qabul qilib bo‘lmaydigan (yoki maxsus ko‘rib chiqish talab etiladigan) daraja hisoblanadi, oraliq xavf darajasi xavf darajasini kamaytirish bo‘yicha ishlar dasturi bajarilishini talab etadi, past darajani qabul qilsa bo‘ladi, sezilarsiz xavf darajasi esa umuman ko‘rib chiqilmasligi mumkin (2-ilova).
32. Xavf tahlili usullarini tanlash va qo‘llashda quyidagi talablarga rioya qilinishi tavsiya etiladi:
usul ilmiy asoslangan bo‘lishi va ko‘rib chiqilayotgan xavf-xatarlarga to‘g‘ri kelishi kerak;
usul xavf-xatarlarni yuzaga kelish shaklini yaxshi tushunish va xavfni kamaytirish yo‘llarini belgilash imkonini beruvchi natijalarni berishi kerak;
usul takroriy qo‘llaniladigan va tekshiriladigan bo‘lishi kerak.
33. Xavf-xatarlarni identifikatsiyalash bosqichida quyidagi xavf tahlili usullarining bir yoki bir nechtasidan foydalanish tavsiya etiladi:
“Agar........., nima bo‘ladi?”;
tekshiruv varaqasi;
xavf-xatar va ishlash imkoniyati tahlili;
buzilish turi va oqibatlari tahlili;
“buzilishlar daraxti” tahlili;
“hodisalar daraxti” tahlili;
mos ekvivalent usullar.
Xavf tahlili usullari to‘g‘risida qisqacha ma’lumotlar va ularni qo‘llashga doir tavsiyalar 2, 3-ilovalarda keltirilgan.
V bob. Xavf tahlili natijalarini rasmiylashtirishga qo‘yilgan talablar
34. Xavf tahlili natijalari asoslangan bo‘lishi va bajarilgan hisob-kitoblar va xulosalarni dastlabki tahlilda ishtirok etmagan mutaxassislar tomonidan tekshirish va takrorlash imkoniyatidan kelib chiqqan holda rasmiylashtirilishi kerak.
35. Xavf tahlili jarayoni hujjatlashtirilishi lozim. Tahlil natijalarini o‘z ichiga olgan hisobot hajmi va shakli o‘tkazilgan xavf tahlilining maqsadlariga bog‘liq. Hisobotda quyidagilar kiritilishi tavsiya etiladi (agar me’yoriy huquqiy hujjatlarda, masalan, sanoat xavfsizligi deklaratsiyalarini rasmiylashtirishga doir hujjatlarda, boshqa talablar belgilanmagan bo‘lsa):
titul varag‘i;
lavozimi, ilmiy unvoni, ishlaydigan tashkiloti ko‘rsatilgan bajaruvchilar ro‘yxati;
annotatsiya;
mundarija;
o‘tkazilgan xavf tahlilining vazifalari va maqsadlari;
tahlil qilinadigan xavfli ishlab chiqarish obyekti tavsifi;
tahlil uslubi, dastlabki taxminlar va xavf tahlili doirasini belgilab beruvchi chegaralar;
qo‘llaniladigan tahlil usullari, avariya jarayonlari modellarining tavsifi va ulardan foydalanish asoslari;
dastlabki ma’lumotlar va ularning manbalari, shu jumladan uskunalarning avariyaga moyilligi va ishonchliligiga doir ma’lumotlar;
xavf-xatarlarni identifikatsiyalash natijalari;
xavfni baholash natijalari;
xavfni baholash natijalarining noaniqliklari tahlili;
xavfga berilgan baholarni umumlashtirish, shu jumladan eng “zaif joylar”ni ko‘rsatgan holda;
xavfni kamaytirishga doir tavsiyalar;
xulosa;
foydalanilgan ma’lumotlar ro‘yxati.
