Texnik tizimlarda axborot texnologiylari

L(0  x  L)
uzunlikdagi stеrjеnda issiqlikning tarqalishini aniqlang,

stеrjеndagi boshlang`ich tеmpеratura ixtiyoriy
(x)
funksiya bilan bеrilgan. Stеrjеn

uchlaridagi tеmpеraturalar
u(0,t)  u₁
 const
_va u(L,t)  u₂
 const
ga tеng.

Stеrjеnda tеmpеraturaning tarqalishini ifodalovchi boshlang`ich chеgaraviy masala quyidagi ko`rinishda bo`ladi:

u _
t
₂  ²u ^a x²
, a ²  ^
c

, 0  x  L ,

0  t  

u(0,t)  U₁ , u(L,t)  U₂ , 0  t  
u(x,0)  (x), 0  x  L

Masalani yechish uchun quyidagi paramеtrli kattaliklar MathCAD dasturining ishchi oynasiga kiritiladi va yechish algoritmiga mos dasturlar pakеti shakllantiriladi:

N  50
f (x t)
 0

L  5
T  3

K 
200 a 
0.4

(t)  2.11

 (x) 

_e0.015x

(t) : 1

paraboli k(N  K  L T a) 
h  ^L
N
  ^T
K

for x
i
for t_j
i  0N
 ih
j  0K
 j 

y  a ² ^
_h 2
for i  0N

i
u_{i 0}   _x_

for
j  0K

^u0 j
^uN j
 _t_j
 _t_j

for
j  0K  1

for i  1N  1
u_{i j 1}  yu_{i1 j}  (1  2y)u_{i j}  yu_{i 1 j}   f _x  t _
i j
^u
 _x

 

 ^t 

H  parabolik (N K L T a)

Bu yerda ^{a 2} - tеmpеratura o`tkazish koeffisiеnti,  - esa stеrjеn matеrialining tеmpеratura
o`tkazish koeffisiеnti, ^с - uzoqlashtirilgan issiqlik hajmi, ^ - massaning zichligi.
^{Qism dastur parabolikning kiruvchi qiymatlari: N -} (0, L) ^{-kеsmani bo`lishdagi oraliqlar soni;}


^{К -} (0,T ) ^{kеsma bo`linadigan oraliqlar soni; L -stеrjеnning uzunligi; T -vaqt oralig`i; a -}

diffеrеnsial tеnglamaning paramеtri. Funksiya uchta qiymatni qaytaradi:
^ to`rda aniqlangan

h
u to`r funksiyasi, ^x va ^t massivlar. Dastur natijasi 3.7.1 - rasmda tasvirlangan.

0
H  par abolik ( N  K  L T  a ) _, ^{v  H}
x  H
1 _,
t  H
2

	0	1	2	3	4	5	6	7	8
0	1	1	1	1	1	1	1	1	1
1	1.002	1.002	1.002	1.002	1.002	1.002	1.002	1.002	1.002
2	1.003	1.003	1.003	1.003	1.003	1.003	1.003	1.003	1.003
3	1.005	1.005	1.005	1.005	1.005	1.005	1.005	1.005	1.005
4	1.006	1.006	1.006	1.006	1.006	1.006	1.006	1.006	1.006
5	1.008	1.008	1.008	1.008	1.008	1.008	1.008	1.008	1.008
6	1.009	1.009	1.009	1.009	1.009	1.009	1.009	1.009	1.009
7	1.011	1.011	1.011	1.011	1.011	1.011	1.011	1.011	1.011
8	1.012	1.012	1.012	1.012	1.012	1.012	1.012	1.012	1.012
9	1.014	1.014	1.014	1.014	1.014	1.014	1.014	1.014	1.014
10	1.015	1.015	1.015	1.015	1.015	1.015	1.015	1.015	1.015
11	1.017	1.017	1.017	1.017	1.017	1.017	1.017	1.017	1.017
12	1.018	1.018	1.018	1.018	1.018	1.018	1.018	1.018	1.018
13	1.02	1.02	1.02	1.02	1.02	1.02	1.02	1.02	1.02
14	1.021	1.021	1.021	1.021	1.021	1.021	1.021	1.021	1.021
15	1.023	1.023	1.023	1.023	1.023	1.023	1.023	1.023	...

v 

v
3.7.1-rasm. ^u nuqtali funksiya va masalaning yechimi.

`

4. 
   LABARATORIYA MASHG’ULOTLAR UCHUN MATERIALLAR
   

1-Tajriba ishi

Ishning mazmuni:

Sohaga doir axborotlarni qayta ishlash texnologiyalari. Tashkiliy texnika vositalari bilan ishlash. Kompyutеr tizimi dasturiy taminotining vazifasi, tarkibi va strukturasini tavsiflash.

ega:
Topshiriq: Kompyuterning ichki qurilmalarini sanang va ularning vazifalarini tavsiflang. Bajarish: Kompyuter asosan quyidagi ichki qurilmalarga

1. 
   Tizimli blok va tok manbasi bloki:(1-rasm).
   

Ushbu blok ichida tok manbasi bloki ham joylashgan

bo’lib, uning vazivasi ichki qurilmalarni o’zgarmas tok bilan belgilangan holatda ta’minlashdan iborat

