Texnologik qism

Texnologik uskunalar uchun yillik elektr energiya sarfi hisobini quyidagi jadval orqali ifodalaymiz.

Elektr toki istimolchilar	R1, kVt	Koeffisiyentlar				Rpodr, kVt		Texnologik uchun yillik ishlash vaqti, soat		Har bir istimolchiga bo‘lgan talab, Ry. kVt
MKP-2	37,5	0,7	1	0,9	0,97		30				59280
PMO	33,4	0,7	1	0,9	0,97		26,8				52960
LO-2M	168	0,7	1	0,9	0,97		134				264784
LM-140-1	4,5	0,7	1	0,9	0,97		3,6				7114
Shl2V	3,4	0,7	1	0,9	0,97		2,72				5375

Syex uchun kerakli transformator podstansisining quvvati quyidagi formula dan topiladi:
N_trp = (P + .
Bunda: R_{por osv} - yoritish kerak bo‘ladigan quvvat, kVt; R_porkvt – so‘radigan chiqaradigan ventilyasiyaning talab etiladigan quvvati, kVt; R por.otl – texnologiya uskunalar uchun kerakli tok quvvati, kVt; K – maksimal yuklanish koeffisiyenti, 1,3-1,55; Sos - quvvat koeffisiyenti, 0,9-0,95.
N_trp = (19 + =266 kVt.
Bu qiymatga qarab, texnik elektrotexnika adabiyotlaridan transformator tanlanadi.
2.5-jadval
Katta iste’molchilar tomonidan talab qilinadigan yillik elektr energiyasi miqdori hisobi

Isteьmo Lchi	Is- te’- mol- chi- lar soni	Umumiy belgi- langan quvvat, Rbelg.kat' kVt	Talab koef- fisi- yenti, Kt	Quv- vat koef- fisi- yenti, cosφ	Iste’mol qilinadi gan aktiv quvvat, Rkatta' kVt	Bir yildagi ish soat- lari, Tkatta' soat	Yillik is- te’mol qi- linadigan elektr ener- giyasi, Akatta' kVt
Diskli tegirmon	1	132	1,0	0.7	92,4	2120	195,88
Konusli tegirmon	1	200	1,0	0,7	140	2120	296,800
Nasoslar	6	33	6,0	4,2	137	2120	290440
Jami	8	365	8,0	5,6	369,4	6360	290,932,7

6-jadval

Kichik iste’molchilar tomonidan talab qilinadigan yillik elektr energiyasi miqsori hisobi

Iste’molchi	Pol may- doni Gʻ, m2	Elektr energiya- sining solish- tirma sarfi, q, Vt/m^2	Belgi lan- gan quv- vat, Rkichik =F·q, kVt	Birga ish- lash koef- fisi- yenti, Kbirga	Tarmoq dagi yo‘qo- tishlar koeffi siyenti, Kyo‘kotish	Iste’- mol qilina- digan aktiv quvvat, Rkichik' kVt	Bir yil- dagi ish soat- lari, Tkichik soat	Yillik iste’- mol qi- linadi- gan elektr ener- giyasi, Akichik' kVt
Ishlab chiqarish bo‘limi (yoritgich, shamollatkich va h.k.)	648	10	6.48	1	0.17	108	2120	228.960

2.5. KORXONA ICHKI TRANSPORT VOSITALARINI HISBOLASH VA TANLASH
Paxta syellyulozasidan qog‘oz ishlab chiqarishda quyidagi transport vositalari qo‘llaniladi:

• 
  Avtokara.
  
• 
  Kran.
  
• 
  Pnevmotransport.
  
• 
  Transportyorlar.
  
• 
  Arava.
  
• 
  Elektryuklagich.
  

Avtokarani tayyor mahsulotni qog‘oz ishlab chiqarish syexidan omborxonaga, bir soatda tashish unumdorligini hisoblash.
Berilgan:

• 
  tashish masofasi - 0,8km;
  
• 
  avtokarani yuk ko‘tarish quvvati – 1,5t;
  
• 
  teleshkani yuk bilan harakat tezligi – 4 km/soat;
  
• 
  teleshkani yuksiz harakat tezligi – 10 km/soat;
  
• 
  teleshkani foydalali yuk ko‘tarish koeffisiyenti – 0,6-0,75 t/m³;
  
• 
  foydali ish koeffisiyenti – 0,8;
  
• 
  yukni teleshkadga yuklash va tushirishga sarflangan vaqt, o‘z navbatida 4 va 3 min.
  