36. Ushbu Uslubiy ko‘rsatmalar O‘zbekiston yoqilg‘i-energetika kompleksi, kimyo sanoati va geologiya xodimlari kasaba uyushmalarining Markaziy Kengashi, “O‘zGEOTEXLITI” ilmiy-tekshirish va loyiha instituti va “O‘zkimyosanoat” Davlat-aksiyadorlik kompaniyasi bilan kelishilgan. Xavflarni baholash - bu ko'plab sohalarda aktiv, ssuda yoki investitsiyalar bo'yicha yo'qotish ehtimolini aniqlash uchun ishlatiladigan umumiy atama. Xavfni baholash ma'lum bir investitsiya qanchalik muhimligini va xavfni kamaytirish uchun eng yaxshi jarayonni aniqlash uchun muhimdir. U xavf profiliga nisbatan teskari mukofotni taqdim etadi. Risklarni baholash investorning potentsial tavakkalchilik qiymatiga ega bo'lgan investitsiyani aniqlash uchun olishi kerak bo'lgan daromadni aniqlash uchun muhimdir. Miqdoriy tahlil
Xatarning miqdoriy tahlili foydalanuvchiga xatarga raqamli qiymatlarni belgilashga imkon beradigan xatar modellari va simulyatsiyalarni shakllantirishga qaratilgan. Monte-Karlo simulyatsiyasi xatarlarni miqdoriy tahliliga misol bo'lishi mumkin. Moliya, muhandislik va ilm-fan kabi turli sohalarda qo'llanilishi mumkin bo'lgan ushbu usul turli xil natijalarni aniqlash uchun matematik model orqali bir qator o'zgaruvchilarni boshqaradi.

Sifatli tahlil

Xavfni sifatli tahlil qilish - bu raqamli yoki matematik tahlilga ishonmaydigan analitik usul. Buning o'rniga, u ma'lum bir stsenariy uchun xavfning nazariy modelini yaratish uchun shaxsning sub'ektiv mulohazasi va tajribasidan foydalanadi. Kompaniyani sifat jihatidan tahlil qilishda kompaniya menejmenti, uning sotuvchilari bilan munosabatlari va jamoatchilikning kompaniya haqidagi tasavvurlarini baholashni o'z ichiga olishi mumkin.

Investorlar kompaniyaning investitsiya sifatida potentsiali to'g'risida aniqroq ma'lumot berish uchun tez-tez sifatli va miqdoriy tahlilni bir-biri bilan birgalikda ishlatishadi. Qabul qilsa bo‘ladigan avariya xavfi — ijtimoiy-iqtisodiy nuqtai-nazardan asoslangan va yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan darajadagi xavf. Obyektdan foydalanish xavfi, agar obyektdan foydalanish natijasida olinadigan foyda uchun jamiyat bunday tavakkalchilikni qabul qilishga tayyor bo‘lsa, maqbul hisoblanadi.

Sanoat xavfsizligi — shaxs va jamiyat hayotiy muhim manfaatlarining xavfli ishlab chiqarish obyektlaridagi avariyalar va noxush hodisalar hamda ularning oqibatlaridan himoyalanganlik holati (O‘zbekiston Respublikasi “Xavfli ishlab chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonunining 3-moddasi).
Avariya xavfi — xavfli ishlab chiqarish obyektida avariyaning yuzaga kelishi ehtimolini va uning oqibatlarining og‘irlik darajasini ifodalovchi xavf o‘lchovi. Quyidagilar avariya xavfining asosiy miqdor ko‘rsatkichlari hisoblanadi (1-ilova):
texnik xavf — xavfli ishlab chiqarish obyekti faoliyatining muayyan davrida texnik qurilmalarning ishlamay qolishi va buning natijasida muayyan daraja (sinf)dagi oqibatlarning yuzaga kelishi ehtimoli;
individual xavf — o‘rganilayotgan avariya xavfi omillarining ta’siri natijasida alohida kishining shikastlanish chastotasi;
potensial hududiy xavf (yoki potensial xavf) — ko‘rib chiqilayotgan hudud nuqtasida shikastlovchi avariya omillarining yuzaga chiqish chastotasi;
jamoaviy xavf — muayyan vaqt mobaynida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan avariyalar natijasida kutilayotgan shikastlanganlar soni;
ijtimoiy xavf, yoki F/N egri chizig‘i — muayyan darajada kamida N ta kishi jabrlangan G‘ hodisalarni sodir bo‘lish chastotasining shu N soniga bog‘liqligi. Xavflar yuzaga chiqishi oqibatlarining og‘irlik darajasi (halokatliligi)ni ifodalaydi;
taxmin qilinayotgan zarar — muayyan vaqt mobaynida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan avariyadan ko‘riladigan zararning matematik miqdori.