2. 
   Ona plata (Materinskaya plata, MotherBoard):(1.2-rasm).
   

1
-
rasm

Ona plata kompyuterning asosiy qurilmasi bo’lib, qolgan barcha qurilmalar unga (ulanadi) o’rnatiladi:
1.2 rasm Bosh plata

3. 
   Markaziy prosessor (CPU yoki mikroprosessor):(1.3-rasm).
   

1.3-rasm. CPU ning ustki va ostki ko’rinishi CPU – kompyuterning asosiy arifmetik hisoblashlarini amalga oshiruvchi qismi bo’lib,

kompyuterning tez ishlashi mana shu qurilmaga bevosita bog’liq. Ayni kunlarda uning juda yuqori tezlikda ishlaydiganlari ishlab chiqarilgan. Ko’p foydalaniladigan turlari: Intel, AMD Athlon, Celeron, Intel-Celeron, Xeon.
CPU ni tanlashda ona plataning imkoniyatlariga e’tibor qilish zarur, chunki CPU ning tezligini ona plata ham ko’tara olishi shart.

4. 
   CPU Coller – CPUni sovitib turuvchi qurilma
   

(1.4-rasm).

Bilamizki, CPU larda signallar almashinuvi juda ham katta tezlikda amalga oshadi, shuning uchun ushbu qurilmada yuqori darajadagi qizish hosil bo’ladi. Buning oldini olish uchun esa CPU larning ustki qismiga sovutgich, ya’ni cooler o’natiladi. Ushbu cooler tokni ona platadagi maxsus slotdan oladi.
1.4-rasm. CPU cooler

5. 
   Tezkor xotira (оperativnaya pamyat , ОZU, RAM) (1.5-rasm)
   

Ushbu qurilmaning vazifasi kompyuter bilan ishlash davomida operatsion tizim yoki foydalanuvchi murojaat qiladigan fayl yoki fayllar to’plamini o’zida saqlaydi va shu orqali ma’lumotlarni tezkor almashinuvini ta’minlaydi. Ayniqsa katta hajmli axborotlarni qayta
ishlashda tezkor xotiraning yetarlicha katta hajmga ega bo’lishi kompyuterning bir tekisda ishlashini ta’minlaydi va haqiqiy tezligini qo’llab-quvvatlaydi.

6. 
   Qattiq diskli xotira (vinchester, HDD) (1.6-rasm).
   

Operatsion tizimdan tortib komp’yuterdagi barcha axborotlar mana shu qurilmada saqlanadi. Ushbu qurilmaning turlari jua ko’p bo’lib, asosan hajmiga ko’ra farqlanadi. Masalan:, 80 Gb, 120 Gb, 250 Gb, 1000 Gb
(1 terabayt).
Ona plataga ulanishiga ko’ra ikki turga bo’linadi: ATA va SATA.

1.6-rasm. Vinchesterning umumiy ko’rinishi

7. 
   HDD cooler – vinchester sovitgich (1.7-rasm)
   

Katta hajmli HDD larda ham axborotlarni almashish tezligi ancha yuqori bo’lib, undagi disklarning aylanish tezligi bilan bo’gliqdir. Bu esa HDD larni qizishiga sabab bo’ladi. HDD
larning qizishi sababli buzilishing oldini olish maqsadida ularga ham sovutgichlar qo’yila boshlangan. Odatda 80 Gb va undan yuqori hajmli HDD larga sovutgich qo’yish talab etiladi.
1.7-rasm. HDD cooler

8. 
   Video karta:(1.8-rasm).
   

Katta hajmga ega bo’lgan foto va video axborotlarni qayta ishlashda video xotira va videoprotyessorga ehtiyoj seziladi. Ushbu imkoniyatlarni o’zida jamlagan qurilma video karta deb nomlab, ona platadagi PCI Express slotiga o’rnatiladi (PCI Express sloti bo’lmagan ona platalarda AGP port mavjud bo’lib, ayrim turdagi video kartalarni o’rnatish mumkin).

PCI Expess tipidagi video karta AGP tipidagi video karta 1.8-rasm. Video kartalarning umumiy ko’rinishi

rasm)

9. 
   DVD - ROM – CD va DVD turlaidagi kompakt disklarni o’qish qurilmasi (1.9-
   

Ushbu qurilma odatda kompakt disklardagi axborotlarni o’qish va ularga yozish uchun foydalanilib, tizimli blokka mahkamlanadi. Ona plataga ulanishiga ko’ra HDD lar kabi ATA va SATA turlariga bo’linadi.
Lekin hammasi ham DVD disklarga yozavermaydi, qurilmani tanlash vaqtida albatta bunga e’tibor berish kerak.
1.9-rasm. DVD-Rom

10. 
    Printer(chop etuvchi qurilma) – axborotni qog’ozga chiqarish uchun ishlatiladi.
    

    Printer ishlash prinsipiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi: A). Ignali; Sepuvchi; Lazerli.

11. 
    Skaner – qog’ozdagi grafik axborotni kompyuterga kiritish uchun ishlatiladigan qurilma.
    

	Skanerlar ishlash prinsipiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi: Planshetli. Barabanli. Qo’lga mo’ljallangan.