Teleshkani bir soatlik ish unumi quyidagi formula orqali hisoblanadi:
P₁
bunda: Q – telejkani ish quvvati, m3, quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
kg,
G – telejkani yuk ko‘tarish quvvati – 1,5t; qog‘oz zichligi, 0,6t/m3; K – telejkani foydalanish koeffisiyenti -0,75,bunda
m³,
K_f – ish vaqtidan foydalanish koeffisiyeni, 0,8.
Bunda vaqt T = t_p + t_x + t_b,
bunda – yuk bilan yurish tezligi – 6 min; t_p = , bu yerda l – masofa 800m; - telejkani yuk bilan tezligi, m/min:
m/min.
Bunda t_p = min,
t_x =, bu yerda - telejkani bo‘sh harakat tezligi, m/min
min;
t_b – yordamchi operatsiyaga sarflangan vaqt . telejkani yuklash va tushirishga sarflangan vaqt – 0 min;
T = 2 + 4 + 3 = 19 min.
Telejkani bir soatlik ish unumi: P₁ = = 4,67 m³.

• 
  Kerakli transport vositalari sonini hisoblash
  

Paxta momigidan syellyuloza olish sanoatida eng ko‘p ko‘llaniladigan relssiz transport turlariga: qo‘l aravachalari, etajerkali aravachalar, o‘zi yurar aravachalar, elektr va avtoyuklagichlarni ko‘rsatish mumkin. To‘kiluvchan yuklar pnevmotransport quvurlari orqali siqilgan xavo oqimi ta’sirida bir yerdan boshqa yerga tashiladi. Pnevmatik transport orkali paxta momigini uzatilishi.
Davriy ravishda ishlaydigan relssiz transport vositalarini bir soatlik ish unumi (t/soat) quyidagi formula orqali topiladi.
Q_soat =
bunda; m- transport vositasining eng yuqori yuk ko‘tarish ko‘rsatkichi, t;
K_g- yuk ko‘tarishdagi koeffisiyent, K _g= 0,6-1,0;
K_V- mashinaning vaqtga bog‘liklik koeffisiyenti, K_V = 0,75-0,85;
T_s- bir sikl (reys) uzunligi, sek
T_s = t_n + + t_r +
bunda; t_n - yuklash vaqti, sek; L_sr- tashiladigan yo‘lning o‘rtacha uzunligi, m; , - yukli va yuksiz mashinaning harakat tezligi, m/sek; t_r - yuk tushirish vakti, sek.
Talab etiladigan mashina soni (dona hisobida)
n =
bunda: Q_yuk - bir soat ichida tashilishi lozim bulgan yuk mikdori, t/soat;
1,15 - mashina agregatlarini ta’mirlash uchun ajratilgan inventar koeffisiyent.
Qo‘l aravachalari asosan uncha uzoq bo‘lmagan (30-50m) masofalarga va yengil yuklarni tashishda qo‘llaniladi. 16- rasmda ko‘l aravachasining ko‘rinishi keltirilgan.


16 – rasm. Qo‘l aravacha sxemesi.
Uning to‘rtta rezina bilan qoplangan g‘ildiragi aylanadigan (buriladigan) xususiyatga ega.
Aravachaning asosiy ko‘rsatkichlari:
Yuk ko‘taruvchanligi, kg ………….……1000
Gabarit o‘lchamlari, mm:
uzunligi……………….....2000
eni (kengligi)……..….…1400
balandligi…...…………..1240
Pnevmotransport qurilmasi ustida bajariladigan asosiy hisoblash ishlari
Pnevmotransport qurilmalarini hisoblash ishlarida uning ish unumi, truboprovodning uzunligi va konfiguratsiyasi xamda yukning fizik-mexanikoviy xossalari boshlang‘ich ma’lumot bo‘ladi. Hisob-kitob ishlari, odatda, quyidagi ketma-ketlikda bajariladi:

• 
  yuk zarrachalarining uyurmalanish tezligi (skorost vitaniya),
  
• 
  havo oqimi tezligi,
  
• 
  berilgan ish unumi va aralashma konsentratsiyasiga qarab havo sarfi va truboprovod diametri,
  
• 
  magistral yo‘l (trassa)ning uzunligi va uning shakliga ko‘ra truboprovoddagi gidravlik qarshiliklar va bosimni pasayish farqi, va nixoyat elektrodvigatelning quvvati aniklanadi.
  