Xavfli ishlab chiqarish obyektining tarkibiy qismlari — uchastkalar, qurilmalar, sexlar, omborxonalar yoki texnik moslamalarni birlashtiruvchi yoki texnologiya bo‘yicha ularni jamlovchi yoki ma’muriy nuqtai nazardan boshqa tarkibiy qismlariga va xavfli ishlab chiqarish obyektlari tarkibiga kiruvchilardir.
Xavf-xatar darajasi — sodir bo‘lish darajasi (yoki ehtimollilik), bu orqali sodir bo‘layotgan xavfli voqealar, hamda bu xavfli voqealarning oqibatlari (natijalari).
Sanoat xavfsizligi talablari — bu qonun hujjatlarida, shuningdek texnik hujjatlarda nazarda tutilgan shartlar, taqiqlar, cheklovlar va boshqa majburiy talablar bo‘lib, ularga rioya etilishi sanoat xavfsizligini ta’minlaydi (O‘zbekiston Respublikasi “Xavfli ishlab chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonunining 7-moddasi).
Xavf-xatar saviyasi — odamlar va mol-mulk uchun ularning atrof-muhitidagi xavfning kattaligini belgilovchi ko‘rsatkich.
Avariya tufayli yetkazilgan zarar — inson faoliyatining ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalaridagi yo‘qotishlar (zararlar), xavfli ishlab chiqarish obyektida sodir bo‘lgan avariya natijasida atrof-muhitga yetkazilgan va pul ekvivalentida hisoblanadigan zarar.
II bob. Umumiy qoidalar
2. Xavfli ishlab chiqarish obyektlarida avariya xavflarini tahlil qilish (keyingi o‘rinlarda — xavf tahlili) sanoat xavfsizligini boshqarish tizimining muhim elementi hisoblanadi. Uning yordamida ko‘rsatilgan tizimni takomillashtirish hamda avariyaviylik va travmatizm darajasini pasaytirishga erishish mumkin. Xavf tahlili xavf-xatarlarni identifikatsiyalash va yuz berishi mumkin bo‘lgan ko‘ngilsiz hodisalar xavfini baholash uchun barcha mavjud ma’lumotlardan sistematik foydalanishni o‘z ichiga oladi.
3. Xavf tahlili natijalaridan xavfli ishlab chiqarish obyektlarining sanoat xavfsizligini deklaratsiyalashda, sanoat xavfsizligini ekspertizadan o‘tkazishda, xavfsizlikni ta’minlashga doir texnik yechimlarni asoslashda, sug‘urtalashda, xavfsizlikni “qiymat — xavfsizlik — foyda” mezonlari bo‘yicha iqtisodiy tahlil qilishda, xo‘jalik faoliyatining atrof-muhitga ta’sirini baholashda va xavfsizlik tahlili bilan bog‘liq boshqa jarayonlarda foydalaniladi. 4. Ushbu Uslubiy ko‘rsatmalar konkret xavfli ishlab chiqarish obyektlarida xavf tahlilini o‘tkazish bo‘yicha uslubiy hujjatlar (sohaviy uslubiy ko‘rsatmalar, tavsiyalar, rahbarlik hujjatlari, uslubiy hujjatlar va h.)ni ishlab chiqish uchun asos hisoblanadi.
5. Ushbu Uslubiy ko‘rsatmalarda xavf tahlilini o‘tkazish zaruriyati, uning davriyligi, shuningdek maqbul xavfning konkret darajalari va mezonlari belgilanmaydi. Xavf tahliliga qo‘yiladigan konkret talablarga, zarur hollarda, xavfli ishlab chiqarish obyektlarining o‘ziga xos jihatlarini aks ettiruvchi me’yoriy hujjatlar orqali aniqlik kiritilishi mumkin.
6. Xavfli ishlab chiqarish obyektlarida avariyalar xavfi tahlilining asosiy vazifalari qaror qabul qiladigan shaxslarga quyidagilarni taqdim etishdan iborat:
obyektning sanoat xavfsizligi holati to‘g‘risida obyektiv ma’lumot,
xavfsizlik nuqtai nazaridan eng xavfli, “zaif” joylar to‘g‘risida ma’lumotlar,
xavfni kamaytirish bo‘yicha asoslangan tavsiyalar.
III bob. Xavf tahlilini o‘tkazish tartibi
1-§. Xavf tahlilining asosiy bosqichlari
7. Xavf tahlilini o‘tkazish jarayoni quyidagi asosiy bosqichlarni o‘z ichiga oladi: