Texnologiyalari va kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

Amaliy darajasi :
Dastur darajasi - ilovalarga xizmatlardan foydalanish imkonini beradi boshqa darajalar va ilovalar ma'lumot almashishi mumkin bo'lgan protokollarni aniqlaydi. Amaliy darajadagi protokollarning ma'lumotlar birligi xabarlar (xabar).
Yuqori daraja (i darajali) amaliy deb ataladi. Ko'p yillar davomida turli mamlakatlar va tashkilotlar tarmoqlarida TCP/IP Stack ko'plab protokollar va amaliy darajadagi xizmatlarni jamladi. Bunga FTP fayl nusxa ko'chirish protokoli, telnet terminal o'xshatish protokoli, Internet elektron pochta tarmog'ida ishlatiladigan SMTP pochta protokoli, WWW va boshqalar kabi masofaviy ma'lumotlarga kirish uchun gipermatnli xizmatlar kabi keng tarqalgan protokollar kiradi. Keling, ulardan ba'zilari haqida bir oz ko'proq gaplashaylik.
FTP fayl uzatish protokoli (File Transfer Protocol) faylga masofadan kirishni amalga oshiradi. Ishonchli uzatishni ta'minlash uchun FTP-TCP ulanishlarni o'rnatish bilan transport protokoli sifatida foydalanadi. Fayllarni jo'natishdan tashqari, FTP protokoli boshqa xizmatlarni taklif etadi. Shunday qilib, foydalanuvchiga masofaviy mashina bilan interaktiv ishlash imkoniyati beriladi, masalan, uning kataloglarining mazmunini chop etishi mumkin. Nihoyat, FTP foydalanuvchi autentifikatsiyasini amalga oshiradi. Faylga kirishdan oldin, protokolga muvofiq, foydalanuvchilar o'z ismlarini va parollarini bildirishlari kerak. FTP arxivlarining ommaviy kataloglariga kirish uchun Internet parolini autentifikatsiya qilish talab qilinmaydi va oldindan belgilangan Anonymous foydalanuvchi nomiga bunday kirish uchun foydalanish orqali chetlab o'tadi.
TCP/IP stackida FTP protokoli fayllar bilan ishlash uchun eng keng xizmat to'plamini taklif qiladi, ammo u dasturlash uchun eng qiyin hisoblanadi. Barcha FTP imkoniyatlarini talab qilmaydigan ilovalar boshqa, iqtisodiy protokoldan foydalanishlari mumkin-eng oddiy TFTP fayl uzatish protokoli (Trivial File transfer Protocol). Ushbu protokol faqat fayllarni uzatishni amalga oshiradi, chunki transport TCP dan ko'ra oddiyroq, UDP aloqasi o'rnatilmagan protokol.
Telnet protokoli jarayonlar va jarayon va terminal o'rtasida bayt oqimining uzatilishini ta'minlaydi. Eng tez-tez bu protokol uzoq kompyuter terminal o'xshatish uchun ishlatiladi. Telnet xizmatidan foydalanganda foydalanuvchi aslida uzoq kompyuterni mahalliy foydalanuvchi bilan bir xil tarzda boshqaradi, shuning uchun bunday kirish yaxshi himoyani talab qiladi. Shuning uchun telnet serverlari har doim kamida parol autentifikatsiyasini, ba'zan esa Kerberos tizimi kabi kuchli himoya vositalaridan foydalanadi.