Bu aytilgan parametrlarni bitta misol (masala) yechish orqali tushuntirishga harakat qilamiz.
Soatiga 3600 kg paxta momig‘ini bir joydan ikkinchi joyga o‘tkazadigan pnevmotransport qurilmasini hisoblash. paxta momig‘ining sochilish zichligi ρ_g=500 kg/m³. Tozalovchi qurilma sifatida Giprodrevprom tomonidan chiqarilgan siklondan foydalaniladi.
Hisobi. Silayev A.B. kitobidagi 21- jadvaldan aralashma (xavo + yuk zarrachalari) konsentratsiyasi μ topiladi. U paxta momig‘i uchun 0,2-0,7 ga teng. Gorizontal trubada havo tezligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
V= S₂ μ^0,45 + 0,01ρ_g + v
V_g= 5,17· 0,7 ^0.46 + 0,01· 500 + 7 = 16 m/sek,
bu yerda: S₂= 5,17 emperik koeffisiyent;
v - o‘zgarmas konstanta, 7 ÷ 11 atrofida bo‘ladi.
Havo sarfi quyidagi formuladan topiladi:
Q_v = = = 4300 m³ /soat
bu yerda: ρ_v – havo zichligi, kg/m³.
Aralashma konsentratsiyasi unchalik yuqori bo‘lmagani uchun (μ=0,7) vertikal trubalardagi havo tezligini xam V_v= 16 m/sek deb qabul qilamiz.
Truboprovod diametri quyidagi formula orqali topiladi:
d = 0,0188 = 0,0188 = 0,308 m
Truboprovodning gorizontal uchastkalarida bosimning pasayishi quyidagicha topiladi:
H_gor =
H_gor = · 0,057 ·110 ·1,2 · 16² (1 + 0,78 · 0,7) = 1550 Pa
bu yerda: λ/d = 0,057 ( Silayev A.B. kitobi, 97- rasmga karang, d = 300mm, V = 20 m/sek xolati uchun aniqlanadi).
l_g = 10 + 100 = 110 m ( SilayevA.B., 17-rasm)

