Texnologiyasi

Issiqxonalarda pomidor yetishtirish
0 ‘zbekistonning qishqi issiqxonalarida noyabr, dekabr, yanvar 
oylarida yetuk mevalar olish uchun kuzda, kuzgi-qishki yoki iyul- 
gacha hosil yetishtirish uchun yanvarda (o'tkinchi davr) yoki m artdan 
iyulgacha m ahsulot yetishtirish uchun qishda (qishki-ko'klam gi davr) 
pom idor ekiladi.
Qishki-ko'klam gi davrda pom idor yetishtirish kuzgi-qishki davrdagi 
bodringdan so'ng amalga oshiriladi. M azkur davr uchun Perem ogo- 
165 navi rayonlashgan. Boshqa navlami ham ekish mum kin.
Ilg 'or sabzavotkorlar tajribasi shuni ko'rsatadiki, doim iy yerga 
ekiladigan k o 'ch at qanchalik baqu w at (yoshi katta) b o is a , ertagi 
hosil shuncha k o'p va meva tugishi shuncha uzoq davom etadi ham da 
hosildorlik yuqori b o ia d i.
Ushbu davrga k o 'ch at ekish uchun 60-70 kunlik pom idor ko'ch ati 
olinadi. Bunday ko'chatlar yanvar oyining o'rtalarigacha issiqxonalarga 
ekiladi. Buning uchun pom idor urug'i noyabr oyining boshlanishida 
sepiladi. Kattaligi 10x10 sm dan 16xl4sm gacha bo'lgan go'ng chirindi 
kubiklarga siyraklatish qilinadi. Q ator orasi ham xuddi shunday keng- 
likda b o ia d i. Qatordagi o'sim lik o ralig i 35-40 sm gacha olinadi.
158

---

K o'chatlar bir qatorli qilib 70x35 - 40 sm, lenta usulida ikki qatorlab
— — x 35-40 sm joylashtiriladi.
K o'chat tik qo'yiladi, kubikning to'rtdan uch qismi balandligida 
tuproqqa ko'm iladi. Darhol 23-250H iliq suv beriladi. Ikki -uch kun 
o'tgach, kanop bilan bog'lanib, gorizontal iplarga tortib qo'yiladi va 
hafta sayin poya atrofidagi kanop holati o'zgartiriladi. Pom idor tupi 
bir poyali qilib o 'stirilad i, h ar haftada bachkilari yulib turiladi, 
ularning uzunligi 6-7 sm dan oshmasligi kerak. Ekinni yulishdan bir 
yarim oy ilgari o'suv nuqtasi chilpib tashlanadi va oxirgi b o 'g 'in id a 1-
2 ta barg qoldiriladi. 5-6 bo'g'ingacha pastki so'ligan, sarg'aygan barglari 
haftada bir m arta ertalabda yulib tashlanadi. Ertasiga suv beriladi.
K o'chat ekilgandan mevaga kirgunga qadar harorat-ochiq havo 
kunlari kunduzi 24°, bulutli kunlarda 18-20°, kechalari 16-17°, shig'il 
mevaga kirganda, yorug'lik ko'payishi natijasida kunduzlari havo 
ochiqligida 24-26°, bulutli kunlarda 20-22°, kechalari 17-18° gacha 
issiq bo'lishi zarur. Tashqi havo isib ketganda ichkarida harorat ko'tarilib 
ketadi, buning uchun issiqxona oynasiga b o 'r yoki boshqa narsalarni 
eritib, changlash yo'li bilan qorong'ulashtiriladi. H avoning nisbiy 
namligi 60-70% bo'lishi kerak.
Pom idor o'simligini chanqatib, so'ngra to'ydirib sug'orish kerak.
Qishki - ko'klam gi davrda o'sim lik tez o'sib rivojlanadi. Shu sabab-
li, tuproq oziq m oddalar bilan to'ydirilishi kerak. Ayniqsa, m art, 
aprel va may oylarida o'sim lik ozuqani ko'p talab qiladi.
O'suv davri boshlanishida azot va kaliy o'g'itini 1:3, 5:4 nisbatda, 
keyinchalik yorug'lik ham da ekin o'sishining o'zgarishi bilan 1:2 yoki 
1:1 nisbatda beriladi. Keyingi davrda kaliy o 'g 'iti 4 barobar oshiriladi.
K o'chat o'tqazilgandan so'ng ildizidan oziqlantirish uch un 0,7%
li, meva tugish davrida 0,8% li, mevasi pishayotganda l% li oziq aralash- 
masi beriladi. Ildizidan oziqlantirish har 10-12 kunda o'tkaziladi.
O 'sim lik gullarini changlatish m aqsadida tuplarni silkitish, tu p ­
roqni yum shatish, kasallik va zararkunandalarga qarshi kurashish- 
dan iborat.
Ushbu davrda pom idor o'simligi ko'chati ekilgandan taxm inan 
ikki oy o'tgach, m ahsulot bera boshlaydi. Birinchi pom idorlam i qiza- 
rishi bilan uzib olinsa, keyingi mevalarining qizarishi tezlashadi.
159