SNMP protokoli (oddiy tarmoqni boshqarish protokoli) tarmoqni boshqarishni tashkil qilish uchun ishlatiladi. Dastlab, SNMP protokoli an'anaviy ravishda shlyuzlar deb ataladigan Internet routerlarini masofadan boshqarish va boshqarish uchun mo'ljallangan. Mashhurlik bilan SNMP protokoli har qanday aloqa uskunalarini - markazlarni, ko'priklarni, tarmoq adapterlarini va boshqalarni boshqarish uchun qo'llanila boshlandi. va h. k.
SNMP protokolida boshqarish muammosi ikki vazifaga bo'linadi.
Birinchi vazifa axborot uzatish bilan bog'liq. Boshqarish ma'lumotlarini uzatish protokollari boshqariladigan apparatda ishlaydigan SNMP agenti va boshqaruv konsoli deb ataladigan administrator kompyuterida ishlaydigan SNMP monitorining o'zaro ta'sirini aniqlaydi. Transfer protokollari agentlar va monitor almashadigan xabar formatlarini aniqlaydi. Ikkinchi vazifa boshqariladigan qurilmaning holatini tavsiflovchi boshqariladigan o'zgaruvchilar bilan bog'liq. Standartlar qurilmalarda qanday ma'lumotlarni saqlash va to'plash kerakligini, ushbu ma'lumotlarning nomlarini va ushbu nomlarning sintaksisini tartibga soladi. SNMP standarti tarmoqni boshqarish axborot bazasining spetsifikatsiyasini aniqlaydi. MiB ma'lumotlar bazasi (Management Information Base) deb nomlanadigan ushbu spetsifikatsiya boshqariladigan qurilmaning saqlanishi kerak bo'lgan ma'lumotlar elementlarini va ular bo'yicha ruxsat etilgan operatsiyalarni aniqlaydi. Bu darajada ko'plab protokollar taqdim etiladi va doimiy ravishda yangilari ishlab chiqilmoqda.
Amaliy darajadagi protokollar:

• FTP (File Transfer Protocol-fayl uzatish protokoli) - tarmoqdagi fayllarni uzatish va uzoq xostlarga kirish uchun mo'ljallangan. FTP TCP transport protokoli ustida ishlaydi.

• 
  TFTP (Trivial File transfer Protocol - oddiy fayl uzatish protokoli) - disksiz ish stantsiyalarini dastlabki yuklab olish uchun mo'ljallangan.
  
• 
  BGP (chegara Gateway Protocol - chegara Gateway protokoli) - avtonom tizimlar orasidagi marshrutlar haqida ma'lumot almashish uchun mo'ljallangan.
  
• 
  HTTP (Hyper Text Transfer Protocol - протокол передачи
  

gipermatn) - mijoz-server texnologiyasiga asoslangan ma'lumotlarni uzatish uchun mo'ljallangan. HTTP hozirda veb-saytlardan ma'lumot olish uchun World Wide web-da ishlatiladi.

• 
  DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol - dinamik tugun konfiguratsiyasi protokoli) - TCP/IP tarmog'ida ishlash uchun zarur bo'lgan ip-manzillar kompyuterlari va konfiguratsiya parametrlari o'rtasida avtomatik ravishda tarqatish uchun mo'ljallangan.
  
• 
  SNMP (oddiy tarmoqni boshqarish protokoli - oddiy tarmoqni boshqarish protokoli) - boshqaruv ma'lumotlarini almashish orqali ma'lumotlar tarmog'idagi tarmoq qurilmalari va ilovalarini boshqarish va nazorat qilish uchun mo'ljallangan.
  
• 
  DNS (domen nomi tizimi-domen nomi tizimi) - domen haqida ma'lumot olish uchun kompyuter tarqalgan ierarxik tizim, ko'pincha mezbonning ramziy nomi bilan IP-manzilni olish uchun.
  
• 
  SIP (Session Initiation Protocol) - multimediya kontentini almashishni o'z ichiga olgan maxsus Internet-sessiyani o'rnatish va yakunlash uchun mo'ljallangan sessiya protokoli.
  
• 
  SMTP (oddiy pochta uzatish protokoli) - TCP/IP tarmoqlarida elektron pochtani uzatish uchun mo'ljallangan oddiy pochta uzatish protokoli.
  
• 
  POP3 (Post Office Protocol Version 3) - 3 versiyasining pochta aloqasi protokoli. Odatda serverdan elektron pochta xabarlarini qabul qilish uchun SMTP bilan bog'langan elektron pochta mijozi tomonidan ishlatiladi.
  
• 
  IMAP (Internet Message Access protocol) - Internetga kirish protokoli.
  
• 
  TELNET (TELetype NETwork) - TCP transport protokoli yordamida tarmoqdagi matn interfeysini amalga oshirish uchun mo'ljallangan virtual matn terminali.
  
• 
  PPTP (Point - to-Point tuning protocol) - xavfsiz bo'lmagan tarmoqda maxsus tunnel yaratish orqali kompyuterga server bilan xavfsiz ulanishni o'rnatishga imkon beruvchi nuqta-to-nuqta tunnel protokoli