17 – rasm. Tashuvchi pnevmoqurilma:
1 – ventilyator; 2- shlyuzli zatvor; 3 – siklon.
Vertikal truboprovoddagi (uzunligi L_v=8m) bosim yo‘qolishi (pasayishi) quyidagi formula orqali topiladi:
N_ver =
bu yerda: L_v – barcha vertikal uchastkalar yig‘indisi, m;
h – tashiriladigan materialni ko‘tarish balandligi, m;
k – qiymati Silayev A.B. kitobining 22 jadvalidan olinadi.
H_ver= ·0,057 · 8 · 1,2 · 16² (1 + 0,78 ·0,7) + 0,7 · 1,2 · 9,81 · 8 = 171 Pa
Materialni yuklash davrida yo‘qoladigan bosim mikdori (Pa) quyidagi formula orqali topiladi.
N _usk =
N_usk = · 0,7· 1,2 · 16² = 117 Pa
Bosimni joylardagi yo‘qolishi (otvod, perexod, troynik, priyemnik, zadvijka, siklon, filtr) Silayev A.B. kitobidagi (232) va (241) formulalardan foydalanib topiladi.
N_m= (232) va N₁ = ε N = N ( 1+ κ μ)
bu yerda: N_m- joylardagi qarshilik tufayli bosimning yo‘qolishi,
- joylardagi oqim tezligi, m/sek; – joylardagi qarshilik koeffisiyenti, u berilgan bo‘ladi (Silayev A.B. kitobining 224 beti). (241) formuladagi k qiymati 1,4 ga teng deb qabul qilinadi.
Ta’minlagich (shlyuzli zatvor) uchun
N¹_m = ·0,45 · 1,2 · 16² = 72 Pa
bu yerda: = 0,45 (kitobning 224 betiga qarang).
Ikkita tirsak (kolena) uchun
N^II_m = · 0,605 · 1,2 · 16² = 97 Pa
N^III_m = · 0,83 · 1,2 · 16² = 133 Pa
Joydagi qarshiliklar yig‘indisi
Σ N_m= 72 + 97 + 133 = 302 Pa
N_m = (1 + κ μ) Σ N_m = 1,545 · 302 = 465 Pa
Masalashartigako‘raGiprodrevpromsiklonlaridanfoydalaniladi, uninguchun ξ=1 qabulqilinadi (kitobning 224 betigakarang).
Shuning uchun havoni tozalashdagi bosim yo‘qolishi
N_toz= = · 1 · 1,2 · 16² = 154 Pa
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda umumiy yo‘qolgan bosim
N_umum = 1550 + 171 + 465 + 117 + 154 = 2457 Pa
Bosim yo‘qolishi va havo sarfi uchun chiqqan natijalarni 5% ga oshiramiz, chunki har doim hisobga kirmay qolgan yo‘qolishlar mavjud bo‘ladi. Shunday kilib,
(N_umum)_xisob = 1,05 · 2457 = 2580 Pa
Q_xisob = 1,05· Q_v = 1,05 · 4300 = 4520 m³/soat
Barcha bosimning yo‘qotishlar mikdori (yig‘indisi) 4000 Pa dan oshmagani uchun havo haydash mashinasiga tegishli ventilyatorni SP7- 40 №5 ini tanlab olamiz, uning uchun
Q_xisob mikdori 4520 m³/soat,
N_xisob= 2,580 kPa , n = 2200 min^-1, η = 0,56 ga tengdir.Shulardan kelib chiqqan xolda elektrodvigatelning quvvati N= = = 6,0 kVt.
XULOSA
Maxsus qog’oz asosan bank notalar ya’ni pul ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Pul tezda qadrsiz bo’lib qolmasligi uchun mustaxkam bo’lishi kerak .Bu talablarga javob berishi uchun maxsus qog’oz ishlab chiqarishda paxta sellyulozasidan foydalaniladi. Bundan kelib chiqadiki paxta sellyulozasi nafaqat yurtimizda balki dunyo miqyosidagi talab gir hom ash’yo hisoblanar ekan . Kurs loyihamda faqat birgina zavod loyihasi keltrildi , bunday zavodlar yurtimizda koplab ochlilishiga tilakdoshmiz hamda harakat qilamiz.

FOYDALANILGANADABIYOTLAR

• 
  Primqulov M. T., Rahmonberdiyev Gʻ. R. Paxta syellyulozasi va undan qog‘oz olish. Toshkent 2008.
  
• 
  Primqulov M. T., Rahmonberdiyev Gʻ. R. Akmalova G. Yu. Syellyuloza ishlab chiqarishdagi kimyoviy jarayonlar. Toshkent 2008.
  
• 
  Primqulov M. T., Rahmonberdiyev Gʻ. R. , Elmurodov E. Syellyuloza va qog‘oz ishlab chiqarishda texnologik masalalar. “Fan va texnologiya”Toshkent 2010.
  
• 
  Primqulov M. T., Rahmonberdiyev Gʻ. R. Syellyuloza va qog‘oz texnologiyasi. Toshkent 2009.
  
• 
  Primqulov M. T., Rahmonberdiyevich Gʻ. R. Syellyuloza -qog‘oz ishlab chiqarish asbob-uskunalari. “Fan va taraqiyot” Toshkent 2009.
  
• 
  Primqulov M. ,Gulyamova.N. Syellyuloza –qog‘oz ishlab chiqarish mashina va apparatlari. “Fan va texnologiya” Toshkent 2011
  
• 
  Mirmov N.J., Mironova V.V. Mashinы i apparatы varochnogo proizvodstva. 1978 g.
  
• 
  Ivanov S.N. Texnologiya bumagi. 2006 g.
  
• 
  Primqulov M.T. “Qog‘oz ishlab chiqarish tarixi”
  
• 
  Xabibullayev N. O‘rta Osiyoda qog‘oz ishlab chiqarish tarixi. 1992 y.
  
• 
  www.google.com
  
• 
  www.ziyonet.uz
  
• 
  www.yandex.ru