O`zbekstan respublikаsi xаlĺq bilimlendiriw ministrligi

O`ZBEKSTAN RESPUBLIKАSI XАLĺQ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI



_____________XАLĺQ BILIMLENDIRIW
BÓLIMINE QARASLÍ
___-sanlı ulıwma orta bilim beriw mektebiniń
2- _ klass basshısı
_______________________________
2021-2022 oqıw jılı ushın
Klass saatı is rejesi hám jıllıq sabaq islenbeleri.

Túsindiriw xati
Balalarımızdı birewlardiń qolına berip qoymastan, olardı ózimiz tárbiyalawımız kerek.
Shavkat Mirziyoyev

Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 2017-jıl 6 -aprelde “Ulıwma orta hám orta arnawlı, kásip-óner táliminiń mámleket tálim standartların tastıyıqlaw tuwrısında” gi 187-sanlı Sheshimi daǵaza etildi. Sol munasábet menen Klass saatlar mazmunan qayta kórip shıǵılıp, kompetensiyaviy jantasıw tiykarında ámelge asırılıwı belgilengenin aytıw kerek, klass basshısı óz klası daǵı oqıwshılardıń tikkeley tálim-tárbiya procesi, yaǵnıy sabaqlar dawamında hám de sabaqtan keyingi iskerligin baqlawǵa juwapker shaxs esaplanadı.

Ulıwma orta bilim beriw mákemelerinde klass basshısı iskerligi Ózbekstan Respublikasınıń “Tálim tuwrısında”gi Nızamı, “Kadrlar tayarlaw milliy programması”, Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń bilimlendiriw tarawı daǵı qararları, Xalıq tálimi ministrligi tárepinen islep shıǵılǵan tiyisli normativ hújjetler hám Xalıq tálimi ministrliginiń 2007-jıl 20 -yanvar daǵı 19 -sanlı buyrıǵı menen tastıyıqlanǵan“Tálim mákemeleri klass basshısı tuwrısında Qaǵıyda” tiykarında shólkemlestiriledi.
Usı programma hám metodikalıq qóllanbada atları keltirilgen tálimge tiyisli huqıqıy hám normativ hújjetlerge, sonıń menen birge, ulıwma orta bilim beriwdiń úzliksizligi hám izbe-izligine, zamanagóy metodologiyalarga tiykarlanǵan.
Programmanıń maqseti — Klass saatlardı mámlekette ámelge asırılıp atırǵan sociallıq-ekonomikalıq reformalar, rawajlanǵan shet el mámleketlerdiń aldıńǵı tájiriybeleri hám de ilim hám zamanagóy informacion-kommunikaciya texnologiyalarına tiykarlanǵan halda shólkemlestiriw, zaman talaplarına juwap beretuǵın, ruwxıy bárkámal, aktiv puqaralıq pozitsiyasiga iye shaxslardı tárbiyalawdan ibarat.
Klass saat programmasınıń wazıypaları :
milliy, ulıwma insanıylıq hám ruwxıy qádiriyatlar tiykarında oqıwshılardı tárbiyalawdıń nátiyjeli formaları hám usılların engiziw;
tárbiya procesine pedagogikalıq hám zamanagóy informacion-kommunikaciya texnologiyaların engiziw;
oqıwshılardı socialliq ómirge tayarlawda tálim, pán hám óndiristiń nátiyjeli integraciyasın támiyinlewden ibarat.
Búgingi kúnde informaciya aǵımınıń tezligi nátiyjesinde turmısımızdıńǵa ǵalabalıq mádeniyattı unamsız tásirinleri de sezilmekte. Bul máseleni oqıwshılardıń socialliq ómirleri mısalında kóriwimiz múmkin. Geyde ata-analar tárepinen balalardıń ádepsizligi, óz pikirin awızsha yamasa jazba tárzde anıq ańlatpa almasligi, juwapkershiliktiń jetiwmasligi, átirapındaǵılar menen kelise almasligi, ózine tiyisli bolǵan tuwrı biliw almasligi haqqındaǵı pikirlerdi esitip qalamız. Sonıń ushın da programmanı islep shıǵıwda xaqlaro hám milliy tájiriybege tiykarlanilganligini bólek aytıp ótiw kerek.
“Tálim mákemeleri klass basshısı tuwrısında Qaǵıyda”ga tiykarınan“Klass basshısı - Tálim shólkeminiń tárbiyalıq sistemasındaǵı tayansh pedagoglardan biri bolıp, ózine biriktirilgen klass oqıwshılarınıń ámelde belgilengen tálim hám tárbiya alıwların quraydı.”Usı kózqarastan alıp qaraǵanda búgingi kúnde tálim mákemeleri klass basshıları iskerliginde tómendegilerge uqsas máseleler kózge taslanıp atır :
− Ayırım klass basshıları tárepinen oqıwshılardı tárbiyalaw processinde óz aldılarına qoyǵan maqset hám wazıypalarınıń tuwrı tashkil etilmegenligi;
− Klass saatlardıń anıq oqıw -tema joba tiykarında tashkil etilmeyotganligi;
− Tálim-tárbiya hám ruwxıy -bilimlendiriw tarawǵa tiyisli nızamlar hám nızamosti hújjetlerdiń kóbisinen oqıtıwshı hám klass basshılarınıń jetkilikli dárejede xabarlı emesligi;
− Birpara klaslardaǵı ortalıqtıń qanaatlanǵan emesligi, tatıw hám bekkem jámááttiń qáliplespegenligi;
− Ayırım tálim mákemelerinde qatnastıń tómenligi, úzliksiz sabaq qaldıratuǵın oqıwshılar bar ekenligi;
− Birpara klaslardaǵı oqıwshılarda kúndelik dápterleriniń joqlıǵı, barlarınıń da klass basshısı tárepinen qadaǵalaw etilmegenligi;
− Ayırım oqıwshılardıń sabaqlarǵa tayarlıqsız, hátte sabaqlıqlarsız qatnasıwları ;
− Oqıwshılar internet hám mobil telefon qaramligining fizikalıq hám psixik xaterleri haqqında jetkilikli túsiniklerge iye emeslikleri;
− jas óspirimler ortasında túrli zıyanlı aǵıslar tásirine túsip qalıw, ayıpkerlik hám huqıqbuzarlik jaǵdaylarınıń uchrayotganligi;
− Oqıwshı tárbiyasında zárúrli orın tutatuǵın kompetensiyalarga eriwilmaganligi;
− Birpara oqıtıwshı hám tárbiyashilerimizde kásiplik kompetensiyalar jetiwmasligi;
− Tárbiyalıq jumıslar tásirliliginiń tómenligi;
− Ata-analar menen nátiyjeli baylanıstiń jolǵa qoyılmalıǵi ;
− Huqıqbuzarlik, mobil telefon hám internet qaramligi, náshebentiya, temeki hám alkogol ónimlerin tutınıw etiwge qarsı gúres hám de aldın alıw boyınsha nátiyjeli ilajlar sisteması islep shıǵılmaǵanlıǵı.