---

Sabzavot yetishtirishda ko‘proq polietilen islilatiladi. Plyonkaning 
kamchiligi shundaki, kun b o ‘yi to ‘plangan issiqlikni kechga borib 
darhol yo‘qotadi, issiqda kengayadi, sovuqda torayadi, shuning uchun 
ham , karkaslarga tortishda hisobga olish kerak.
K arkaslarni sim yoki shox-shabbalardan yoy shaklida yasash 
m um kin. Yoyning uchlari bir-biridan bir m etr oraliqda yerga suqib 
q o ‘yiladi. Egatlam ing oxiriga yoyga moslab yog‘ochdan yarim doira 
yopqich qilinadi. Plyonka osilib, o ‘simlik unga tegib qolmashgi uchun 
yoylarga kanop tortiladi. Plyonkaning uzun tom onini yarim yumaloq 
yog‘ochlarga qistirib qo‘yilgani durust bo‘ladi.
Plyonka olib tashlangandan keyin 
0
‘simliklar parvarishi odatdagicha 
olib boriladi.
Issiqxona va plyonka karkaslarni isitish uchun ot go‘ngidan foy­
dalanish yaxshi b o ia d i. Ot go‘ngi solingach, 7-10 kunda issiqxonadagi 
harorat 70°ga chiqadi. Mol go‘ngi shiltasi sekin qizib, 40° gacha boradi. 
Q o‘y va echki go‘ngi biroz namlab q o ‘yilgach, qiziy boshlaydi.
Mol ham da qo ‘y go‘ngini yaxshi qizdirish uchun unga ot go‘ngi 
(60% ot va 40% mol go‘ngi yoki 30% ot, 40% mol ham da 30% q o ‘y, 
echki qiyi) aralashtirish kerak.
Mahalliy chiqindi (axlat)lar 65°gacha qiziydi va issiqlikni uzoq 
saqlaydi.
Issiqxona ostiga go‘ng bilan chiqindini yaxshilab aralashtirib, bir 
tekis qilib solinadi. So‘ng issiqxona ramalari q o ‘yilib, usti m ato bilan 
berkitiladi.
O radan 4-5 kun o ‘tgach, go‘ng qizib ch o ‘kkanda, yana qo ‘shim cha 
go‘ng solinadi, ikkinchi cho'kishda tuproq tortiladi.
Issiqxona tu p ro g i chirindili tuproq b o iish i kerak. Chirindili tu p ­
roqni issiqxonaga turli mahalliy organik o ‘g‘itlami solish yoki kompost 
tayyorlash y o ii bilan hosil qilinadi. Kompost tayyorlashda o ‘simlik 
qoldiqlari, go‘ng, boshqa organik m oddalar uyum holida to ‘planib, 
shu holda chiritiladi.
K o‘ch at yetishtiriladigan tuvakcha tayyorlash uchun: 1) ch irin ­
di bilan 10-15% qipiq; 2) chirindi 50%, chirigan go‘ng 30%, qirindi 
aralash chim li tuproq 20%; 3) to rf 50%, go‘ng 30%, 7,5 kg super- 
fosfat aralashtirilgan chirindi 20%; 4) go‘ng 60%, 7,5 kg superfos- 
fat aralashgan chirindi 40% tarkibida aralashm alar ( lm 3da) kerak 
boiadi.
160

---

0 ‘zbekistonda sabzavot ekinlarining «Marg‘ilon-822», «Hosildor», 
«Volgograd-595», «Avrora», «Toshkent-8», «M ushak-822», «Shan- 
tene-461», «Qoratol», «Samarqand qizili», «Ertapishar», «Gulobi», 
« Q o ‘z ib o y -3 0 » , « Q a s h q a r - 1644», « Z a ra fsh o n » , « O b id o v -2 » , 
«Devzira», «Lola», «Saksa», « 0 ‘zbekiston-740», «Oq urug1», «Obi- 
now ot» (bodring, pom idor, qalampir, karam, sabzi, piyoz, rediska, 
qovun-tarvuz, oshqovoq, kartoshka va boshqa sabzavot ekinlarining 
navlari) kabi navli urug'lari ekilmoqda.
M asalan, A U D T urug‘chilik firmasi pom idorning «Peto-86», 
«Lima», « 0 ‘zm ash», «Novichok», «VFI-82», «ТМ К-22» navlari­
dan gektariga 500-1000 s dan hosil olinayotganini, «Agata», «Volgo­
grad-323», «P erem ogo-165», «Persey», «M obel», « Jin a» (8 7 -105 
kunda pishadi), «Zemlyak», «Chem pion», «Roma» (o ‘rtaki) nav­
laridan sifatli hosil olinishini tavsiya qiladi1.