Texnologiyalıq tálim

Аjiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı, Súwretlew óneri hám texnologiyalıq tálim fakulteti “Texnologiyalıq tálim” baǵdarınıń 4-kurs studenti Qallıqorazova Rano Qonısbay qızınıń «Mektep oqıwshılarına elektromotordıń islew principin úyretiw» - atamasındaǵı pitkeriw qánigelik jumısına


S I N
Elektr mashinaları xalıq xojalıǵınıń hámme tarawlarında keńnen qollanıladı. Olar turaqlı toq hám ózgermeli tok mashinaları bolıp bólinedi. Turaqlı hám ózgermeli toq mashinalarınıń ulıwma dúzilisi bir-birine uqsas bolıp qozǵalmaytuǵın bólimi stator - dep, al qozǵalatuǵın bólimi rotor - dep ataladı. Turaqlı hám ózgermeli tok dvigatelleri elektr energiyasın mexanikalıq energiyaǵa, al generator mexanikalıq energiyanı elektr energiyasına aylandırıw ushın xızmet etedi.
Bul pitkeriw qánigelik jumısında turaqlı tok derekleri, sonıń ishinde akkumulyator, turaqlı tok generatorlarınıń islew printsipleri onıń texnalogiyalıq islew jolları, xalıq xojalıǵında qollanıw múmkinshilikleri, ondaǵı tok kommutaciyası, magnitlik sisteması, onıń tislesiw, yakorlardıń dúzilisi, elektr mashinalarınıń bir-birinen ózgeshelikleri, házirgi zaman mashinalarındaǵı kópshilik printsipial ayırmashılıqlar izertlengen.
Ádette turaqlı tok mashinaları ózleriniń dúzilisi boyınsha ózgermeli tok mashinalarınan parqı júdá az boladı. Onıń xarakterli ayırmashılıǵı sonnan ibarat mashinada ózgermeli toktı turaqlı tokqa mexanikalıq jol menen aylandıratuǵın kollektordıń bolıwında. Bunday túrlendiriw yakor oramında kollektorlı mashinada ózgermeli tok payda bolıp turadı hám onı úzliksiz elektromexanikalıq jol menen turaqlı tokqa aylandırıp turıladı. Sonıń ushın turaqlı tok mashinaları kollektorlı mashinalarǵa kiredi. Bul máselede pitkeriw qániygelik jumısınıń ayırım bólimlerinde qarastırılǵan.
Jumıstı alıp barıwda bir qatar kemshilikler bar. Illyustratsiyalarda azlaw, sonıń esabınan jumıs biraz awırlaw qabıllanadı. Taza ádebiyatlardan az paydalanǵan hám stilistikalıq qáteliklerge jol qoyǵan. Degen menen bul aytılǵan kemshilikler jumıstıń tiykarǵı mazmunın hám qunın tómenletpeydi.
Sonlıqtanda Qallıqorazova Ranonıń orınlaǵan «Mektep oqıwshılarına elektromotordıń islew principin úyretiw» - atamasındaǵı pitkeriw qánigelik jumısı temasınıń áhmiyetliligi hám jumıs juwmaqları boyınsha pitkeriw jumısına qoyılatuǵın talaplarǵa tolıq juwap beredi ham jumısqa «jaqsı» baha qoyıwǵa boladı.
Sın beriwshi: QMU, Fizika kafedrası docenti,
f-m.i.k, docent B.Qunnazarov

Аjiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı, Súwretlew óneri hám texnologiyalıq tálim fakulteti “Texnologiyalıq tálim” baǵdarınıń 4-kurs studenti Qallıqorazova Rano Qonısbay qızınıń «Mektep oqıwshılarına elektromotordıń islew principin úyretiw» - atamasındaǵı pitkeriw qánigelik jumısına

P I K I R
Elektr mashinaları xalıq xojalıǵınıń hámme tarawlarında keńnen qollanılıp, olar kollektorlı hám kollektorsız bolıp bólinedi. Kollektorlı mashinalar universal mashinalar, turaqlı toq mashinalar bolıp, qozdırıw oramları, turaqlı magnitli, reaktivli, gisterezisli, kontaktsız bolıp bólinip turmısta solardıń hár qıylı modifikatsiyaları qollanıladı.
Bul máseleler Ózbekstan Respublikasında elektr energetikanıń rawajlanıwı menen elektrotexnikalıq ásbap úskenelerdiń kóplep payda bolıwına sırt el texnologiyalarınıń kirip keliwine tikkeley baylanıslı. Usı maqsette kadrlar tayarlawdıń baslı wazıypası jas áwladlardı politexnikalıq miynetke úyretiw hám tárbiyalaw bolıp esaplanadı. Oqıtıwshılar kúndelikli sabaqtı ótiw waqtında jańa pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıp oqıwshılardıń sabaqqa bolǵan qızıǵıwshılıǵın arttırıwımız kerek. Usılar menen qatar oqıwshılarǵa bilim beriwde dúnya júzindegi hám elimizdegi ilim hám texnika jańalıqları menen tanıstırıp barıwımız kerek. Sabaqtı kórgizbeli túrde ótiw yamasa laboratoriya jumısı tiykarında ótkiziw, bul tek oqıwshılarǵa bilim berip qoymastan, olardı aqıl jaǵınanda tárbiyalaydı. Pánlerdiń óz-ara baylanısın ámelge asrıw házirgi zaman sabaq barısında ayrıqsha orın iyeleydi.
Pitkeriw qánigelik jumısın orınlaw barısında Qallıqorazova Rano Qonısbay qızınıń óz aldına qoyılǵan is jobalarına juwapkershilik penen qaradı. Ol óz ústinde kóp islesip, kóplegen ilimiy ádebiyatlar menen tanısıp shıǵıp, pitkeriw qanigelik jumısına tiyisli keń kólemdegi ádebiy sholıw tayarladı. Ulıwma pitkeriw jumısın orınlaw payıtında ol óziniń bilimliligin, shaqqanlılıǵın hám jumısqa uqıplılıǵın kórsete bildi. Sonlıqtanda pitkeriwshi jobalastırılǵan jumıslardı óz waqıtında orınlap shıqtı.
Qallıqorazova Rano Qonısbay qızınıń «Mektep oqıwshılarına elektromotordıń islew principin úyretiw»-atamasındaǵı jumısı alınǵan nátiyjeleri hám shıǵarǵan juwmaqları boyınsha pitkeriw qanigelik jumısına qoyılatuǵın talaplarǵa juwap beredi hám jumısqa «ayrıqsha» baha qoyıwǵa boladı.
Ilimiy basshı: QMU Yarım ótkizgishler fizikası kafedrası
docenti, f.-m.i.d (PhD) A.Q.Uteniyazov