SHu orında máseleniń zárúrli bir tárepine itibarıńızdı qaratmoqchimiz. Búgingi kúnde ulıwma bilim beriw mekteplerinde Klass saatlar ámelde qanday tashkil etińip atır?
− Búgingi kúndegi kóbinese Klass saatlar qurǵaqlay gáplerden ibarat bolıp, Klass saat temalarınan shetke shıǵıp ketiledi;
− Qaysı bolıp tabıladı oqıwshınıń xulqi talqılawǵa qóyıladı ;
− Oqıwshılardıń pánlerdi ózlestiriwleri hám qatnasları talqılaw etiledi;
− Qanday da ilajlarǵa tayarlıq hám klass máselelerin sheshiw sıyaqlı máseleler jóninde sóz baradı.
Klass saatlar qanday bolıwı kerek?
− Tálim procesi bólek, ǵárezsiz sabaqlardan shólkemleskeni sıyaqlı Klass saatlar da pútin tárbiyalıq usıllar, tásirli qurallar járdeminde ámelge asıriladı.
− Klass basshısı bul ilajlardı ótkeriwge tiyisli anıq jumıs rejesine ıyelewleri kerek.
Búgingi kúshli dáwir bárshemizden etikalıq hám ruwxıy tárepten tárbiyalıq islerdi jáne de kúsheytiw kerekligin talap etpekte. Ruwxıylıq joq eken, insan sanalı social shaxs bola almaydı. SHuning ushın da klass basshıları hám pútkil oqıtıwshılar jámááti aldında oqıwshılarǵa milliy hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlar tiykarında turmıs keshirimdi úyretiw sıyaqlı zárúrli wazıypa turadı. Házirgi globallasıw processleri kúshaygan, túrli ideyalar ortasındaǵı gúres keskinlesken, “ǵalabalıq mádeniyat” topılısları dúnyaǵa tarqalıp baratırǵan, internet tarmaǵı arqalı uzatılıp atırǵan buzıwǵa qaratılǵan informaciyalar insan kewili hám sanasına ózine ǵárezli etiwge urınıp atırǵan qáwipli zamande keleshegimiz bolǵan jetkinshekti turmısqa tayarlawdıń nátiyjeli forma hám usılların izlew mámleket siyasatı dárejesindegi máselege aynalǵan.
Tárbiyalıq islerdi dáwir talabına juwap beretuǵın halǵa keltiriw ushın tárbiyanıń hasası bolǵan barlıq ideyalar qaytaldan kórip shıǵilıwı, tiykarǵı itibar bala shaxsına qaratılıwı, jıllar dawamında tóplanǵan unamlı tájiriybeden ónimli paydalanıw zárúr ekenligin talap etedi. Insan shaxsınıń jetilisiwi bolsa júdá quramalı hám úzliksiz process dawamında qáliplesedi. Onıń tárbiyasına ata-anası, mektep, máhelle, dosları, jámiyetlik shólkemleri, átirap -ortalıq, internet, ǵalaba xabar quralları, kórkem óner, ádebiyat, tábiyaat hám taǵı basqalar tikkeley tásir kórsetedi. SHuning ushın da barlıq klass basshıları óz tárbiyalıq xızmetlerinde áne sol kriteryalardı esapqa alıwları shárt.
Klass saatlar oqıwshılarda qáliplesken tayansh kompetensiyalarni ámeliyatqa nátiyjeni ámelde qollanıw etiw maydanı esaplanadı. Tuwrı islengen Klass saatlar oqıwshılarda pánler arqalı qáliplesken tayansh kompetensiyalarni socialliq ómirde nátiyjeni ámelde qollanıw eta alıwları ushın múmkinshilik jaratıp beredi.
Oqıwshılarda hulq-ádep mádeniyatına ámel qılıw, pikirin erkin ańlatıw, aratorlıq qábiletin kóteriw, informaciyalardan tuwrı hám nátiyjeli paydalanıw, usınıń menen birge buǵan baylanıslıǵı xalıq aralıq hám de milliy nızamshılıq qaǵıydalarına ámel qılıwdı tárbiyalaw Klass saatlardıń tiykarǵı maqsetlerinen bir bolıp tabıladı. SHuningdek, Klass saatlar arqalı oqıwshılarda tuwrı kásip tańlaw, kıtapxanlıq mádeniyatın qáliplestiriw, bos waqıtın tuwrı bólistiriw, óz iqtidorini rawajlandırıw ushın túrli to'garaklarni tuwrı tańlaw, tayın jumıs jaylarında islew emes, bálki ózi jumıs jaylardı jaratılıwması sıyaqlı qábiletler qáliplestiredi.
Klass saat programmaları ápiwayınan quramalılıqqa principi tiykarında qáliplestirilgen bolıp, tómendegi jónelislerdi óz ishine aladı. watanparvarlik; etikalıq, huqıqıy, fizikalıq, gigienik, ekologiyalıq hám de estetik tárbiya sonıń menen birge, oqıwshılardı tuwrı kásip tańlawǵa jóneltiredi. Klass saatlardıń usı baǵdarları Ózbekstan Respublikasında tálimdiń úzliksizligi, tıǵız baylanıslılıǵı, oqıwshı shaxsı hám qızıǵıwshılıqları ústinliginen kelip shıǵıp, olarda jas qásiyetlerine uyqas túrde tómendegi tayansh kompetensiyalar qáliplestiredi.
Kommunikativ kompetensiya — social hámziyatlarda ana tilinde hám de qandayda-bir shet el tilde óz-ara baylanıske kirisiwa alıwdı, baylanısde mámile mádeniyatına ámel qılıwdı, social maslasıwshanlıqtı, sheriklikte jámáátte nátiyjeli isley alıw uqıpların qáliplestiriwdi názerde tutadı.
Informaciyalar menen islew kompetensiyasi — media dereklerden zárúr maǵlıwmatlardı izlep tapa alıwdı, saralawdı, qayta islewdi, saqlawdı, olardan nátiyjeli paydalana alıwdı, olardıń qawipsizligin támiyinlewdi, media mádeniyatqa ıyelew uqıpların qáliplestiriwdi názerde tutadı.
Ózin ózi rawajlandırıw kompetensiyasi — turaqlı túrde óz-ózin fizikalıq, ruwxıy, psixik, intellektuallıq hám kreativ rawajlandırıw, kámalǵa jetkenge umtılıw, turmısı dawamında ǵárezsiz oqıp -úyreniw, kognitivlik kónlikpelerin hám turmıslıq tájiriybeni ǵárezsiz túrde úzliksiz asırıp barıw, óz minez-qulqın alternativ bahalaw hám ǵárezsiz qarar qabıl ete alıw kónlikpelerin iyelewdi názerde tutadı
Social aktiv puqaralıq kompetensiyasi — jámiyette bolıp atırǵan waqıya, hádiyse hám processlerge tiyislilikti sezim etiw hám olarda aktiv qatnas etiw, óziniń puqaralıq minnet hám huqıqların biliw, oǵan ámel qılıw, miynet hám puqaralıq munasábetlerinde mámile hám huqıqıy mádeniyatqa ıyelew uqıpların qáliplestiriwdi názerde tutadı.
Milliy hám umummadaniy kompetensiya — watanǵa shın berilgen, insanlarǵa miyir-aqıbetli hám de ulıwma insanıylıq hám milliy qádiriyatlarǵa ıqtıqatlı bolıw, kórkem hám kórkem óner dóretpelerin túsiniw, azada kiyinish, materiallıq qaǵıydalarǵa hám saw turmıs tárizine ámel qılıw uqıpların qáliplestiriwdi názerde tutadı.
Matematikalıq sawatlılıq, pán hám texnika jańalıqlarınan xabarlı bolıw hám de paydalanıw kompetensiyasi — anıq esap -kitaplarǵa tiykarlanǵan halda jeke, shańaraqqa tiyisli, kásiplik hám ekonomikalıq jobalardı dúze alıw, kúndelik iskerlikte túrli diagramma, sızılma hám modellerdi o'qiy alıw, insan miynetin jeńillestiretuǵın, miynet ónimliligin asıratuǵın, qolay shárt-jaǵdayǵa alıp keletuǵın pán hám texnika jańalıqlarınan paydalana alıw uqıpların qáliplestiriwdi názerde tutadı.
SHuningdek, usı kompetensiyalar hár bir Klass saattıń mazmunınan kelip shıqqan halda qáliplestiredi.
Ulıwma bilim beriw mektepleriniń 1-9 -klass oqıwshıları ushın dúzilgen “Klass saatlar ushın úlgili temalar rejesi” mazmunan tárbiyalıq -etikalıq hislatlarni qáliplestiriw menen bir qatarda jurtımızda bayramlanatuǵın putkil xalıq bayramları hám zárúrli tariyxıy sáneler tiykarında tuzildi. Bunnan tısqarı usı rejede pán aylıqları dawamında oqıwshılar ushın tárbiyalıq sabaq saatların ótiwde nelerge itibar beriw kerekligi itibarǵa alınǵan.
Usı programma hám qóllanbada búgingi kúnde klass rabarlari ushın ámeliy hám stilistik járdem retinde Respublika Tálim orayı qánigeleri hám ámeliyatshılar sherikliginde “Klass saat”larning shınıǵıw islenbeleri usınıs etiledi.
“Klass saat”lar rejesindegi 8 saatlıq “Jol háreketi qaǵıydalari”ga tiyisli temalar programması hám sabaq islenbeleri usı qóllanbada sáwlelendirilmagan.
Ulıwma bilim beriw mektepleriniń 1-klass oqıwshıları ushın islep shıǵılǵan “Klass saat” shınıǵıw islenbelerinde mazmunan oqıwshılarda tárbiyalıq -etikalıq páziyletlerdi qáliplestiriw hám bekkemlew maqsetinde donolar hikmetlerine hám milliy qádiriyatlarimizga húrmet, watanparvarlik, adamgershilik, dene tárbiyası, jeke gigiyena, puxtalıq, kiyinish odobi, bala huqıqları, tábiyaattı asıraw, ekonomikalıq tárbiya, qutlıqlaw hám mámile odobi, kitaptı súyiw sıyaqlılar menen bir qatarda jurtımızda ótkeriletuǵın putkil xalıq bayramları hám zárúrli sánelerdi bayramlawda nelerge itibar beriw kerekligi tuwrısında usınıslar berilgen.
Klass saatlardı tómendegi tártipte shólkemlestiriw múmkin:
Kún uranı :
I. Kirisiw;
II. Tiykarǵı bólim: gúrriń, sáwbet, lekciya, gruppalarda islew;
III. Juwmaqlawshı bólim.
Klass saatlarda paydalahish ushınmavzuga tiyisli ádebiyatlar kórgezmesi shólkemlestiriledi. Processni ashıq baylanıs, davra sáwbeti, tartıs-tartıs, treninglar hám basqa hár túrlı traditsiyaǵa tán bolmaǵan tárzde shólkemlestiriw múmkin.

(Túsindirme: Usınıs atırǵan Klass saatlar programmasına Ulıwma bilim beriw mektepleriniń klass basshıları metod keńesi sheshimine kóre 15 % ge shekem ózgertiw kiritiliwi múmkin.)

«TASTIYIQLAYMAN»
Mektep direktorı:______________ __.____________
«____» ___________________ 2021-jıl

2___ - Klass ushın dúzilgen jıllıq tárbiya saat

№